İŞLETMELERDE SOSYAL SORUMLULUK VE ETİK

Reklamlarda bilinçaltına yönelik mesajların verilmesi reklamlarda ahlahaki konular çerçevesinde değerlendirilmesi gereken bir konudur.

Yönetimde etik ilkeler, adalet, eşitlik, dürüstlük ve doğruluk, tarafsızlık, sorumluluk, bağlılık, tutumluluk, açıklık, emeğin hakkını verme olarak sayılmaktadır. Bu ilkelerden herhangi birisinin ihlal edilmiş olması ahlaki problem anlamına gelmektedir.

Nepotizm: Özellikle akrabaları ve yakın arkadaşları kayırmayı anlatan, ayrımcılığın bir türüdür. Dolayısıyla Nepotizm çalışanların kaçınabileceği bir ahlaki sorumluluk olamaz. İşverenlerle ilgili bir konudur.

İşletmelerin ipotek karşılığında aldığı kredilerde ipotek olarak gösterilen varlıkların olduğundan fazla gösterilmesi finansla ilgili etik bir konudur. Diğer şıklar insan kaynaklarında etik konular kapsamında değerlendirilmelidir.

Resmi Gazetede 19.10.2007 tarihinde “Serbest Muhasebeciler, Serbest Muhasebeci Mali Mü-şavirler ve Yeminli Mali Müşavirlerin Mesleki Faaliyetlerinde Uyacakları Etik İlkeler Hakkında Yönetmelik” yayınlanmıştır. Bu yönetmeliğe göre, serbest çalışan ya da bağımlı çalışan tüm muhasebe meslek mensuplarının uyması gereken temel etik ilkeleri, “(1)dürüstlük, (2)tarafsızlık, (3)mesleki yeterlilik ve özen, (4)gizlilik ve (5)mesleki davranış olarak sayılmıştır. Bu maddeleri iyi bir muhasebe meslek mensubunun asgari sahip olması gereken özellikler olarak anlamak da mümkündür.

Çocukların reklamlara maruz kalmaları durumunda kullanılan mesajlar ve mesajın verme biçimleri çocukların bozuk davranışlar sergilemelerine yol açabilmektedir. Gerek medyada aldığı yer ve zaman, gerekse içerik olarak reklam verenlerin bu konuda daha sorumlu davranması gerekmektedir. Özellikle çocukların doğruyu yanlışı ayırt etme yeteneğine sahip olamadan karşılaştıkları reklam mesajları, yanlış algılamalar oluşturabilmekte, bu da çocukların kalıcı veya uzun sureli problemler yaşanmasına neden olabilmektedir. Dolayısıyla Çocukların reklama maruz kalmasının yasaklanması gerekmez. Yalnızca bu konuda yeterli özenin gösterilmesi gerekir.

Türkiye’de akreditasyon verme yetkisi ise 2001 yılında kurulmuş bulunan TÜRKAK (Türk Akreditasyon Kurumu) görevlendirilmiştir. TÜRKAK, değişik alanlarda üretilen mal ve hizmetlerin uygunluğunu denetleme yetkisini vermektedir. Ayrıca üretimde kullanılan makine ve teçhizatın, muayene raporları, kalibrasyon sertifikaları, yönetim sistemi bilgileri, ürün belgeleri gibi “uygunluk belgesi”nin düzenleme yetkisi de aynı kuruluş tarafından verilmektedir.

Tüketicinin sahip olduğu bilgisizlik ya da işletmecinin sahip olduğu göreceli olarak daha fazla bilgi işletmenin lehine bir avantaj doğurmaktadır. Bilgi kaynaklarına sahip olma nedeniyle bir tür bilgi dengesizliği oluşabilir. Bu durum, bilginin işletmeler tarafından kendi menfaatlerine göre kullanılmasına yol açabilir. Buna asimetrik bilgi adı verilir.

Mal ve hizmetler konusunda ahlaki bakımından ele alınması gereken konu taklit konusudur. Bir ürünün yasal olarak korunmuş haklarının izinsiz şekilde kopyalanarak bundan ticari kâr elde edecek şekilde çoğaltmak ve pazara sunmak o ürünün taklidi anlamına gelmektedir. Halk dilinde “çakma” olarak isimlendirilen bu ürünlerin pazarının büyük olması bu konudaki zaafın büyüklüğünün debir göstergesidir

Tüketicilerin etiketlerde bulmayı bekledikleri konular önemsırasına göre şu şekilde sıralanmaktadır: Üretim ve son kullanma tarihi, fiyat, miktar,üretildiği yer, firma adı, ürün bileşimi kullanma talimatı. Bunların her birisinin eksikliği ya da gerektiği gibi bulunmaması işletme açısından ahlaki bir problem oluşturmaktadır.

Tüketicilerin satın alarak kullandığı ürünlerin değerini düşürecek yeni ürünler geliştirilir ve böylelikle eski üründen yeteri kadar kazanç elde ettikten sonra yeni ürün pazara sunulur. Buna, planlı ürün eskitme adı verilir.

Örneğin şehirler arası taşımacılık işletmeleri göz önüne alınırsa, bir kentte bulunan yirmi işletmenin piyasanın geri kalanına göre maliyetleri birdenbire düşürmesi durumu, hem geriye kalan aynı nitelikteki işletmeleri, hem de pazara yeni giren işletmeleri mali açıdan zor bir duruma sokar. Kimi zaman bazı işletmelerin piyasadan çekilmelerine yol açacak kadar yüksek oranlarda ezici fiyatlandırma uygulamasına gidilebilmektedir.

Fiyat, talebi artırmaya ya da kısmaya imkân veren bir yapıdadır. Fiyatı yükselen bir ürünün talebinin düşeceği varsayılmaktadır. Bazı işletmeler ürünler üzerindeki fiyat aynı kalırken özelliklerde, miktarda ya da fonksiyonlarda azaltma yaparak aslında daha yüksek fiyat uygulayabilmektedir. Bunun en yaygın örneği ekmek fiyatlarına zam yapmak yerine gramajını düşürmek şeklinde görülmektedir.

Bazı işletmeler, diğer bazı işletmelerle işbirliği içerisine girerek müşterilerinin kayıtlı kişisel bilgilerini içeren verilerini kendi çıkarları uğruna paylaşabilmektedirler. Bu durumda müşteri mahremiyeti ihlal edilmiş olur.

İşletmeler kendi adlarını duyurmak ve daha fazla kar sahibi olmak amacıyla hem reklam temalarında hem de içeriklerinde aşırılıklara kaçmaktadırlar. Bu durum öncelikle reklam sayısının fazlalaşmasına neden olmaktadır.

Maliyetten ve zamandan tasarruf etmek isteyen işletmelerin bir kısmı, çalışanların ölüm ve yaralanma ihtimallerini göz ardı ederek güvenlik önlemlerini minimum seviyede tutmayı göze alabilmektedirler. Bu durum, hayati sonuçlara yol açabilmekte ve pek çok kişi bu sebeplerle mağdur edilmektedir.

Nepotizm ve ayrımcılık konuları işletme fonksiyonlarına yönelik ahlaki konularda adalet ya da adaletsizliğe ilişkin konularla yakın ilişkili olmaları bağlamında, uygulandıkları takdirde yönetimde adalet ilkesi çiğnenmiş olur.

İnsan kaynaklar›, üretim, ticaret ya da hizmet işletmelerinde çalışan “insan”ların yönetimi işidir. Değer üretmede önemli bir etken olarak insan, duygularıyla düşünceleriyle, zaaflarıyla, tecrübesiyle ve kişiliğiyle işletme de çalışmaktadır. İnsan kaynaklarının ilk olarak çalışanlarına, sadece insan olmalarından dolayı insanca davranma borcu bulunmaktadır.

İşletmenin ürünlerinin markasının, yöneticilerinin bir değeri olduğu gibi işletmenin kurumsal kimli¤inin de pazarda bir de¤eri bulunmaktadır. Genellikle işletmenin kurumsal kimli¤inin de¤eri kurumsal itibar kavramı ile açıklanmaktadır. Ürünler için yap›lan bilgilendirme, hatırlatma ve ikna etme amaçlı kampanyalar yöntem değiştirerek işletmenin kurumsal itibarının artması için de yapılmaktadır.

Standartlara uygunluk açısından ahlaki konular üretim ve tedarikte etik konular kapsamında değerlendirilir.