İŞ AHLAKI AÇISINDAN EĞİTİM VE ETİK KODLARIN ÖNEMİ

Genel anlamda eğitim; toplumun davranış esaslarını benimseme ve toplumsal yapıya uyum sağlayacak insanı oluşturmayı amaçlamaktadır.

Bireyin davranışlarına ahlaki anlamda katkıda bulunmak amacıyla verilen bir eğitimdir.

• Etik eğitimi, ahlaki davranış edinmeyi güçlendirir.
• Etik eğitimi, ahlaki davranışları geliştirir.
• Etik eğitimi, ahlaki tecrübeyi arttırır.

Öğretimde amaç insanlara bilgi vermektir. Eğitimin amacı ise milli yapımızı, gelenek ve göreneklerimizi yaşatarak, insanların kişilik yapısını hedef alıp iyi insan olmalarını sağlayabilmektir.

Bu genelgeye göre; görevde kamu hizmeti bilinci, halka hizmet bilinci, hizmet standartlarına uyma, amaç ve misyona bağlılık, dürüstlük ve tarafsızlık, saygınlık ve güven, nezaket ve saygı, yetkili makamlara bildirim, çıkar çatışmasından kaçınma, görev ve yetkilerin menfaat amaçlı kullanılmaması, hediye alma yasağı, kamu malları ve kaynakların kullanımı, savurganlıktan kaçınma, bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan, bilgi verme saydamlık ve katılımcılık, yöneticilerin hesap verme sorumluluğu, eski kamu görevlileriyle ilişkiler, mal bildiriminde bulunma gibi etiksel davranış ilkeleri belirlenmiştir.

İşletmeler, pazarlıklarda etik, yerel toplumla ilişkiler, başkalarının özel bilgilerinin kullanımı, etik çevre yönetimi, rakiplerle ilişkiler, çalışanların disiplini, çalışanların karları, birleşme ve devralma, fabrika kapanması ve geçici işten çıkarma, dürüstlük, ırk, cinsiyet ve yaş ayrımı, iltimaslı yetki kullanımı, borçlar ve güvenlik, uyuşturucu ve alkol bağımlılığı testleri, çalışanların kayıtlarının gizliliği, kayıtların doğruluğu ve haber toplama gibi etik konular ile ilgili çalışanlarına eğitim vermektedirler.

Bu eğitimlerin verilmesinde amaç; işletme çalışanların bireysel ve toplumsal olarak neleri yapması gerektiği bilincinin sağlanmasıdır.

Etik kodları, bireylerin davranışlarına yön veren kurallar bütünüdür. Etik kodları; yapılacak işlerde saptanan standartlar yani davranışların minimum özelliklerinin ortaya konulmasıdır.

Etik kodlar, çalışanları; kanunlar, şirket politikaları ve iş ahlakı ile ilgili diğer konularda bilgilendirir.

İşletmeler kabul edilen politikalarının yanında çalışanlarından da etik kodlara uyulması ile ilgili bir anlaşma da talep edebilir. Bazı işletmelerde ise bu kodlara uymayanlar çeşitli yaptırımlarla karşı karşıya kalabilirler.

1. Uygulanabilirliği var mı?
   Etik kodun uygulanabilir olması çalışanların bu kodları farklı alanlarda kullanması ile ilgilidir.

2. Yeterince spesifik mi?
   Etik kodların daha belirgin, spesifik ve ikilemlerden kaçınması gerekmektedir.

   3. Kolay yayılabilir mi?
      Yeni çalışmaya başlayanlar tarafından etik kodların öğrenilmesi daha kolaydır.

   4. Bir geçerliliğe sahip mi?
      Düşüncelerin herkes tarafından kabul edilebilir bir geçerliliğe sahip olması gerekmektedir.

• Hazırlanma ve güncelleştirilme sürecinde toplumun büyük bir kesiminin

  katılımı sağlanmalıdır.

• Taslaklarla ilgili yorumlar dikkatli bir biçimde incelenmeli, kamuoyunun

  talep ve eleştirileri dikkate alınmalıdır.

• Eğitim; denetim ve yaptırımlar ile desteklenmelidir.

• Açık ve kapsamlı olmalı, kolayca anlaşılabilir bir dilde yazılmalıdır.

• Ulusal etik davranış kodu, etik konusunda belli bir standardı sağlayacak

  şekilde düzenlenmelidir.

• Üst düzey ve bazı hassas mevkilerde görev yapan kamu görevlilerine daha

  katı standartlar getirilmelidir.

• Kamu görevlilerine kılavuzluk edecek ve onları koruyacak kapsamlı bir

  “yap” ve “yapma”lar listesi olmalıdır.

• Farkındalık yaratma aşamasında organizasyonda ihtiyaçların tespiti için toplantılar düzenlenir ve toplantı sonuçlarının paylaşılması etik kodların geliştirilmesi için etkili bir yöntemdir.

• Konuların teşhisi aşamasında anket, gözlem gibi yöntemlerle araştırma yapmak, görüşme ve grup toplantılarıyla da farklı bakış açıları ve tutumları belirlemek amaçlanmaktadır. Böylece gerek organizasyondaki gerekse çalışanların istek ve ihtiyaçları daha kolay tespit edilebilir.

• Bağlılık, etik kodlar genellikle kıdemli yöneticiler ve uzmanlardan oluşan bir grup tarafından oluşturulur ve çalışanların uyması arzu edilir. Bu şekilde tüm organizasyonda bağlılık esası sağlanmış olur.

• Şampiyonlar aşamasında organizasyonun farklı bölümlerinde uygulamaları gerçekleştirebilecek gönüllüleri tespit etmek ve onları konular hakkında tartışma ortamına çekebilmek amaçlanmaktadır.

• Uluslararası değerler oluşturabilmek ve her alanda standartlar belirlemek zordur. Bu aşamanın amacı tüm ülkelerdeki çalışanlar dikkate alınarak uluslararası kodlar oluşturmaya çalışmaktır.

• Alternatif tarzlar, aşamasında genel kodlar yanında alternatif kodlar belirlenmeye çalışılır.

Batı dünyasında 1960-1970’li yıllarda gelişmeye başlayan iş ahlakı ile ilgili hem iş yaşamındaki hem de akademik anlamdaki çalışmalar ülkemizde 1990’lı yılların ikinci yarısından itibaren önem kazanmaya başlamıştır.

2001 yılında Avrupa İş Etiği Örgütü’nün (European Business Ethics Network) Türkiye ayağı olarak kurulan Hacettepe Üniversitesi İşletmecilik Meslek Etiği Uygulama ve Araştırma Merkezi doğrudan iş ve meslek etiği ile ilgili çalışmaları ile dikkat çekmektedir.