İŞLETMELERDE EĞİTİM VE GELİŞTİRME

Öğrenme, birey ile çevresi arasındaki etkileşim sonucu ortaya çıkan görece kalıcı yaşantı ürünleridir.

Eğitim; toplumsal hedefler doğrultusunda ve kendi gizilgüçlerine dayalı olarak bireylerin davranış
örüntülerini değiştirme yoluyla onların gelişimlerine katkıda bulunma süreci ( olarak tanımlanabilir.

Program, belli bir çalışmanın amacını, bölümlerini, yöntemi ve süresini gösteren, kısaca sürecin
başlangıcından sonuçlanmasına değin ne tür iş ve işlemleri kapsayacağını gösteren ayrıntılı yapı olarak
adlandırılabilir.

Eğitim programı, genel hatlarıyla “kimin, neyi, niçin, ne zaman, nerede ve nasıl” öğreneceğini
betimler. Buradan hareketle, işgörenlerin gereksinim duydukları yeterlikleri kazanmaları amacıyla
gerçekleştirilen tüm etkinlikler, eğitim programının kapsamına girer.

Program geliştirme, işgörenlerin eğitim gereksinimlerini
karşılayarak onlara belirlenen yeterlikleri kazandıracak taslak programın hazırlanması, ön denemesinin
yapılması, gereksinim duyulan boyutlarının düzeltilmesi ve programın uygulanabilir bir yapı haline
getirilmesi süreci olarak tanımlanabilir.

Program geliştirme sürecinde oluşturulması gereken gruplardan ilki koordinasyon grubudur.

Program geliştirme çalışma planı, 1. aşamasında aşağıdaki başlıkları ve bu başlıklara ilişkin olarak alınan kararları
ve açıklamaları içermelidir:

* İşlem Ağının Oluşturulması 

* İş-Zaman Akış Şemasının Oluşturulması 

* Program Geliştirme Bütçesinin Oluşturulması

* Eğitim Gereksinimlerinin Belirlenmesi

* Program Tasarımı Yaklaşımına Karar Verme

* Program Geliştirme Modeline Karar Verme

İçerik, bireylerin kazanması gereken bilgi, beceri ve tutum gibi davranışları kapsayan, kavramlar, olgular,
ilkeler, yaklaşımlar, değerler, ölçütler, kuramlar ve genellemeler gibi bilgi birikimlerinin sistemli bir
biçimde birleşmesi ile oluşan yapıyı ifade etmektedir

Eğitim programlarının geliştirilmesi sürecinde ikinci aşama; belirlenen eğitim gereksinimlerine bağlı
olarak programın amaçlarının ortaya konulmasıdır. Eğitim amaçları, işgörenlerin eğitim sürecinde
kazanmaları hedeflenen bilgi, beceri ve tutum türündeki yeterlikleri ifade etmektedir.

Program geliştirme sürecinde, öğretim içeriğinin belirlenmesinin ardından gerçekleştirilmesi gereken bir
işlem de amaç-içerik çizelgesinin oluşturulmasıdır.

Eğitim programı; öğrenme ve gelişimi destekleyici her türlü etkinliği içeren, eğitim gereksinimlerine dayalı olarak belirlenen amaçlar doğrultusunda, işgörenlerin davranış örüntülerini değiştirme sürecinin belirli ilkelere dayalı olarak, tüm yönleriyle ve sistematik bir biçimde planlanması ile ilgili kararları içeren yapı olarak tanımlanabilir.

Sorun merkezli program tasarım yaklaşımı, eğitime katılacak bireylerin gereksinimlerini dikkate almakla birlikte, özellikle kültürel ve toplumsal davranışların öğretimine odaklanır. Bu tasarım yaklaşımında, eğitim programlarının toplumsal sorunlara, gerçek yaşamda karşılaşılan sorunların çözümlenmesine öncelik vermesi gerektiği görüşü baskındır.

Tyler program geliştirme modeli, kendisinden sonra geliştirilen tüm modelleri de etkileyen bir modeldir. Bu model dört temel konu üzerine kuruludur. Gerçekleştirilmesi hedeflenen eğitimsel amaçların neler olduğu, amaçların gerçekleştirilmesi için bireylere kazandırılması gereken yeterliklerin neler olması gerektiğinin belirlenmesi, söz konusu yeterliklerin en etkili biçimde kazandırılabileceği eğitsel düzenlemelere karar verme ve değerlendirme boyutu olarak da ele alınabilecek, programın amaçlara ulaşma derecesinin belirlenmesidir.

Davies program geliştirme modeli, iş ve görev analizi temelinde yapılandırılmıştır. Bu yönüyle, bireylere mesleki ve teknik yeterliklerin kazandırılmasına dönük bir model olduğu söylenebilir. Eğitimin amaçları, öğrencilerin nitelikleri, öğretim stratejisi, öğretim süreci ve öteki tüm bileşenler iş ve görev analizine göre karara bağlanır. İş ve görev analizi yoluyla, işin gerektirdiği bilgi, beceri ve tutumlar belirlenerek bu ölçütler doğrultusunda bireylerin eğitim gereksinimleri belirlenir. Eğitim gereksinimlerine dayalı olarak da eğitim amaçları oluşturulur. İzleyen aşama, amaçlara uygun içeriğin ve öğretim durumlarının belirlenmesidir. Bir ön uygulama ile program değerlendirilir, gerekli düzenlemelerin ardından da uygulanır. Son aşama, elde edilen sonuçların değerlendirilmesidir.

Program geliştirme yaklaşımları farklı olsa da, eğitim amaçlarının oluşturulması, içeriğin düzenlenmesi, öğretim süreçleri ve değerlendirme hemen hemen tüm modellerde yer alan ortak öğelerdir.

Aşamalı amaç yazma yaklaşımını benimseyen sınıflamada amaçlar; bilişsel, duyuşsal ve devinsel olmak üzere üç alanda sınıflandırılmıştır. Bilişsel alan; hatırlama, anlama, uygulama, analiz etme, değerlendirme, yaratma ile ilgili amaçları kapsamaktadır. Bilişsel alan, zihinsel öğrenmelerin çoğunlukta olduğu ve bireylerin zihinsel yetilerinin geliştirildiği alandır. Bir işgörenin, görev yaptığı üretim bandındaki iş akışını açıklayabilmesi bu alana örnek gösterilebilir.

"İşletme içindeki görev ve sorumluluklarını açıklayabilir" ifadesi, bilişsel alanın kavrama düzeyinde tanımlanmış bir eğitim amacıdır. Eğitim programını başarıyla tamamlayan bir işgörenin, görev yaptığı birimde kendisinden beklenen görev ve sorumluluklar konusunda örnek verebilecek, açıklamalar yapabilecek, neden-sonuç ilişkileri kurabilecek düzeyde bir yeterliğe sahip olması öngörülmüştür.

İçerik seçiminde göz önüne alınması gereken ölçütler şunlardır:

Geçerlik ve güvenirlik. Geçerlilik, seçilen bir içeriğin gerçek ve doğru bilgileri kapsamasıdır. İlkeleri açık, her durumda uygulanabilen ve değerlendirilebilen, boyutları kendini açıklamada yeterli olan güncel bilgi ise güvenilirdir.

Bireyin ilgilerine dönük olma ve gereksinimini karşılama. Seçilecek içerik, işgörenlerin ilgi duyacakları konu ve bilgilerden oluşmalı, onları öğrenmeye güdüleyebilmeli, gereksinimlerini karşılayıcı nitelikte olmalıdır.

Bilimsellik. Seçilecek olan içerik işgörenleri yeni bilgileri araştırmaya teşvik etmeli ve yeni düşüncelere temel oluşturmalıdır. İçerik, öznel yargılardan değil nesnel, sağlam gerekiyorsa ispatlanmışbilgilerden oluşmalıdır.

Kullanışlılık. İçerik, işgörenlerin var olan potansiyellerini geliştirmeye katkı sağlamalı, şu anki ve gelecekte ortaya çıkabilecek sorunlarına yanıt verebilmelidir.

Öğrenilebilirlik. İçerik öğrenme ilkeleriyle uyumlu olmalıdır. Bilgiler, basitten karmaşığa, kolaydan zora, somuttan soyuta, kavramdan ilke ve genellemelere doğru dizilmeli, bilimsel ve felsefi bilgilerle ters düşmemelidir.

Sosyal gerçeklerle tutarlılık. İçerik işgörenlere gerekli olan bilgileri vermeli, öğrenmede amacın konuları öğrenmek değil, konulardan öğrenmekten olduğu gözden kaçırılmamalıdır.

Önemlilik. Seçilecek içerikte yer alacak bilgiler, mutlak biçimde önemlilik gibi bir ölçüte göre seçilmeli, seçilecek içerikte, alandaki tüm bilgiler yerine programın amaçlarına katkı sağlayan görüşler, kavramlar, ilkeler, genellemelere yer verilmelidir.

Modüler programlama yaklaşımı: Birbirleri ile ilişkili olmayan ya da birbirleri için önkoşul olmayan konu alanlarının bağımsız yapılar olarak ele alınmasını sağlayan yaklaşımdır. İçerik üniteler halinde düzenlenir. Modüllerin birbiriyle ilişkili olması beklenmez. Konuların hangi sırayla öğrenileceği konusunda esnektir. Örneğin, bir işletmede çalışanlara sorun çözme, kişilerarası iletişim, iş güvenliği, pazarlama konularında verilecek olan bir eğitimde, içerik modüler programlama yaklaşımından yararlanılarak örgütlenebilir.

Biçimlendirici değerlendirme; öğrenme yaşantıları ile iç içe olacak biçimde öğretim sürecinin etkililiği, eğitsel amaçların gerçekleşme durumu gibi konularda öğrenenlere ve eğiticiye bilgi sağlamak amacıyla gerçekleştirilmektedir. Son olarak, eğitim programı tamamlandığında genel değerlendirme yapılmaktadır. Bu tür değerlendirmeler, özellikle aşamalılık özelliği gösteren bir içerik yapısının öğrenilmesinin söz konusu olduğu durumlarda, yeni bir öğrenme bağlamına geçmeden önce katılımcıların eksik ve yanlış öğrenmelerinin giderilmesi amacıyla da kullanılmaktadır.