İŞLETMELERDE KARAR VERME TEKNİKLERİ

Farklı ölçüm birimleriyle temsil edilen kriterleri birimlerinden arındırmak ve karşılaştırılabilir biçime dönüştürmek amacıyla yapılan işleme normalizasyon denir. Bu işlem nitel değerlerin nicel değerlere dönüştürülmesi ve farklı birimlerle ifade edilen tüm nicel değerlerin ortak bir ölçeğe çevrilmesidir. Kriterleri birimlerinden arındırmak için gerçekleştirilen ve normalizasyon işlemi olarak adlandırılan bu işlemde, farklı yaklaşımlar kullanılabilir.

En yaygın kullanılan normalizasyon yaklaşımları şunlardır:

VIKOR tekniğinde normalizasyon işlemi için Doğrusal Sabit yaklaşımı kullanılmaktadır.

VIKOR tekniğinin uygulandığı problemlerde aşağıdaki özellikler bulunur:

VIKOR tekniğinin adımları:

Kriterin özelliği dikkate alınarak (min/max) her kriter için en iyi (f_j^*) ve en kötü (f_j⁻) değerler belirlenir. En iyi (f_j^*) değerleri; K1 ve K2 için min olan değerler, K3, K4 ve K5 için max olan değerlerdir. En kötü (f_j⁻) değerleri K1 ve K2 için max olan değerler, K3, K4 ve K5 için min olan değerlerdir.

r_ij = (f_j^* − x_ij) / (f_j^* − f_j⁻) formülü yardımıyla hesaplanan değerler:

r₁₁ = (34-35) / (34-58) = 0,04

r₁₂ = (52-57) / (52-57) = 1

r₁₃ = (170-150) / (170-150) = 1

r₁₄ = (5-4) / (5-4) = 1

r₁₅ = (105-75) / (105-70) = 0,86

v_ij = (r_ij . w_ij) formülü yardımıyla hesaplanan değerler:

v₂₁ = 1,00 x 0,30 = 0,30

v₂₂ = 0,20 x 0,25 = 0,05

_v23 = 0,00 x 0,15 = 0

v₂₄ = 0,00 x 0,15 = 0

v₂₅ = 0,14 x 0,15 = 0,02

S₁ = 0,05 + 0,15 + 0,15 + 0,15 + 0,09 = 0,59

S₂ = 0,25 + 0,10 + 0,00 + 0,00 + 0,01 = 0,36

S₃ = 0,04 + 0,10 + 0,08 + 0,00 + 0,06 = 0,28

S₄ = 0,06 + 0,08 + 0,03 + 0,15 + 0,00 = 0,32

S₅ = 0,00 + 0,00 + 0,14 + 0,15 + 0,10 = 0,39

R_i = max v_{ij  formülü ile hesaplanır.}

R₁ = 0,15

R₂ = 0,25

R₃ = 0,10

R₄ = 0,15

R₅ = 0,15

S^*= min S_i = 0,28

S^- = max S_i = 0,59

R^* = min R_i = 0,10

R^- = max R_i = 0,25

q = 0,50

Q₁=[(0,50.(0,59-0,28))/(0,59-0,28)]+[(1-0,50)(0,15-0,10)/(0,15-0,10)]=0,67

Q₂=[(0,50.(0,36-0,28))/(0,59-0,28)]+[(1-0,50)(0,25-0,10)/(0,15-0,10)]=0,63

Q₃=[(0,50.(0,28-0,28))/(0,59-0,28)]+[(1-0,50)(0,10-0,10)/(0,15-0,10)]=0,00

Q₄=[(0,50.(0,32-0,28))/(0,59-0,28)]+[(1-0,50)(0,15-0,10)/(0,15-0,10)]=0,23

Q₅=[(0,50.(0,39-0,28))/(0,59-0,28)]+[(1-0,50)(0,15-0,10)/(0,15-0,10)]=0,35

Karar probleminin çözümünü güçleştiren önemli nedenlerden biri çevresel faktörlerdeki belirsizlik düzeyi, bir diğeri ise problemin birbiriyle çelişen birden çok kriter içermesidir. Genellikle seçenekler arasında mutlak üstünlüğün olmaması, bazı kriterler açısından diğerlerinden üstün olan bir seçeneğin, diğer bazı kriterler açısından ise diğerlerinden zayıf olmasından kaynaklanmaktadır. Böylesi durumlarda en iyi kararı verebilmek amacıyla geliştirilen karar verme teknikleri Çok Kriterli Karar Verme teknikleri olarak adlandırılmaktadır. Doğru cevap D'dir.

Normalizasyon; farklı ölçüm birimleriyle temsil edilen kriterleri birimlerinden arındırmak ve karşılaştırılabilir biçime dönüştürmek amacıyla yapılan işlemdir. Doğru cevap A'dır.

VIKOR tekniğinde normalizasyon işlemi için Doğrusal Sabit yaklaşımı kullanılmaktadır.

VIKOR yönteminde ideal çözüme en yakın çözüm bulunur.

VIKOR tekniğinde, problemde yer alan bir kriter maliyeti temsil ediyorsa kriterin yönü “min”; kriter faydayı temsil ediyorsa kriterin yönü “max” biçiminde ifade edilir. Doğru cevap B'dir.

Karar problemine ilişkin alternatifler, kriterler ve kriterlere göre alternatiflerin skorları
belirlendikten sonra skorların belirli bir şekilde yazılması ile elde edilen formata karar matrisi adı verilir?

VIKOR Tekniğinin adımları:

Problemin tanımlanması

Kriterlerin belirlenmesi

Karar matrisinin oluşturulması

Her kriter için en iyi ve en kötü  değerlerin belirlenmesi

Normalize karar matrisinin oluşturulması

Ağırlıklı normalize karar matrisinin  oluşturulması

Ortalama grup faydası  ve en büyük pişmanlık değerlerinin hesaplanması

Alternatiflerin Sıralanması ve Koşulların Denetlenmesi

Qi değerlerinin hesaplanması

şeklinde sıralanır. Doğru cevap D'dir.

wj kriter ağırlıkları olmak üzere, normalize karar matrisinde sütunlarda gösterilen kriterlerin ilgili ağırlıklar ile çarpılmasıyla, ağırlıklandırılmış normalize karar matrisi V elde edilir. Doğru cevap A'dır.

Alternatifleri sıralamak için kullanılacak Qi değeri kullanılmaktadır. Doğru cevap C'dir.

Alternatif sayısı 4’ten küçük olduğunda DQ parametresinin değeri 0.25 olarak kabul edilmektedir.  Doğru cevap B'dir.