İŞLETME İLKELERİ - Deneme Sınavı - 4

Carroll’a göre, gönüllü sorumluluklar,  İyi bir kurumsal vatandaş olmak ve topluma katkıda bulunacak kaynaklar ve yaşam kalitesinin iyileştirilmesi.

Müşterinin ihtiyaç istek ve beklentilerine uygun ürün ve hizmetin üretilip pazara sunulması ilk sırada gelmektedir. Ürünün içerik ve kullanım esnasında tüketicilere zarar vermeyecek, yaşamlarını olumsuz etkilemeyecek biçimde üretilip pazara sunulması önem taşımaktadır.

Modern yaklaşıma göre müşteriler, işletme için birinci derecede öneme sahiptir ve işletme gelirinin sağlayıcıları olarak görülürler. Modern yaklaşım, aslında pazar koşulları içinde işletmelerin çıkar grupları arasında değişen dengelerden etkilenen bir yaklaşımdır. Tüketicilerin korunmasına yönelik hareketlerin yaygınlaşmaya başlaması, çevrecilik hareketlerinin işletmeler üzerinde önemli bir baskı unsuru olması, işletme yönetiminde Toplam Kalite Yaklaşımının ortaya çıkması ve pazarlama faaliyetlerinin müşteri odaklı hâle gelmesi, işletmelerin sosyal sorumluluklarının alanının genişlemesine ve sosyal sorumluluk kavramının daha geniş açıdan ele alınmasına neden olmuştur. 

Kurumsal vatandaşlık, işletmelerin toplumdaki artan rolleriyle birlikte artan sorumluluklarının sonucunda ortaya çıkmıştır. Kurumsal vatandaşlık kavramı hem sürdürülebilir bir kalkınma hem de sürdürülebilir bir işletme için işletmenin bir vatandaş olarak sorumluluklarını tanımlamaktadır. Kurumsal vatandaşlık, işletmelerin ticari faaliyetlerini gerçekleştirirken tüm yasal, ahlaki ve sosyal kurallara uyması ve toplumla arasında oluşan sosyal sözleşmenin gereklerini yerine getirmesidir.

Normatif bakış açısı, işletmenin ahlaki davranması yönündeki önerilerle belirginleşmektedir. Bu teoride ahlaki sorumluluklar üzerinde durulmakta ve bununla birlikte ekonomik başarıdaki rolü de reddedilmemektedir.

Teleolojik yaklaşım (Sonuç yaklaşımı) dır.

Ahlaki kararların temelinde yapılan eylemin sonuçları yer almaktadır. Yapılan eylem insanlığın çoğunluğu için faydalı ise ahlakidir.

Sosyal sorumluluk ekonomik, yasal, ahlaki ve gönüllü sorumluluklar olarak dört boyutta incelenebilir.

Relativizm (Bireysel Çıkar): Karar verme ölçütü; ahlaki kararlar bireysel çıkar ve ihtiyaçlara göre verilir.

Evrenselcilik (Görev) Ahlaki kararlar kararın ya da eylemin niyetine dayanmaktadır. Aynı şartlar altında aynı kararlara ulaşılabilir.

Muvazene: Adalet kavramıyla ilgilidir. Sosyal düzeni oluşturmak için insan yaşamının çeşitli tarafları arasındaki dengeyi sağlar. İslam’ın yatay yönünü temsil eder.

İşletmelerin sosyal sorumluluklarıyla ilgili konuları genel başlıklar hâlinde aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

1. Müşterilere karşı sorumluluklar
2. Çalışanlara karşı sorumluluklar
3. Çevreye karşı sorumluluklar
4. Tedarikçilere karşı sorumluluklar
5. Rakiplere karşı sorumluluklar
6. Pay sahiplerine karşı sorumluluklar

7. Kamu kurumlarına (devlete) karşı sorumluluklar
8. Yerel topluluğa karşı sorumluluklar
9. Topluma karşı sorumluluklar

İşletme İçi Faktörlerle İlgili İş Ahlakı Konuları: 

Pazarlama Üretim, Satın Alma, Finansman, Muhasebe, Araştırma ve Geliştirme, İnsan Kaynakları ve Halkla İlişkilerdir.

İşletme dışı ahlaki faktörler:

Pazar ve Rekabet, Çevre Faktörleri, Teknolojik Faktörler ve Yasal Faktörlerdir.

İş ahlakıyla ilgili literatürde genel olarak üç te- mel kuramsal yaklaşımın olduğu gözlenmektedir. Bu yaklaşımlar aşağıdaki şekilde gruplandırılabilir:
• Teleolojik yaklaşım (Sonuç yaklaşımı)
• Deontolojik yaklaşım (Kural ya da neden yaklaşımı)
• Görecelilik yaklaşımı (Kültürel görecelilik yaklaşımı)

Dağıtıcı Adalet (Hak ve Adalet) Ahlaki kararlar tek bir değere, adalete dayanır ve mal ile faydaların eşit dağıtımını esas alır.

İşletmelerde sosyal sorumluluk kavramı sanayi devrimi sonrası kitlesel üretimin sonuçlarının 1950’li yıllardan itibaren toplumsal anlamda daha açık bir şekilde görülmesi ve toplumsal yapı içerisinde yer alan bütün aktörleri etkilemesiyle birlikte
işletme yazınında önem kazanmış ve günümüze kadar artan bir yoğunlukta tartışılmaya devam etmiştir.

Sosyal sorumluluk, işletmenin bireyi, toplumu ve çevreyi etkileyen eylem(ler)i için sorumlu davranmasıdır.

Carroll sosyal sorumluluğun dört boyutta incelenebileceğini ifade etmektedir. Carroll, bu dört boyuttan oluşan bir sosyal sorumluluk piramidi (modeli) geliştirmiştir. Sosyal sorumluluk piramidinde ele alınan kategoriler önceliklerine göre sıralanmaktadır. İşletmenin temel önceliği kâr ederek varlığını sürdürmektir. Bu anlamda işletme ekonomik sorumluluklarını yerine getirmelidir. Piramidin ikinci basamağında ise işletmenin yasal sorumlulukları yer almaktadır.

Gönüllü sorumluluklar; işletmelerin iç ve dış sosyal paydaşlarına katkıda bulunmaları ve yaşam kalitesini
iyileştirme çabaları olarak nitelendirilmektedir.