İŞLETMELERDE SOSYAL SORUMLULUK VE ETİK

Normatif düşünme: Bu düşünme şekli neyin doğru, iyi, yükümlülük olduğunu sorar. Dolayısıyla ‘daima doğruyu söyle’, ‘birine zarar vermek her zaman yanlıştır’, şeklindeki normatif yargılar ileri sürme ve bu yargılar için nedenler göstermeye çalışır. Doğru cevap B'dir.

Normatif ahlak üçe ayrılmaktadır:

Doğru cevap E'dir.

Teleolojik teori bireylerin yapmış olduğu eylemlerin sonuçları üzerine odaklanır ve eylemin doğruluk ve yanlışlığını, iyilik ve kötülüğünü sonuçlarına bakarak değerlendirir. Bu teoriye göre ahlaki davranışlar hedef yönelimlidir. Dolayısıyla teleolojik görüş açısından insan davranışı tek başına ne doğru ne de yanlıştır. Önemli olan husus, belirli bir durumda bir davranışın sonucu olarak meydana gelen şeydir. Doğru cevap C'dir.

Egoizm, herhangi bir bireyin, başkalarına karşı ne yükümlülüğe mecbur, ne de bir fedakârlığa katlanmak zorunda olmadığını öne sürerek davranışların ancak bireyin kendisi için en yüksek iyiye izin vermesi durumunda gösterilmesi gerektiği düşüncesini kabul etmiştir. Egoizm ‘kişisel çıkar, zenginlik, güç, şöhret, başarılı bir kariyer, iyi bir özel yaşam ve sağlık’ gibi olgular karşısında bir kişinin hiçbir yükümlülük ve fedakârlığa mecbur olmadan kendi çıkarlarını maksimize edişini ahlaki bir tercih olarak görür. Doğru cevap A'dır.

Hobbes’un, ‘insan insanın kurdudur’ şeklindeki meşhur tanımlaması, insan doğasını bencillikle ve saldırganlıkla karakterize etmiştir. İnsan doğal durumunda bencildir ve varlığını koruma içgüdüsüyle hareket etmektedir. Dolayısıyla her insanın insanla savaşı söz konusudur. Hobbes, iyi ve kötüyü arzularımızın tatmin ve tatminsizliğiyle ilişkilendirerek, her bireyin sadece kendisinin irade ve kontrolünde niyet ettiğini arzu ve isteklerini gerçekleştirmesini ‘iyilik’ olarak değerlendirmiştir. Doğru cevap C'dir.

Faydacılığın temel konularını ele alan ve bu teoriyi geliştiren filozoflar Jeremy Bentham (1748-1832) ve John Stuart Mill (1806-1873)’dir. Bentham ve Mill’in geliştirdiği bu teoriye göre, herhangi bir davranışın doğru veya yanlış olması davranıştan etkilenen kişilere iyilik ya da kötülük getirmesine bağlıdır. Doğru cevap B'dir.

Deontoloji terimi yapılması gereken, kurallar, görevler ve emirler anlamındaki ‘deontos’ (duty, ödev) sözcüğünden türetilmiştir. Deontolojik teoriler, göreve ya da ödeve dayanan teorilerdir. Bu teoriler, ahlaki iyiliği, mutluluk, haz ve faydayla sağlayacak hiçbir şeyin olmadığını ileri süren filozofuyla ünlüdür. Bu nedenle ‘Kant Ahlakı’ olarak da bilinir. Doğru cevap E'dir.

Meta-etik, ‘erdem’, ‘sorumluluk’, ‘iyi’, ‘ödev’, ‘yükümlülük’ gibi temel kavramların anlamlarının analiz edilmesini sağlamaktadır. Böylece normatif ahlak da olduğu gibi ahlak yargıları vermekten değil, ahlaki ifadeler üzerine yargılar vermekten; ahlaki akıl yürütmeden değil, ahlaki akıl yürütme üzerine akıl yürütmelerden meydana gelmiştir. Meta-etikçiler göre, etik ‘ahlak yargıları alanı’dır. Doğru cevap D'dir.

Bireysel ve toplumsal olarak doğruları ve yanlışları belirleyen sosyal süreçlerdeki kurallar, değerler ve inançlarla ilgili olan kavram ahlaktır.

Etik, ahlaki belirsizlik durumlarında normatif kuralları genelleştirme ve ahlakı sistemli ve akla uygun bir hâle getirme ile ilgili bir girişimi gösterir.

Teleolojik teori bireylerin yapmış olduğu eylemlerin sonuçları üzerine odaklanır ve eylemin doğruluk ve yanlışlığını, iyilik ve kötülüğünü sonuçlarına bakarak değerlendirir.

Jeremy Bentham tarafından temelleri atılan sonra John Stuart Mill, Henry Sidgwick, A. Marshall tarafından geliştirilen faydacılık,  bir yüzyıldan daha fazla baskın ahlak ve adalet teorisi olarak kabul görmüştür

Deontolojik ahlak teorileri, Kant ahlakı, haklar teorisi ve adalet teorisidir.

Kant ahlakı

Hak, kişinin bir şey ile ilgili olarak sahip olduğu ruhsattır.

Rawls adaletin ilkelerini ve konumunu belirlemeye çalıştığı "Doğruluk Olarak Adalet" görüşüyle öne çıkar ve adaleti sosyal kurumların bir erdemi olarak ele alır, ancak adaletin tek başına kullanılan bir kavram olmadığını da belirtir.

Erdem Ahlakı

"İnsan herşeyin ölçütüdür" şeklinde önermeyi ortaya atan düşünür Yunanlı filozof Protagoras’tır.

- Normatif düşünme şekli neyin doğru, iyi, yükümlülük olduğunu sorar. Dolayısıyla ‘daima doğruyu söyle’, ‘birine zarar vermek her zaman
yanlıştır’, şeklindeki normatif yargılar ileri sürme ve bu yargılar için nedenler göstermeye çalışır. Doğru cevap B seçeneğidir.

Normatif ahlak üçe ayrılmaktadır:
1. Sonuçsalcı ahlak (teleolojik ahlak)
2. Ödev ahlakı (deontolojik ahlak)
3. Erdem ahlakı

Doğru cevap E seçeneğidir.