İŞLETME YÖNETİMİ - Deneme Sınavı - 6

Sistem yaklaşımının temelinde “bütüncül (holizm)” görüş yer almaktadır. Aristoteles’in“bütün, kendisini oluşturan parçalar›n toplamından fazladır” önermesine dayanan holizm felsefesi ile sinerji kavramı aynı anlamdadır. Sinerji, bütünün kendisini oluşturan parçaların toplamından daha fazla ve daha anlamlı bir değer yarattığını ifade etmektedir. Bir sistemin alt sistemleri birleşerek tüm parçaların toplamından çok daha büyük bir güce sahip olan bütünü oluşturmaktadırlar. En çok bilinen tanımıyla sinerji 2+2=5 ifadesiyle ve “birlikten kuvvet doğar” deyişiyle açıklanabilir. Örneğin, bir pasta yapmak için yağ, un, süt, kabartma tozu vb. malzemeler kullanılır. Bütün malzemelerin kendi içinde bir değeri ve anlamı vardır, ancak birleştirilerek pastayı oluşturduklarında bütün (pasta) parçalardan daha anlamlı ve daha de¤erlidir.

Klasik ve Neo-Klasik dönemde temel amaç kurumsal performansın arttırılmasıdır. Bu bağlamda verimlilik artışı sağlayabilmek için Klasik dönem ve Neo-Klasik dönem teorisyenleri birbirlerinden farklı özelliklere sahip en verimli örgüt yapılarını tespit etmeye çalışmışlardır. Durumsallık yaklaşımı ise bu dönemdeki en iyi örgüt yapısı önermelerinin tam tersini iddia etmektedir. Tüm ortamlarda ve şartlarda geçerli olan evrensel “en doğru, en verimli” ya da “en iyi” yönetim ilkeleri ve örgüt yapısı yoktur. Her durumda geçerli bir örgüt yapısından söz edilemez, çünkü örgüte dair tüm kavramlar koşullara (şartlara) bağlıdır. Başka deyişle Durumsallık yaklaşımı, “En iyi tek bir örgüt yapısı yoktur.” önermesini kabul etmektedir. Koşullara göre örgütün yapısı ve yönetim tarzı farklılık gösterecektir.

Mekanik örgüt yapısı hiyerarşik ve merkezidir. Mekanik örgütte Bireysel uzmanlaşma söz konusudur, yani uzmanlaşma bireye yöneliktir. Mekanik örgüt yapısında yüksek derecede standardizasyonlaşma çabası ve dolayısıyla formalizasyon düzeyi söz konusudur. Mekanik örgüt yapısı çok sayıda yönetim ilkesinin katı ve değişmez özellikte olduğu bir yapıdır. Oysa Organik örgüt yapısı esnektir ve bu sayede rekabet üstünlüğü sağlar

Chester Barnard sistem yaklaşımı konusunda modern düşünceye katkı yapmıştır.

Klasik yönetim yaklaşımlarında işletmelerin verimlilikleri ve nasıl daha fazla kar elde edebilecekleri üzerinde durulmuştur. Dolayısıyla doğru yanıt B ŞIKKIDIR.

Sistem yaklaşımı biyolojide olduğu gibi örgütleri bir canlı organizması olarak değerlendirmiş ve her bir örgütü yaşayan canlı bir organizma olarak açıklamaya çalışmıştır. Doğru cevap A ŞIKKIDIR.

A şıkkı dışındaki tüm sistemler canlı sistemler olarak kabul edilmektedir. Doğru yanır A ŞIKKIDIR.

E şıkkı dışındaki tüm seçeneler çevreleri ile iletişim içerisinde olan, girdileri çıktıları ve süreçleri olan açık sistemlerdir.

sistem girdi, çıktı, süreç ve geribildirim gibi temel temel bileşenlerden oluşan bir bütündür.

Durumsal yaklaşım 1960'lı yıllarda ortaya atılmıştır. Doğru yanıt A şıkkıdır.

Max Weber Klasik Yönetim düşüncesinin önemli isimlerinden biridir.

Trist - Bamforth’un Araştırması veya Tavistock Enstitüsü araştırması olarak bilinen araştırmanın amacı teknolojinin çalışan verimliliği, motivasyon, moral ve stres üzerine etkisini incelemektir

Modern Yönetim Kuramı, Sistem Yaklaşımı ve Durumsallık Yaklaşımı olarak adlandırılan iki teoriden oluşmaktadır. Bilimsel Yönetim Yaklaşımı, Bürokrasi Yaklaşımı ve Yönetim Süreci Yaklaşımı Klasik Yönetim Teorileri kapsamında değerlendirilirken, Hawthorne Araştırmaları Davranışsal (Neo-Klasik) Yönetim ve Organizasyon Teorileri kapsamında sınıflandırılmaktadır.

Sistem yaklaşımı, bir biyolog olan Ludwig Von Bertalanffy’nin 1928 yılında öne sürdüğü “Genel Sistem Teorisi”nin yönetim alanına yansımasıdır. Bu teoriye göre, her sistem kendi çevresinden bağımsız şekilde değil, bir bütün içinde alt sistemleriyle ilişkisi de dikkate alınarak incelenmelidir. Sibernetik biliminin kurucusu matematikçi bir bilim adamı olan Norbert Wiener geri besleme, kontrol ve iletişim kavramlarını ekleyerek yaklaşımı geliştirmiştir. Sistem yaklaşımı genel bir kuramdır, sosyal, örgütsel ve hatta biyolojik yapıları ve oluşumları anlayabilmek için genel bir analiz yöntemidir. Chester Barnard, Ludwig Von Bertalanffy, Norbert Wiener alana katkı sağlayan bilim insanlarıdır. James Thompson örgüt ve teknoloji ilişkisi üzerine gerçekleştirdiği çalışmalar ile Durumsallık Yaklaşımına önemli katkılarda bulunmuştur.

Sistem kelimesi “birleşme” anlamına gelen Latin kökenli olup Eski Yunancada da kullanılan “systma” kelimesinden türemektedir. Sistemin bir amacı vardır. Sistemin,  alt parçaları (alt sistemleri) vardır ve bu alt parçalar birbirleriyle ve sistemin bütünüyle ilişki içerisindedir. Alt sistemler ve sistemin kendisi dış çevreyle ilişki içindedir, değişen dış çevre koşullarına göre uyum gösterir.

Doğum, ölüm ve üreme gibi biyolojik özelliklere sahip olan ve yaşayan sistemler Canlı Sistemlerdir. Yapay Sistemler, bir fayda sağlamak amacıyla insanlar tarafından oluşturulmuştur. Girdi ile çıktı arasında olasılık dağılımına bağlı rastlantısal bir ilişkinin olduğu sistemler Stokastik Sistemlerdir. Çevreye uyum sağlayan ve dolayısıyla sürekli değişen sistemler ise Dinamik Sistemlerdir.

Entropi (entropy) termodinamiğin ikinci yasasıdır. Sistemin düzensizliğinin ölçüsüdür. Sistemlerin bozulmaya eğilimli olmalarını, başka deyişle, doğadaki tüm sistemlerin sonunda kendisini yok etmeye eğilimli olmasını ifade etmektedir. Entropiyi terse çevirmek mümkündür. Negatif entropi, sistemin kendini yok etme eğiliminin negatif hale gelmesi, başka deyişle sistemin hayatta kalmayı başarabilmesi anlamındadır.

Modern yönetim düşüncesinin ikinci yaklaşımı olan Durumsallık yaklaşımı (contingency approach), 1960’lı yıllarda ortaya çıkmıştır. Durumsallık yaklaşımı “her koşulda geçerli en iyi tek bir örgüt yapısı” olmadığını öne sürmektedir. Klasik ve Neo-Klasik dönemde temel amaç kurumsal performansın arttırılmasıdır. Bu bağlamda verimlilik artışı sağlayabilmek için Klasik dönem ve Neo-Klasik dönem teorisyenleri birbirlerinden farklı özelliklere sahip en verimli örgüt yapılarını tespit etmeye çalışmışlardır. Durumsallık yaklaşımı ise bu dönemdeki en iyi örgüt yapısı önermelerinin tam tersini iddia etmektedir. Tüm ortamlarda ve şartlarda geçerli olan evrensel “en doğru, en verimli” ya da “en iyi” yönetim ilkeleri ve örgüt yapısı yoktur. Her durumda geçerli bir örgüt yapısından söz edilemez, çünkü örgüte dair tüm kavramlar koşullara (şartlara) bağlıdır.

Londra Tavistock Enstitüsü’nden Tom Burns ve George M. Stalker’in 1961 yılında gerçekleştirdikleri çalışmaya göre çevrenin durağanlığına ve değişkenliğine bağlı olarak iki uç noktayı oluşturan mekanik örgüt ve organik örgüt olmak üzere iki örgüt yapısı tanımlanmıştır. Mekanik örgüt yapısında yetki ve sorumluluk, örgütün üst kademelerinde toplanmıştır, iletişim genellikle dikey ve formel şekilde gerçekleşmektedir. Kararlar merkeze bağlı olarak alınmaktadır. Yüksek derecede standardizasyon  ve formalizasyon söz konusudur. Organik örgüt yapısı ise mekanik örgüt yapısının tam tersi bakış açısına sahiptir. Kurallar ve prosedürler genellikle yazılı değildir. Yatay ve dikey kesin sınırları yoktur ve karmaşık örgüt yapısına sahiptirler. İletişim yatay eksende emir-komuta zincirine bağlı olmaksızın genellikle bilgi alışverişi şeklinde gerçekleşmektedir.

Harvard Business School akademisyenlerinden Paul Lawrence ve Jay Lorsch’un 1967 yılında yaptıkları araştırmanın amacı, çevresel değişkenlerle etkin örgüt yapısı arasındaki ilişkiyi incelemektir. Lawrence ve Lorsch dış çevreyi belirsizlik derecesine göre ölçmüş ve iç çevre için de farklılaşma ve bütünleşme-koordinasyon olmak üzere iki değişken belirlemiştir. Belirsizlik, koşulların değişim hızı, koşulların değişimi hakkında bilgi sahibi olma derecesi ve verilen kararların sonuçları hakkında geri bildirim alınma süresinin uzunluğuna bağlı olarak değerlendirilmektedir. Farklılaşma örgüt içindeki departmanların (bölümlerin) ve faaliyetlerinin sayısını ifade etmektedir. Bu değişken ayrıca örgüt tasarımı boyutlarından karmaşıklık derecesinin ölçütlerinden biridir. Bütünleşme (koordinasyon) ise örgüt amaçlarını gerçekleştirmek için çeşitli alt sistemlerin uyum içinde faaliyetlerini gerçekleştirmelerini başka deyişle koordinasyonu ifade etmektedir.