İŞLETME İLKELERİ - Deneme Sınavı - 16

Kâr amacı gütmeyen örgütler; kamu kurum kuruluşları ve sivil toplum kuruluşlarıdır. Adından da anlaşılacağı üzere bu örgütlerin asıl amaçları kâr elde etmek değildir. Belirlemiş oldukları amacı gerçekleştirmek için faaliyette bulunurlar. Fakat bu durum örgütlerin gelir ve kâr elde etmeyeceği/ etmediği manasına gelmemektedir. Bu örgütler de faaliyetleri sonucu gelir/kâr elde etmektedir. Buradaki ince nokta kâr elde etmenin bir amaç değil; faaliyetlerin devamını sağlayabilmek için bir araç olmasıdır. Diğer bir örgüt türü ise kâr amacı güden örgütler yani işletmelerdir. Kamu kurum kuruluşlarından ve sivil toplum kuruluşlarından farkı; elde etmek istedikleri kârın bir araç değil amaç; yapılan faaliyetlerin ise kâr elde etmek için bir araç olmasıdır.

Aşağıda bir işletmenin kuruluş aşamasında gerekli olan hususlar sıralanmıştır.

Psikolog Abraham H. Maslow, insan ihtiyaçlarının daha detaylı ve sistemli bir sınıflandırmaya ihtiyacı olduğu düşüncesinden hareketle bu ihtiyaçları en temel ve en zorunluluğu olandan en karışık olana doğru bir sıralama önermiştir. Maslow’a göre insan ihtiyaçları belirli bir süre içerisinde ortaya çıkar ve bu ihtiyaçların giderilmesinde bu sıranın takip edilmesi gerekmektedir.

Aşağıda bu ihtiyaçlar kısa kısa açıklanmıştır:

Emek (İş gücü) mal ve hizmetlerin üretilmesi ve /veya satılması için gerekli olan tüm süreçlerde yer alan, emeğini, bilgisini ortaya koyarak işletmenin amaçlarına ulaşmasına katkı sağlamaya çalışan kişileri nitelemektedir. Aynı sermaye ve doğal kaynak ile farklı sonuç ortaya koyan işletmelerdeki farklılıkların büyük çoğunluğu iş gücünden farklılığından kaynaklanmaktadır. Diğer faktörleri bir araya getirerek üretim faaliyetini yapacak ve üretimin etkinliği ve verimliliğini etkileyecek olan faktördür.

Girişimci olmanın sağladığı çeşitli avantajlar da bulunmaktadır. İnsanlar bu avantajlara sahip olabilmek adına da girişimci olmak isteyebilirler. Bu avantajlar aşağıdaki gibidir:

Mal: Üretim faktörlerinin tedarik edilerek üretim sürecine tabi tutulmaları sonucu elde edilen ve insanların ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılan somut maddeler ya da mamullerdir.

Hizmet: Üretim faktörlerinin tedarik edilerek üretim sürecine tabi tutulmaları sonucunda elde edilen ve insanların ihtiyaçlarının karşılanmasında kullanılan soyut faaliyetlerdir.

Klasik yönetim dönemini 1930’larda başlayan Neoklasik yönetim düşüncesi izlemiştir. Neoklasik yönetim düşüncesi, örgütün performansının çalışanların motivasyonu ile sağlanacağını düşünen bu sebeple çalışmalarını motivasyon, informal ilişkiler ve liderlik üzerine bina eden bir yönetim yaklaşımıdır. Yaklaşımın temeli Elton Mayo ve arkadaşlarının yürüttüğü Hawthorne çalışmalarıyla ortaya atılmıştır.

İnovasyon Ürünlerde,  üretim süreçlerinde,  pazarlama yöntemlerinde  veya yönetsel faaliyetlerde yapılan ve ticari olarak bir değer taşıyan yenilikler veya önemli iyileştirmelerdir.

Günümüz iş dünyasında değişime ayak uyduran değil değişimi başlatan; değişimle beraber değişen ve gelişen işletmeler ayakta kalmaktadır. İşletmelerin karşı karşıya kaldığı birçok trend ve gelişme bulunmaktadır. İşletmeler “küreselleşme, rekabet, dijitalleşme, inovasyon ve sosyal sorumluluk” konularındaki gelişmeleri takip etmek ve bu alanlarda başarılı faaliyetler yürütmek durumundadır.

İşletme bilimi ile ilgili kitaplar incelendiğinde işletme kavramı ile aynı manaya gelecek şekilde firma, teşebbüs, şirket vb. kelimelerin kullanıldığını görmekteyiz. Esasında bu kavramların da belirttiği esas itibariyle işletme kavramıdır. TDK’ye göre İşletme; “İşletmek işi”, “Tarım, sanayi, ticaret, bankacılık vb. iş alanlarında, kâr amacıyla bir sermaye yatırılarak kurulan kurum”, “Bir kuruluşu verimli bir duruma getirip kazanç sağlama yöntemi” ve “İş yeri” anlamlarına gelmektedir. En kısa tanımıyla işletme, kâr amacı güderek insanlara gerekli olan malları ve hizmetleri üreten ve/veya satan örgütlerdir. Yani işletme bir çeşit örgüttür.

İşletmeler maliyeti olan kaynakları kullanan, bu nedenle ekonomik ve verimli çalışmak zorunda olan birimlerdir.

Bir işletmenin başkaları için ürün veya hizmet geliştirirken birçok faaliyeti yerine getirmesi gerekmektedir. Bunları kısaca özetlemek gerekirse işletmeler;

• Ürün veya hizmetler için fırsatları belirlemek;

• Ürün veya hizmetlere olan talebi değerlendirmek;

• Yatırım için gerekli olan parayı ve işletme sermayesini elde etmek;

• Mal ve / veya hizmet üretimini yönetmek;

• Malları ve / veya hizmetleri pazarlamak; • Devlet gereksinimlerini karşılamak ve süreçleri iyileştirmek için kayıtları tutmak zorundadır

Maslow’un 'İhtiyaçlar Hiyerarşisi' düşünüldüğünde en üstte yer alan ihtiyaç -Kendini tamamlama ihtiyacıdır.

• İhtiyaçların önemi herkeste aynı düzeyde değildir. Temel ihtiyaçların karşılanmasından doğan motivasyonun etkinliği zayıf ve kısa süreli, ikincil ihtiyaçların karşılanmasından doğan davranış etkinliği daha güçlü ve uzun süreli olacaktır.

• Bu sıralamada, ihtiyaçlar arasında kesin bir sınır ve ayrım yoktur. Belli bir ihtiyaç grubu içinde bulunan bireyin diğer ihtiyaçlarını hissetmediğini söyleyemeyiz.

• Bir ihtiyaç grubundan diğerine geçmek için o ihtiyacın yüzde yüz tatmin edilmiş olması gerekmez.

• Bireylerin içinde yaşadığı toplumların yapısı, bu hiyerarşinin işleyişini etkiler.

Sanayi devriminin, çeşitli özellikleri ve belli başlı etkileri şöyle belirtilebilir 

• Buharın keşfiyle makine ve pazar için üretim ekonomik hayata girmiştir.

• İş bölümü zorunluluk hâline gelmiştir.

• El işi yeteneğinin yerini, makine kullanarak üretimin verimini artırmak almıştır.

• Fabrikalarda çok kişinin çalışması, yönetim ve organizasyon sorunlarını ön plana çıkarmıştır.

• Ücret sistemleri ortaya çıkmıştır.

Biyolojideki genel sistem kuramından hareketle ortaya çıkan modern yönetim teorisini oluşturan temel iki yaklaşım bulunmaktadır. Bunlar sistem yaklaşımı ve durumsallık yaklaşımıdır.

Modern sonrası yönetim teorilerini tek bir yaklaşım ya da tekniği oluşturmamaktadır. Bu yaklaşımların bir kısmı; 

• Toplam Kalite Yönetimi Anlayışı,

• Temel (Öz, Çekirdek) Yetenek,

• Dış Kaynaklardan Yararlanma,

• Şebeke Organizasyonları, • Süreç Yenileme,

• Değişim Mühendisliği,

• Kıyaslama,

• Personeli Güçlendirme,

• Stratejik Ortaklıklar,

• Küçülme, • Kademe Azaltma,

• Öğrenen Organizasyonlar,

• Sanal Organizasyonlar,

• Balanced Scorecard,

• Yönetişim'dir.

Bir üretim yöneticisinin  dört temel sorumluluğu vardır:

i. mal ve hizmetlerin belirli miktarlarda üretilmesini sağlamak,

ii. belirtilen zaman çizelgesini veya teslim tarihlerini karşılamak,

iii. miktar gereksinimlerini karşılamak ve

iv. tüm üretim işlemlerini minimum maliyetle yapmak

Yönetim Kurulu: Konumlarının sürdürülebilmesi için ortakların tatmin olmasını amaçlar.

Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi’ne göre kişinin en büyük potansiyelini geliştirme ihtiyacı, kendini gerçekleştirmedir.