İŞLETMELERDE KARAR VERME TEKNİKLERİ

Hiyerarşik yapı, problemin ayrıntılı bir biçimde ortaya konması amacıyla oluşturulan ve bir dizi homojen elemandan oluşan katmanlardır.

Analitik hiyerarşi sürecinde homojen elamanlar (kriterler, alt kriterler ve seçenekler) ikili olarak karşılaştırılır. Bu karşılaştırmalarda yargılar 1-9 temel ölçeği kullanılarak sayısallaştı­rılır.

İkili karşılaştırma sayısı = [n(n-1)]/2 = [8(8-1)]=28’dir.

Analitik hiyerarşi sürecinin problem çözüm aşamaları üç temel ilke üzerine inşa edilmiştir. Bu ilkeler sırasıyla; ayrıştırma/hiyerarşik yapının geliştirilmesi, tercihlerin ikili karşılaştırılması ve sentezdir.

Kriterlerin göreli önem vektörünün elde edilmesi için öncelikle ikili karşılaştırmalarının yapılması gereklidir. 

İkili karşılaştırma matrisleri oluşturulduktan sonra analiz gerçekleştirilir. Bu ana­lizde ikili karşılaştırma matrislerinde yer alan elemanların göreli önem (öncelik) değer vektörü elde edilir. Analitik hiyerarşi sürecinin çözümünün üçüncü adımında her sevi­yede yer alan elemanların (kriterler, seçenekler) göreli önem değerleri bulunur.

Karar vericinin tam tutarlı bir tercih A1 alternatifini A3 alternatifine 3*3=9 kat tercih etmesi gereklidir.

İkili karşılaştırmalara ilişkin tutarsızlığın ifadesi olan tutarlılık oranı 0,10’un (%10) üzerinde ise karar vericinin ikili karşılaştırmalar matrisini oluştururken içinde bulunduğu yargıları tekrar gözden geçirmesi uygun olacaktır.

AHP’nin uygulandığı problem türlerinden başlıcaları aşağıda sıralanmıştır.

Seçim problemleri: Bir dizi seçenek arasından birinin seçilmesi.

Önceliklendirme/değerlendirme problemleri: Bir dizi seçeneğin göreceli değeri­nin belirlenmesi.

Kaynak dağıtım problemleri: Seçeneklerin en iyi alternatif kombinasyonunun bulunması.

Kıyaslama: Süreçlerin veya sistemlerin bilinen süreç ve sistemlerle karşılaştırılması.

AHP’nin uygulandığı problem türlerinden başlıcaları aşağıda sıralanmıştır.

Hiyerarşik ayrıştırma, karar vericinin problem çözümünde karşılaştığı problemi tek başına ele alması yerine alt problemlere bölmesidir.

Doğru yanıt A’dır.

değer

Tanım

Açıklama

1

Eşit derecede önemli

Her iki faktör aynı öneme sahiptir.

3

Orta derecede önemli

Bir faktör diğerine göre biraz daha önemlidir.

5

Önemli

Bir faktör diğerine göre kuvvetle daha önemlidir.

7

Çok önemli

Bir faktör diğerine göre yüksek derecede kuvvetle önemlidir.

9

Aşırı derecede önemli

Bir faktör diğerine göre çok yüksek derecede önemlidir.

2, 4, 6, 8

Yukarıda yer alan iki ardışık yargı arasına düşen orta değerler

Sayısal değer

Tanım

Açıklama

1

Eşit derecede önemli

Her iki faktör aynı öneme sahiptir.

3

Orta derecede önemli

Bir faktör diğerine göre biraz daha önemlidir.

5

Önemli

Bir faktör diğerine göre kuvvetle daha önemlidir.

7

Çok önemli

Bir faktör diğerine göre yüksek derecede kuvvetle önemlidir.

9

Aşırı derecede önemli

Bir faktör diğerine göre çok yüksek derecede önemlidir.

2, 4, 6, 8

Yukarıda yer alan iki ardışık yargı arasına düşen orta değerler

Analitik hiyerarşi süreci karar verme teknikleri içinde yaygın kullanımı olan bir tekniktir. Tekniğin sağlık, savunma, proje planlama, tahmin, pazarlama, yeni ürün fiyat belirleme, politika değerlendirme, finans ve yönetim gibi pek çok alanda uygulaması görülmektedir. Tekniğin uygulandığı problem türlerinden başlıcaları aşağıda sıralanmıştır.

Doğru yanıt B’dir.

Analitik hiyerarşi süreci karar verme teknikleri içinde yaygın kullanımı olan bir tekniktir. Tekniğin sağlık, savunma, proje planlama, tahmin, pazarlama, yeni ürün fiyat belirleme, politika değerlendirme, finans ve yönetim gibi pek çok alanda uygulaması görülmektedir. Tekniğin uygulandığı problem türlerinden başlıcaları aşağıda sıralanmıştır.

Doğru yanıt D’dir.

Analitik hiyerarşi süreci karar verme teknikleri içinde yaygın kullanımı olan bir tekniktir. Tekniğin sağlık, savunma, proje planlama, tahmin, pazarlama, yeni ürün fiyat belirleme, politika değerlendirme, finans ve yönetim gibi pek çok alanda uygulaması görülmektedir. Tekniğin uygulandığı problem türlerinden başlıcaları aşağıda sıralanmıştır.

Doğru yanıt A’dır.

Analitik hiyerarşi süreci karar verme teknikleri içinde yaygın kullanımı olan bir tekniktir. Tekniğin sağlık, savunma, proje planlama, tahmin, pazarlama, yeni ürün fiyat belirleme, politika değerlendirme, finans ve yönetim gibi pek çok alanda uygulaması görülmektedir. Tekniğin uygulandığı problem türlerinden başlıcaları aşağıda sıralanmıştır.

Doğru yanıt C’dir.

Sentez: Analitik hiyerarşi sürecinde sentez çözüm adımlarının sonuncusudur. Sentez; problemin bütünü içinde, amacı gerçekleştirme açısından seçeneklerin bütünsel (global) önem değerinin (ağırlığının) belirlenmesidir. Doğru yanıt A’dır.

Bu ilke, hiyerarşide yer alan elemanların bir üst düzeydeki eleman üzerindeki etkilerinin gücüne göre karşılaştırılmalarına ilişkindir. İkili karşılaştırma, matrisler yardımıyla yapılır ve seçeneklerin öncelik sıralamasının belirlenmesi amacıyla kullanılır. Karşılaştırmalar hiyerarşik yapıya göre yukarıdan aşağıya doğru gerçekleştirilir. Tekniğin ikinci adımı ikili karşılaştırma matrislerinin oluşturulmasıdır. Doğru yanıt D’dir.

Analitik hiyerarşi sürecinde hiyerarşinin oluşturulması tekniğin ilk adımıdır. Hiyerarşik düzende en tepede amaç yer almaktadır. Amacın altında kararı etkileyecek kriterler bulunur. Kriterlerin, amacı etkileyecek özellikleri varsa kriterler alt kriterlere ayrılır. Hiyerarşinin en alt bölümünde ise seçenekler yer alır. Doğru yanıt E’dir.

Ayrıştırma/Hiyerarşik Yapının Geliştirilmesi:  Bu aşamada karar probleminin karmaşık yapısından hiyerarşik homojen kriterler kümesine geçiş gerçekleştirilir. Ayrıştırma aşaması karar probleminin elemanlarının (amaç, kriter, alt kriter, seçenekler) tanımlanması ile başlar. Problemin elemanlarının homojen küme ve alt kümeleri oluşturularak aralarındaki ilişki, hiyerarşik bir yapı ile gösterilir. Hiyerarşik yapı yardımıyla aynı zamanda karar probleminin amaca ulaşabilecek şekilde alt problemlere ayrıştırılması sağlanır. Problemin ayrıştırılması, problemin daha kolay anlaşılmasına da katkı sağlar. Doğru yanıt B’dir.