İŞLETMELERDE KARAR VERME TEKNİKLERİ

ELECTRE yöntemi, problemin türüne göre seçim, sıralama ve sınıflama olmak üzere üç başlıktan oluşur. Seçim probleminde kullanılan yöntemler ELECTRE I, ELECTRE Iv ve ELECTRE Is yöntemleridir.

ELECTRE yöntemi, problemin türüne göre seçim, sıralama ve sınıflama olmak üzere üç başlıktan oluşur. Seçim probleminde kullanılan yöntemler ELECTRE I, ELECTRE Iv ve ELECTRE Is yöntemleridir. Sıralama problemlerinde ise ELECTRE II, ELECTRE III ve ELECTRE IV yöntemleri kullanılmaktadır.

ELECTRE yöntemi, problemin türüne göre seçim, sıralama ve sınıflama olmak üzere üç başlıktan oluşur. Seçim probleminde kullanılan yöntemler ELECTRE I, ELECTRE Iv ve ELECTRE Is yöntemleridir. Sıralama problemlerinde ise ELECTRE II, ELECTRE III ve ELECTRE IV yöntemleri kullanılmaktadır. Sınıflama problemlerinde kullanılan ELECTRE yöntemi ELECTRE TRI olarak adlandırılır.

Yukarıda verilen avantajlarının yanı sıra yöntemin bazı dezavantajları da vardır. Bunlar aşağıdaki gibi verilebilir:

• Uyum ve uyumsuzluk matrisleri yardımıyla alternatiflerin ikili karşılaştırmaları yapıldığından, alternatif ve kriter sayısı arttıkça yapılan karşılaştırmalar karmaşıklaşmakta ve karşılaştırmalar zaman alıcı olabilmektedir.
• Yöntem sadece lider alternatifleri üretir, bazen tercih edilen alternatifleri belirlemede yetersiz kalır.
• Yöntem temel olarak, az elverişli olan alternatifleri eleyerek çözüm sağladığından, az sayıda kriter ancak alternatif sayısının çok olduğu karar problemleri için uygundur.

ELECTRE II yöntemi tüm alternatiflerin iyiden kötüye doğru sıralanmasını sağlar.

a ve b alternatiflerinin karşılaştırılmasında ortaya çıkabilecek muhtemel durumlar aşağıdaki gibidir (Figueira, Mousseau ve Roy, 2005, 137):
• aPb durumu: aSb ve bSa değil ise, a alternatifi güçlü bir şekilde b’ ye tercih edilmektedir.

a ve b alternatiflerinin karşılaştırılmasında ortaya çıkabilecek muhtemel durumlar aşağıdaki gibidir (Figueira, Mousseau ve Roy, 2005, 137):
• aPb durumu: aSb ve bSa değil ise, a alternatifi güçlü bir şekilde b’ ye tercih edilmektedir.
• bPa durumu: bSa ve aSb değil ise, b alternatifi güçlü bir şekilde a’ ya tercih edilmektedir.

a ve b alternatiflerinin karşılaştırılmasında ortaya çıkabilecek muhtemel durumlar aşağıdaki gibidir (Figueira, Mousseau ve Roy, 2005, 137):
• aPb durumu: aSb ve bSa değil ise, a alternatifi güçlü bir şekilde b’ ye tercih edilmektedir.
• bPa durumu: bSa ve aSb değil ise, b alternatifi güçlü bir şekilde a’ ya tercih edilmektedir.
• aIb durumu: aSb ve bSa ise, a ile b farklı değildir.

a ve b alternatiflerinin karşılaştırılmasında ortaya çıkabilecek muhtemel durumlar aşağıdaki gibidir (Figueira, Mousseau ve Roy, 2005, 137):
• aPb durumu: aSb ve bSa değil ise, a alternatifi güçlü bir şekilde b’ ye tercih edilmektedir.
• bPa durumu: bSa ve aSb değil ise, b alternatifi güçlü bir şekilde a’ ya tercih edilmektedir.
• aIb durumu: aSb ve bSa ise, a ile b farklı değildir.
• aRb durumu: aSb değil ve bSa değil ise, a ile b karşılaştırılamaz.

Uyum setlerinin belirlenebilmesi için Y matrisinden yararlanılır.

ELECTRE yöntemleri karar probleminin türüne göre seçim, sıralama ve sınıflandırma alt başlıklarına göre değerlendirilmektedir.

Çok kriterli karar verme yöntemlerinden biri olan ELECTRE (ELimination Et Choix Tradusiant la REalité – Eleme ve Gerçeği İfade Eden Seçim) yöntemi, alternatiflerin performanslarına göre birbirleriyle kıyaslanarak seçim yapılması temeline dayanmaktadır. Bu yöntem karar vericilere, çok sayıda nicel ve nitel kriteri karar verme sürecine dahil etme, kriterleri amaçları doğrultusunda ağırlıklandırma ve ağırlıklarını toplayarak alternatifler arasından en uygun olanı seçebilme imkânı sunar. Bu yöntem finans, yönetim, askeri, inşaat, sağlık, kamu, ihale, eğitim, çevre yönetimi, su yönetimi ve ulaşım gibi birçok uygulama alanında karşılaşılan problemlerin çözümünde kullanılmaktadır.

ELECTRE yöntemi, alternatiflerin tercih sıralamasına göre birbirleri ile kıyaslanarak seçim yapılması
temeline dayanan bir yöntemdir. Yöntemin, aralarında çok küçük farklar barındıran Iv, Is, I, II, III,
IV ve TRI olarak adlandırılan yedi versiyonu bulunmaktadır.

Alternatiflerin ikili karşılaştırmaları sonucunda, karşılaştırıldığı diğer alternatiflere üstünlük sağlayan alternatiflerin oluşturduğu kümeye Çekirdek (K) Küme denir. Alternatifler arasında gerçekleştirilen ikili karşılaştırmalar Çekirdek Diyagramı olarak adlandırılan bir grafik yardımıyla gösterilir. Çekirdek diyagramı, ELECTRE yöntemlerinin çözümünde, alternatifler arasındaki sıralama ilişkisini görmek, çözüm sürecini kolaylaştırmak ve en iyi alternatifleri belirlemek amacıyla kullanılır.

ELECTRE: ELimination Et Choix Tradusiant la REalité – Fransızca

ELECTRE yöntemlerinin çok kriterli karar problemlerinin çözümünde sağladığı avantajlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Yöntem, bir problemde nitel ve nicel verilerin aynı anda değerlendirilmesine olanak vermektedir.
• Yöntemde, üstün olmayan alternatiflerin yer aldığı alt küme de oluşturulabilir.
• Diğer çok kriterli yöntemlere göre daha az bilgiye gereksinim duymaktadır.
• Probleme ait verilerin kalitesi ve güvenilirliği arttıkça, alternatiflerin sıralaması ve
seçimi daha gerçekçi olmaktadır.

Yukarıda verilen avantajlarının yanı sıra yöntemin bazı dezavantajları da vardır. Bunlar aşağıdaki gibi verilebilir:
• Uyum ve uyumsuzluk matrisleri yardımıyla alternatiflerin ikili karşılaştırmaları
yapıldığından, alternatif ve kriter sayısı arttıkça yapılan karşılaştırmalar karmaşıklaşmakta ve karşılaştırmalar zaman alıcı olabilmektedir.
• Yöntem sadece lider alternatifleri üretir, bazen tercih edilen alternatifleri belirlemede yetersiz kalır.
• Yöntem temel olarak, az elverişli olan alternatifleri eleyerek çözüm sağladığından, az
sayıda kriter ancak alternatif sayısının çok olduğu karar problemleri için uygundur.

ELECTRE yöntemlerinin çok kriterli karar problemlerinin çözümünde sağladığı avantajlar aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Yöntem, bir problemde nitel ve nicel verilerin aynı anda değerlendirilmesine olanak vermektedir.
• Yöntemde, üstün olmayan alternatiflerin yer aldığı alt küme de oluşturulabilir.
• Diğer çok kriterli yöntemlere göre daha az bilgiye gereksinim duymaktadır.
• Probleme ait verilerin kalitesi ve güvenilirliği arttıkça, alternatiflerin sıralaması ve
seçimi daha gerçekçi olmaktadır.

Seçim probleminde kullanılan yöntemler ELECTRE I, ELECTRE Iv ve ELECTRE Is yöntemleridir.

Sınıflama problemlerinde kullanılan ELECTRE yöntemi ELECTRE TRI olarak adlandırılır.

Sıralama problemlerinde ise ELECTRE II, ELECTRE III ve ELECTRE IV yöntemleri kullanılmaktadır.