İŞLETMELERDE KARAR VERME TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 14

Karar vericinin seçim yapmasında etkili olan en önemli faktör sahip olduğu bilgidir. Kararlar genellikle geleceğe ilişkin olarak verilir ve gelecekte ne olacağını kesin olarak bilmek mümkün değildir. Dolayısıyla karar verici bir belirsizlikle karşı karşıyadır. Bu belirsizlik düzeyi probleme ilişkin faktörlerle ilgili neyin ne kadar bilindiğine bağlı olarak farklı derecelerde ortaya çıkar. Doğru cevap A'dır.

Karar probleminde yer alan ögeler, karar verici, amaç, hedefler ve kriterler, seçenekler, çevresel faktörler, olasılıklar ve sonuçlar biçiminde sıralanabilir. Doğru cevap E'dir.

Karar verme süreci aşağıda verilen adımlardan oluşmaktadır.
1. Karar probleminin tanımlanması
2. Ulaşılmak istenen amaç ve hedeflerin belirlenmesi
3. Problemin çözümü için gerekli olan bilgilerin toplanması
4. Çözüm seçeneklerinin ortaya konması
5. Seçeneklerin uygun karar kriterleri ile değerlendirilmesi
6. Amaca ulaştıracak en uygun seçeneğin belirlenmesi

Doğru cevap B'dir.

İşletmelerde karar vermeyi zorlaştıran nedenler;

Doğru cevap C'dir.

Yönetim kademesine göre karar türleri; stratejik karar, taktiksel karar, operasyonel karar başlıkları altında incelenir. Doğru cevap D'dir.

Yapılarına göre kararlar; yapılandırılmış karar, yapılandırılmamış karar ve yarı yapılandırılmış karar olarak sınıflandırılır. Doğru cevap A'dır.

Gözününde bulundurulacak kriter açısından karar türleri; tek kriterli karar ve çok kriterli karar biçimindedir. Doğru cevap B'dir.

Sezgisel Karar Verme: Bu yaklaşım daha çok küçük ölçekli işletmelerde tercih edilir. Karar problemine ilişkin ayrıntılı bir araştırma, veri toplama ve bilimsel bir analiz gerçekleştirilmez. Analiz karar vericinin zihninde, sezgileri ve duyguları temel alınarak yapılır. Doğru cevap D'dir.

Benzeşim modeli, gerçek sistemde var olan bir özelliğin modelde kolay anlaşılabilen başka bir özellikle temsil edildiği model türüdür. Bu tür modellere örnek olarak, veri akış şemaları, PERT ve CPM gibi çizge modelleri verilebilir. Doğru cevap E'dir.

Karar kavramı bir sonucu ifade eder. Karar verme kavramı ise  bu sonuca ulaştıran süreci ifade eder.  Karar verme durumundan söz edebilmek için en az iki seçeneğin bulunması gerekir.

Çamaşır makinesi satın alacak birinin farklı makineler arasından seçim yaparken makinelerin  ne kadar su tükettiğine göre karşılaştırma yapması, karar probleminin  hedefler ve kriterler ögesi ile ilgilidir.

Otomobil alımı örneğinde benzinli ya da dizel otomobil seçenekleri karar vericinin kontrol edebildiği değişkenler iken, benzin ya da motorine yapılacak zam miktarları karar vericinin kontrol edemediği değişken olacaktır.

Mavi şapka; serinkanlılığı temsil eder. Düşünce sürecine bütünsel bir bakışı ve değerlendirmeyi sağlar.

Hedefler belirlenirken aynı zamanda hedefe ulaşma ölçütü olan kriterler de belirlenir. “geçen yıla göre 2 kat fazla müşteriye ulaşmak”, işletmenin ortaya koyduğu bir hedeftir.

İşletmelerde karar vermenin zorluğu karar probleminin taşıdığı özelliklerden kaynaklanmaktadır. Bunlardan ilki problemin karmaşık bir yapıda olmasıdır.

İyi bir kararda bulunması gereken nitelikler;

Karar etkili, verimli. rasyonel, uygulanabilir, zamanında alınmış olmalıdır.

Operasyonel Karar: Bu tür kararlar, alt yönetim kararları olup sonuçları kısa vadede ortaya çıkar. Günlük, haftalık ve aylık faaliyetlerin yerine getirilebilmesi için verilmesi gereken kararlardır ve belirlilik ortamında verilir. Günlük iş emirlerinin hazırlanması, haftalık üretim planının oluşturulması, aylık stok miktarının belirlenmesi operasyonel karar örnekleridir.

Bir üretim işletmesinde fazla mesaiye kalan işçiye ne kadar fazla mesai ücreti ödeneceği kararı da yapılandırılmış karara örnektir.

Benzeşim Modeli, gerçek sistemde var olan bir özelliğin modelde kolay anlaşılabilen başka bir özellikle temsil edildiği model türüdür.

Karar probleminde yer alan ögeler, karar verici, amaç, hedefler ve kriterler, seçenekler, çevresel faktörler, olasılıklar ve sonuçlar biçiminde sıralanabilir.

Karar Verici Problemin çözümü için belirlenen seçenekler arasından tercih yapan ve bu tercihin doğuracağı sonuçların sorumluluğunu taşıyacak olan kişi ya da kişilerdir.

Amaç Kararlar belirli bir amaca yönelik olarak verilir. Bu nedenle karar probleminin önemli ögelerinden bir diğeri de amaçtır.

Hedefler ve Kriterler Zaman zaman amaç kavramı ile aynı anlamda kullanılsa da hedef kavramı aslında amaca ulaşmak için nelerin önemli olduğunu ifade eder.

Seçenekler Karar probleminden söz edilebilmesi için en az iki seçeneğin (alternatifin) var olması gerekir. Seçenek, herhangi bir karar probleminde karar vericinin çözüm için izleyebileceği farklı hareket biçimlerini ifade eder. Seçenek kavramı yerine alternatif ya da strateji ifadeleri de kullanılmaktadır.

Çevresel Faktörler Çevresel faktörler karar probleminde karar vericinin kontrol edemediği değişkenlerdir. Bununla birlikte bu tür değişkenler karar sonuçlarını etkilemektedir.

Olasılıklar Karar problemlerindeki en büyük sıkıntı kararın geleceğe yönelik olması ve geleceğin de belirsiz olmasıdır. Bu belirsizlik çevresel faktörlerden kaynaklanmaktadır. Karar verici kararını etkileyecek olan çevresel faktörlerin neler olacağını bilir ancak bu faktörlerin gelecekte hangi değerle ya da durumla ortaya çıkacağını bilemez. Doğal durumlara ilişkin bu belirsizlik olasılıklar yardımıyla azaltılabilir. Bu amaçla gelecekte ne olacağı, geçmiş verilerden yararlanılarak tahmin edilmeye çalışılır. Bu tahmin karar problemine, her bir doğal durumun ortaya çıkma olasılığı olarak yansır.

Sonuçlar Belirli bir seçeneğin seçilmesi ve gelecekte karşılaşılacak doğal durumun etkisi ile ortaya çıkacak değerlerdir. Her bir seçenek ve doğal durum ikilisine karşılık gelen sonuç değerleri birbirinden farklı olacaktır. Sonuç değerleri genellikle sayısal bir değer olarak belirlenir. Bununla birlikte sayısal olarak ifade etmenin mümkün olmadığı durumlarda sonuçların fayda birimleri biçiminde gösterilmesi de söz konusu olabilir.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi seçeneklerin tümü karar probleminde yer alan ögelerdendir, dolayısıyla doğru cevap E’dir.