İŞLETMELERDE KARAR VERME TEKNİKLERİ - Deneme Sınavı - 13

Karar verme süreci aşağıda verilen adımlardan oluşmaktadır:

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap E’dir, seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü karar verme sürecinin adımlarıdır.

Karar verme sürecinin ilk adımı problemin tanımlanmasıdır. Bu adımda karar verici öncelikle karar vermeyi gerektiren bir durum olduğunun farkına varmalıdır. Fark edilen durumun, çözülmesi gereken bir problem olduğu kabul edildikten sonra problemi tanımlamayı sağlayacak tüm bilgiler toplanarak problem ayrıntılı ve net biçimde tanımlanmalıdır. Problemin doğru tanımlanması karar verme sürecinin diğer adımları için temel oluşturur. Sonraki adımlar mükemmel biçimde uygulansa da eğer problem yanlış tanımlandıysa elde edilecek sonuç gerçek problemi ortadan kaldırmayacaktır. Herhangi bir problemin varlığı birtakım belirtilerin ortaya çıkmasıyla gözlenir. Belirtilerin ortadan kaldırılması çabası problem çözme çabasıyla aynı anlama gelmez. Çözüm için belirtilerin değil problemin kendisinin ortadan kaldırılması gerekir. Bu nedenle de belirtilerin, problemin tanımı olmayıp problemin varlığının farkına varılmasında etkili olan faktörler olduğu bilinmelidir. Örneğin; işletmenin satışlarının düşmesi bir problemin varlığının belirtisidir. Asıl problem bu belirtiye neyin yol açtığıdır. Satışların düşme nedeni, üretilen ürünün kalite eksikliğinden, rakip işletmelerin uyguladığı birtakım yeniliklerden, tüketici tercihlerinde ortaya çıkan değişikliklerden, yüksek fiyat politikasından, dağıtım kanallarında oluşan sıkıntılardan kaynaklanıyor olabilir. Problem tanımlanırken bu biçimde bir analiz yapılarak gerçek problemin ortaya konması etkili çözüm için hayati önem taşır. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap E’dir. “İşletmenin Satışlarının Düşmesi” bir problemin varlığının belirtisidir, problem tanımlanması değildir.

İşletmelerde karar vermenin zorluğu karar probleminin taşıdığı özelliklerden kaynaklanmaktadır. Bunlardan ilki problemin karmaşık bir yapıda olmasıdır. Bu karmaşıklık, problemi etkileyen pek çok faktörün varlığından kaynaklanır. Örneğin; yeni bir ürünü piyasaya sürme konusunda karar vermeye çalışan bir işletme, üretim teknolojisi, üretim kapasitesi, lojistik zorluklar, talep miktarı, maliyet, pazarda yer alan diğer işletmelerin durumu, ekonomik göstergeler gibi faktörleri dikkate almak zorundadır. Karar vermeyi zorlaştıran nedenlerden ikincisi karar probleminde etkili olan çevresel faktörlerdeki belirsizlik durumudur. Karar verme konusundaki güçlüğün belki de en önemli nedeni bu belirsizliktir. Verilen her karar uygulandıktan sonra sonuç verir. Dolayısıyla kararın verildiği anda kararın sonucunu etkileyecek olan tüm faktörlerin gelecekte hangi değerlerle ortaya çıkacağı tam olarak bilinemez. Bu da her karar problemi için çeşitli düzeylerde belirsizlik olduğu anlamına gelir. Probleme etki eden faktörlerin gelecekte alacağı değerler tam bir kesinlikle bilinseydi şüphesiz karar vermek de çok kolay olurdu. Üçüncü zorluk nedeni, kararda etkili olan birçok kriterin aynı anda en iyi değeri alması için gösterilen çabadan kaynaklanmaktadır. Bunun yanında, stratejik karar olarak adlandırılan kararlarda sonuçların uzun vadede hissedilmesi, işletmenin varlığını ve geleceğini yüksek derecede etkilemesi ve yüksek maliyete katlanmayı gerektirmesi karar vermeyi zorlaştıran diğer önemli nedenlerdir. Bu açıklamalardan da anlaşıldığı gibi seçeneklerde yer alan ifadelerin tümü işletmelerde karar vermeyi zorlaştıran nedenlerdendir, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

İşletme yöneticileri verdikleri kararın iyi bir karar olup olmadığını anlamak amacıyla aşağıda verilen nitelikleri değerlendirmeyi kapsayan bir kontrol aracı kullanabilirler.

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap E’dir, seçeneklerde yer alan niteliklerin tümünü işletme yöneticileri verdikleri kararın iyi bir karar olup olmadığını anlamak amacıyla bir kontrol aracı olarak kullanabilirler.

Tecrübeler, sezgiler ve duygular karar vermede gerekli ve önemlidir. Bununla birlikte her zaman yeterli olamazlar. Bilimsel yaklaşım, her karar problemi için önceki kesimde açıklanan karar verme sürecini uygulayarak, karar problemini analitik bir bakış açısıyla ele alan ve uygun teknikler yardımıyla çözüm sağlayan yaklaşımdır. Bu yaklaşımda probleme ilişkin veriler belirli bir düzen içinde ve sistematik olarak toplanır. Karar problemindeki kontrol edilebilen ve edilemeyen değişkenler ile problemde yer alan tüm faktörler arasındaki ilişkiler de belirlenir. Karar verme sürecinde bilimsel yaklaşım; çözümle elde edilen sonuçlara objektif değerlendirme yapan herkes tarafından ulaşılmasını, bu amaçla çözümün olabildiğince sayısal değerlere dayandırılmasını ve tüm verilerin, varsayımların ve hesaplamaların açık olarak belirtilmesini gerektirir. Bilimsel yaklaşıma getirilen eleştiri, yaklaşımın sezgi, duygu ve tecrübeleri dikkate almayarak karar sürecini mekanik bir süreç olarak kabul ettiği yönündedir. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta, bu süreci insanların yönettiği ve değerlendirdiğidir. Bu nedenle bu eleştiri çok yerinde değildir. Ayrıca bilimsel yaklaşımla karar vermeyi sağlayan karar verme sürecinde nitel (kalitatif) teknikler ve nicel (kantitatif) teknikler uygun bir biçimde bir arada kullanılabilir. Bu açıklamalardan da anlaşıldığı gibi doğru cevap D’dir, “Geçmişte benzer problemler nasıl çözümlendi ise aynı yol izlenerek çözüme ulaşılmaya çalışılması” ise deneyimsel karar verme sürecine ilişkindir.

Sebep-Sonuç Diyagramı (Balık Kılçığı Tekniği) Kaoru Ishikawa tarafından geliştirilen bir tekniktir. Karar probleminde, problemin olası nedenlerinin sistematik olarak ortaya konması ve analiz edilmesi amacıyla kullanılır. Problemi doğuran ya da etkileyen sebepleri ana gruplara ve alt gruplara ayırarak analiz eder. Sebep – Sonuç Diyagramını çizmek için aşağıdaki adımlar uygulanır:

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi seçeneklerde yer alan adımların tümü Sebep-Sonuç Diyagramı adımlarıdır, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

Akış şemalarının karar vericilere sağlayacağı faydalar aşağıdaki biçimde sıralanabilir:

Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi seçeneklerde yer alanların tümü akış şemalarının karar vericilere sağlayacağı faydalardandır, dolayısıyla doğru cevap E’dir.

İlk kez İtalyan iktisatçı Vilfredo Pareto tarafından ortaya atılan ve iktisatta da Pareto İlkesi olarak kabul gören görüşe göre sonuçların %80’inin, nedenlerin %20’sine bağlı olduğu savunulmaktadır. Bu ilke Pareto Analizinin temelini oluşturur. Vilfredo Pareto ilk olarak İtalya’da gelir dağılımını incelerken ülke gelirinin %80’ine nüfusun %20’sinin sahip olduğunu fark etmiştir. Daha sonra yaptığı farklı incelemelerle, bu ilkenin hayatın diğer alanlarında da geçerli olduğunu gözlemiştir. Örnek olarak, müşteri şikayetlerinin %80’i ürün ya da hizmetin %20’sinden kaynaklanmaktadır. Başka bir örnek olarak, 100 müşteriden en iyi 20 müşteriyi elde tutmakla gelirin ya da kârın %80’i kontrol edilebilir. Buradan hareketle 80/20 kuralı olarak da adlandırılan ilkenin iktisat ve işletme problemlerinde de çözüme katkı sağlayabileceği yaygın biçimde kabul görmüştür. Bu ilke karar problemleri açısından ele alındığında, karşılaşılan problemlerin büyük bölümü az sayıdaki önemli faktörden kaynaklanır. Eğer bu az ama önemli faktörlerin yol açtığı sorunlar düzeltilirse problemin çözümü kolaylaşacaktır. Bu bilgilerden de anlaşıldığı gibi doğru cevap D’dir.

karar problemi

sonuçların tartışılması

karar herkes tarafından kabul edilebilir olmalıdır

süre

tek aşamalı karar

Risk ortamında karar

Operasyonel Karar

mor şapka

histogramlar

hangisi

Kararlar belirli bir amaca yönelik olarak verilir. Bu nedenle karar probleminin önemli
ögelerinden biri amaçtır. İşletmeler açısından karar problemlerinde amaç ya enbüyükleme ya da en küçükleme olarak genelleştirilebilir. Bu genelleme kârın, ulaşılmak istenen müşteri sayısının ya da satış miktarının en büyüklenmesi, maliyetin ya da kaynak kullanımının en küçüklenmesi biçimindeki örneklerle özele indirgenebilir.