İŞLETME İLKELERİ

Vergilerin düşük hesaplanabilmesi için gerçek dışı belgelerin kullanılması işletme içi faktörlerle ilgili iş ahlakı konularından muhasebe fonksiyonu ile ilgili iş ahlakı konuları içinde yer alır.

İşletmelerin ticari faaliyetlerini gerçekleştirirken tüm yasal, ahlaki ve sosyal kurallara uyması ve toplumla arasında oluşan sosyal sözleşmenin gereklerini yerine getirmesine kurumsal vatandaşlık adı verilir.

Ahlak sistemlerinden relativizm'e göre karar verme ölçütü bireysel çıkar ve ihtiyaçlardır.

İşletmelerin sosyal sorumluluklarının yerine getirilmesi, işletmelerin topluma karşı olan ekonomik ve sosyal sorumluluklarının karşılanması yanında, yükümlülüklerinin yerine getirilmesi ölçüsünde bir sosyal kabulün oluşmasına da katkıda bulunmaktadır.

İşletmelerin sosyal sorumlulukları günümüz modern işletmelerinin iki özelliğinden dolayı ortaya çıkmaktadır (1) İşletmenin asıl işlevleri genişleyen bir çıkar grubu için gerçekleştirilmektedir. (2) Çıkar gruplarının yaşamları üzerinde bu işlevlerin önemli oranda etkisi bulunmaktadır.

Carroll sosyal sorumluluğun dört boyutta incelenebileceğini ifade etmektedir. Yukarıda bahsedildiği üzere bunları, ekonomik, yasal, ahlaki ve gönüllü sorumluluklar olarak sayabiliriz.

Carroll’a göre, gönüllü sorumluluklar,  İyi bir kurumsal vatandaş olmak ve topluma katkıda bulunacak kaynaklar ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesi.

Müşterinin ihtiyaç istek ve beklentilerine uygun ürün ve hizmetin üretilip pazara sunulması ilk sırada gelmektedir. Ürünün içerik ve kullanım esnasında tüketicilere zarar vermeyecek, yaşamlarını olumsuz etkilemeyecek biçimde üretilip pazara sunulması önem taşımaktadır.

Modern yaklaşıma göre müşteriler, işletme için birinci derecede öneme sahiptir ve işletme gelirinin sağlayıcıları olarak görülürler. Modern yaklaşım, aslında pazar koşulları içinde işletmelerin çıkar grupları arasında değişen dengelerden etkilenen bir yaklaşımdır. Tüketicilerin korunmasına yönelik hareketlerin yaygınlaşmaya başlaması, çevrecilik hareketlerinin işletmeler üzerinde önemli bir baskı unsuru olması, işletme yönetiminde Toplam Kalite Yaklaşımının ortaya çıkması ve pazarlama faaliyetlerinin müşteri odaklı hâle gelmesi, işletmelerin sosyal sorumluluklarının alanının genişlemesine ve sosyal sorumluluk kavramının daha geniş açıdan ele alınmasına neden olmuştur. 

Kurumsal vatandaşlık, işletmelerin toplumdaki artan rolleriyle birlikte artan sorumluluklarının sonucunda ortaya çıkmıştır. Kurumsal vatandaşlık kavramı hem sürdürülebilir bir kalkınma hem de sürdürülebilir bir işletme için işletmenin bir vatandaş olarak sorumluluklarını tanımlamaktadır. Kurumsal vatandaşlık, işletmelerin ticari faaliyetlerini gerçekleştirirken tüm yasal, ahlaki ve sosyal kurallara uyması ve toplumla arasında oluşan sosyal sözleşmenin gereklerini yerine getirmesidir.

Normatif bakış açısı, işletmenin ahlaki davranması yönündeki önerilerle belirginleşmektedir. Bu teoride ahlaki sorumluluklar üzerinde durulmakta ve bununla birlikte ekonomik başarıdaki rolü de reddedilmemektedir.

Teleolojik yaklaşım (Sonuç yaklaşımı) dır.

Ahlaki kararların temelinde yapılan eylemin sonuçları yer almaktadır. Yapılan eylem insanlığın çoğunluğu için faydalı ise ahlakidir.

Sosyal sorumluluk ekonomik, yasal, ahlaki ve gönüllü sorumluluklar olarak dört boyutta incelenebilir.

Relativizm (Bireysel Çıkar): Karar verme ölçütü; ahlaki kararlar bireysel çıkar ve ihtiyaçlara göre verilir.

Evrenselcilik (Görev) Ahlaki kararlar kararın ya da eylemin niyetine dayanmaktadır. Aynı şartlar altında aynı kararlara ulaşılabilir.

Muvazene: Adalet kavramıyla ilgilidir. Sosyal düzeni oluşturmak için insan yaşamının çeşitli tarafları arasındaki dengeyi sağlar. İslam’ın yatay yönünü temsil eder.

İşletmelerin sosyal sorumluluklarıyla ilgili konuları genel başlıklar hâlinde aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

1. Müşterilere karşı sorumluluklar
2. Çalışanlara karşı sorumluluklar
3. Çevreye karşı sorumluluklar
4. Tedarikçilere karşı sorumluluklar
5. Rakiplere karşı sorumluluklar
6. Pay sahiplerine karşı sorumluluklar

7. Kamu kurumlarına (devlete) karşı sorumluluklar
8. Yerel topluluğa karşı sorumluluklar
9. Topluma karşı sorumluluklar

İşletme İçi Faktörlerle İlgili İş Ahlakı Konuları: 

Pazarlama Üretim, Satın Alma, Finansman, Muhasebe, Araştırma ve Geliştirme, İnsan Kaynakları ve Halkla İlişkilerdir.

İşletme dışı ahlaki faktörler:

Pazar ve Rekabet, Çevre Faktörleri, Teknolojik Faktörler ve Yasal Faktörlerdir.