İŞLETMELERDE KARAR VERME TEKNİKLERİ

Analitik ağ sürecinde temel kavramlar bağımlılık, etki matrisi ve süper matris kavramlarıdır.

Seçenek sayısının belirli sayıda olduğu, hem nicel hem de nitel kriterlerin söz konusu olduğu çok kriterli karar verme problemlerinin çözümünde analitik ağ sürecinden yararlanılır.

Analitik ağ süreci analitik hiyerarşi sürecinin daha genel bir biçimidir. Thomas L. Saaty tarafından geliştirilmiştir.

ANP (Analytic Network Process - Analitik ağ süreci) analitik hiyerarşi sürecinin bu kısıtlamalarını ortadan kaldıran bir teknik olarak Thomas L. Saaty tarafından geliştirilmiştir.

Analitik ağ süreci bu tür karar problemlerini; kriterler seçenekler kümesi veya kümeler içindeki bağımlılıklar ve bu bağımlılıkların yönlerini içeren bir ağ biçiminde tanımlar.

ANP ele alınan problemi bir ağ yapıda modeller ve analitik hiyerarşi sürecinde olduğu gibi ikili karşılaştırmalara dayanır. Bu karşılaştırmalar yine analitik hiyerarşi sürecinde yapıldığı gibi karşılaştırılan elemanlar ikilisi için gerçek ölçüm değerleri kullanılarak veya yargı ve tercihlerin göreli gücünü yansıtan Temel Ölçek (Ünite 4’de tanımlanmıştı) kullanılarak gerçekleştirilir. Karşılaştırma sonucu elde edilen değerler ikili karşılaştırma matrisi olarak adlandırılan matrislerle gösterilir. Bu matrisler analiz edildikten sonra öncelik değerlerinden oluşan özvektöre ulaşılır. Bu değerler kullanılarak oluşturulan süpermatris üzerinde gerekli işlemler yerine getirilerek seçeneklere ilişkin öncelik (önem) değerleri elde edilmiş olur.

ANP, AHP’nin daha genel bir biçimidir. Karmaşık yapıdaki kriteler arasındaki etkileşim ve geri beslemeyi de değerlendirmeyi olanaklı kılan bir tekniktir. Analitik hiyerarşi sürecinden farklı olarak, analitik ağ sürecinde aynı düzeyde yer alan kriterlerin birbiri ile etkileşimi dikkate alınabilmektedir. Diğer bir ifadeyle, aynı düzeyde yer alan kriterler ya da seçenekler arasında veya bunların kendi içlerinde ilişki (bağımlılık) söz konusu olduğunda, problemin modellenmesinde AHP yetersiz kalmaktadır.

Kriterler kümesinden seçenekler kümesine çizilen ok A ve B seçeneğinin kriterler kümesinin elemanlarını etkilediğini göstermektedir. İki küme arasındaki her iki yönde dış bağımlılık ise geri besleme olarak adlandırılır.

Analitik hiyerarşi sürecinden farklı olarak, analitik ağ sürecinde aynı düzeyde yer alan kriterlerin birbiri ile etkileşimi dikkate alınabilmektedir. Diğer bir ifadeyle, aynı düzeyde yer alan kriterler ya da seçenekler arasında veya bunların kendi içlerinde ilişki (bağımlılık) söz konusu olduğunda, problemin modellenmesinde AHP yetersiz kalmaktadır.

Analitik ağ sürecinde problem ifade edilir ve kriterler ile seçenekler ortaya konur. Kriterler ve seçenekler bir hiyerarşiye bağlı olarak düzeylerinin belirlenmesine gerek duyulmadan ağ yapıda modellenir. Bir matris yardımıyla problemde yer alan kriter ve seçenekler (elemanlar) arasındaki bağımlılık çapraz bir biçimde gösterilir. Bu amaçla oluşturulan matrise etki matrisi denir. Bu matris üzerinde kullanılan işaret veya sayılar ile birbirini etkileyen elemanlar gösterilir.

Bir ağda yer alan elemanların diğer elemanlar üzerindeki etkileri süpermatris adı verilen matriste bir araya getirilir. Süper matris; bir kümede yer alan elemanların ve bu elemanlar arasındaki önceliklerin ifade edildiği matristir. Süpermatrisin oluşturulması için ağdaki elemanların etkileşimleri dikkate alınarak, elemanlar arasında ikili karşılaştırmaların yapılması gerekir