İŞLETMELERDE SOSYAL SORUMLULUK VE ETİK

1977 yılına gelindiğinde işletmelerin ahlaki teorileri de oluşmaya başlamıştır. İş ahlakı ayrı bir disiplin olarak ortaya çıkmasına rağmen felsefeciler ve teologlar, iş ahlakına katkı vermeye devam etmişlerdir. ABD’deki işletmecilik okullarının neredeyse yarıya yakını 1970’lerin ikinci yarısında iş ahlakı derslerini programlarına almışlardı. Üniversitelerde iş ahlakı merkezleri açılmaya başlamış ve iş ahlakı (business ethics) artık bu adla kurumsallaşmaya başlamıştır. Buna göre ifade I ve III’de verilen olaylar bu yıllar arasında gerçekleşmiştir. Yine bu dönemde, yavaş yavaş firmalardan uyması beklenen ahlaki ilkeler oluşmaya başlamış, firma politikalarının ahlaki boyutu ortaya çıkmıştır. İfade II’de verilen olay da bu yıllar arasında gerçekleşmiştir. Doğru cevap E’dir.

Adalet görüşünün değişik türleri vardır. “Dengeleyici adalet” (Conpensatory Justice), geçmiş haksızlıkların telafi edilmesini ya da çekilen sıkıntıların bertaraf edilmesini ifade etmektedir. Doğru cevap A’dır.

İlk defa Kant, örneğin mutluluk gibi göreli bir kavramla insan ahlakının incelenemeyeceğini söylemiştir. Çünkü mutluluk kişiden kişiye değişen öznel bir kavramdır. Böylece birinin ahlaklı dediği bir eyleme bir başkası ahlaki değil diyebilecektir. Kant’a göre ahlakın temelini herkese göre değişmeyen bir şey oluşturmalıdır. Bu da “iyiliği isteme ve ahlak yasasıdır.” Doğru cevap D’dir.

Bergsoncu epistemolojiye göre zekâ bilimsel bilgiyi üretir, ancak ahlak ve metafizik bilgiyi üretemez. Ahlakın ve metafiziğin kaynağı zekâ değil sezgidir. Doğru cevap C’dir.

Bir işin meslek sayılabilmesi için bazı koşullar vardır.

 Doğru cevap E’dir.

İnsan kaynaklarının başlangıç fonksiyonu olan işe alma, bir çok ahlaki soruna neden olacak kararları almayı gerektirir. Batı ülkelerinde en sık rastlanan sorun işe eleman alınırken etnik azınlıklara ayrımcılık uygulanmasıdır. Örneğin ABD’de beyazlar genellikle zencilere karşı ayrımcılık yaptıkları için “Eşit Fırsatlar Yasası” adıyla bilinen bir federal yasa işletmelere belli oranda zenci, kadın veya etnik azınlık çalıştırma yükümlülüğü getirmektedir. Buna göre, işletmelere beli oranda zenci, kadın veya etnik azınlık çalıştırma yükümlülüğü getirilmesi ayrımcılık ile ilgilidir. Doğru cevap A’dır.

Paydaşlar işletmenin ortaklarıdır ve paydaşlar işletmenin ortaklarıdır ve işletme yönetimi ortakların çıkarlarını korumak durumundadır. Paydaşlar, yönetimde söz sahibi olan büyük paya sahip ortaklar olabileceği gibi, menkul kıymetler borsasından o işletmenin hisse senetlerini almış olan küçük yatırımcılar da olabilir. Paydaşların temel hakları şunlardır:

 Buna göre I, II ve III’ün hepsi paydaşların temel haklarındandır. Doğru cevap E’dir.

Küreselleşme sonrası (1990 ve sonraki yıllarda) çok uluslu ve küresel firmalarda, kültürel farklılıkların üstesinden gelme, ayrımcılık gibi konular iş ahlakı araştırmalarının popüler konuları arasına girmiştir.

Ahlaklılığı kişisel çıkarlardan tamamen ayrı tutan ahlak felsefesi Alman filozof Immanuel Kant tarafından geliştirilmiştir. Kant’ın ahlakında esas olan mutluluk ya da fayda değil, mutluluğu hak etmek ve doğru olmaktır.  Buna göre doru yanıt C'dir.

Deontolojik yaklaşım yani Kantçı görev ahlakının karşısındaki ahlak teorisi sonuçsalcılıktır (Teleoloji). Nasıl yaşanması gerekti¤ine dair ahlak teorileri en azından iki farklı kavramı içermelidir. Birincisi iyi ve kötünün ne oldu¤una yönelik bir görüş diğeri de eylemlerimizle neyi gerçekleştirmek istediğimize yönelik görüştür.

İslam felsefesi olarak sayılan Tasavvuf anlayışına göre; imân esaslarına inanan, İslâm`ın emir ve yasaklarına uyan, bu konularda hiç bir şüphe ve tereddüdü olmayan, neticede Allah ile manevî bir bağ kuran ve bunun lezzetine ulaşan nefs türü Nefsi Mutmainne'dir.

Türk iş ahlakı açısından en önemli tarihi referans olan; başkalarının sırtından geçinme duygusu ve amacıyla mücadele etmek ve kendi el emeği ile geçinme ülküsünü yay›p, kendi kendine yeter olma hedefini güden kuruluş Ahilik kuruluşudur.

Teknolojik gelişmelere yönelik sorunlar işletmelerde iş ahlakına ilişkin problem ve ikilemli konular arasında yer almaz. Buna göre doğru yanıt D'dir.