İŞLETME İLKELERİ - Deneme Sınavı - 14

Beğenmeli mallar tüketicilerin fiyat ve kalite karşılaştırması yaparak satın aldıkları ürünlerdir. Tüketiciler bu ürünleri satın almadan önce kendilerine en fazla tatmini sağlayacak olan ürünü bulmak için alternatifler arasında bir değerlendirme yaparlar. Beğenmeli mallar kendi aralarında ikiye ayrılmaktadır. Türdeş mallar, tüketiciler tarafından benzer olarak algılanan beğenmeli mallardır. Ayrışık mallar, tüketicilerin temelde birbirlerinden farklı olarak algıladıkları beğenmeli mallardır. Doğru cevap D şıkkıdır.

Sanayi devriminin, çeşitli özellikleri ve belli başlı etkileri şöyle belirtilebilir;

• Buharın keşfiyle makine ve pazar için üretim ekonomik hayata girmiştir.
• İş bölümü zorunluluk hâline gelmiştir.
• El işi yeteneğinin yerini, makine kullanarak üretimin verimini artırmak almıştır.
• Fabrikalarda çok kişinin çalışması, yönetim ve organizasyon sorunlarını ön plana       çıkarmıştır.
• Ücret sistemleri ortaya çıkmıştır. Doğru cevap E şıkkıdır.

Sistem; genel olarak ortak bir amaca ulaşmak üzere karşılıklı bağımlılık ilişkisine sahip parçalardan oluşan bütün olarak tanımlanabilir. Sistem, dış çevreden girdileri alır; bu girdileri işler ve sonuç olarak yine dış çevreye çıktı verir. Sistemin temelde beş unsuru vardır. Bu unsurlar; girdiler, dönüştürme süreci, çıktılar, çevre ve geri bildirim olarak sıralanabilir.

Küreselleşme sadece küresel düzeyde ticareti değil daha geniş bir durumu açıklayan bir kavramdır. Buna göre küresel dünya içinde toplumlar giderek birbirlerine daha çok benzemeye ve kültürel olarak yaklaşmaya başlamıştır. Diğer bir deyişle küreselleşme; sadece fiziksel sınırların değil kültürel sınırların da ortadan kalkmasını ifade etmektedir. Doğru cevap B şıkkıdır.

İnovasyon ürünlerde, üretim süreçlerinde, pazarlama yöntemlerinde veya yönetsel faaliyetlerde yapılan ve ticari olarak bir değer taşıyan yenilikler veya önemli iyileştirmelerdir. Doğru cevap E şıkkıdır.

Fayol işletmedeki faaliyetleri 6 gruba ayırmış ve bunların en önemlisinin yönetim olduğunu
vurgulamıştır. Aynı şekilde yönetim fonksiyonunu da beş fonksiyondan oluşan bir süreç olarak tanımlamıştır:

• Planlama, örgütsel amacı gerçekleştirmek için neyin, nasıl ve hangi kaynaklarla yapılacağının önceden belirlenmesidir. Plan aynı zamanda bir karar ve kararlar toplamıdır.
• Örgütleme, işletmenin mal ve hizmet üretiminde kullandığı fiziksel, mali ve beşeri kaynaklarının, uyumlu bir şekilde bir araya getirilmesi ve değer yaratacak şekilde birleştirilmesi anlamına gelir. Diğer bir deyişle işler ile kişilerin eşleştirilmesidir.
• Yönlendirme, işletmenin planları çerçevesinde örgütlenen unsurların, örgütsel amaçları
gerçekleştirecek tarzda harekete geçirilmesidir.
• Koordinasyon, Örgütler çeşitli unsurlardan oluşur. Her örgütsel unsurun, örgütün hedeflerini gerçekleştirebilmek için uyumlu biçimde bir araya getirilmesi ve tasarlanması gerekir.
• Kontrol, amaçlanan yani planlanan ile gerçekleşen arasındaki farklılığı ortaya çıkarma
etkinliğidir. Kontrol sayesinde planlanan durumla gerçekleşen durum arasındaki fark tespit edilmeye çalışılır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Pazarlama, “taraflarına değer yaratan değişim ilişki ağlarını oluşturma, sürdürme ve geliştirmeyi amaçlayan uygulamalı bir bilim” olarak tanımlanmaktadır. Bu geniş ve kavramsal tanım pazarlamanın temelinde değişim ilişkileri olduğunu vurgulamaktadır. Bu da işletmelerin tüketicileri ile kurmaya çalıştıkları uzun dönemli ve kârlı ilişkilerin önemine vurgu yaparak bu ilişkileri oluşturacak, sürdürecek ve geliştirecek iş ve süreçleri pazarlamanın konusu yapmaktadır. Doğru cevap A şıkkıdır.

Yukarıda ifade edilen tanımlar incelendiğinde ortaya çıkan ana özellikler şunlardır (Koçel, 2011: 57):
• İşletmeler maliyeti olan kaynakları kullanan, bu nedenle ekonomik ve verimli çalışmak zorunda olan birimlerdir.
• İşletmeler girdilerini aldıkları çevre unsurları ile çıktılarını verdikleri müşteri çevresi
arasında aracı durumundadır.
• İşletmenin içinde bulunduğu ortam – çevre
sürekli değiştiği için, işletme bu değişime
uyum sağlamak zorundadır.
• İşletmeler sadece input sağlayan çevre unsurları ve girdilerini verdikleri çevre unsurları
ile değil, işletme faaliyetlerinden direkt veya
endirekt etkilenecek tüm diğer ilgili dış çevre
unsurları (paydaşlar) ile sosyal sorumluluk
anlayışı içinde uyumlu çalışmak zorundadır.
• İşletmeler toplumun refah düzeyini yükseltecek malları veya hizmetleri üreten birimlerdir.
• İşletmeler istihdam sağlayan birimlerdir.

Bir işletmenin başkaları için ürün veya hizmet geliştirirken birçok faaliyeti yerine getirmesi gerekmektedir. Bunlar kitabın ilerleyen bölümlerinde detaylı anlatılacaktır ama kısaca özetlemek gerekirse işletmeler;
• Ürün veya hizmetler için fırsatları belirlemek;
• Ürün veya hizmetlere olan talebi değerlendirmek;
• Yatırım için gerekli olan parayı ve işletme
sermayesini elde etmek;
• Mal ve / veya hizmet üretimini yönetmek;
• Malları ve / veya hizmetleri pazarlamak;
• Devlet gereksinimlerini karşılamak ve süreçleri iyileştirmek için kayıtları tutmak zorundadır

Aşağıda bir işletmenin kuruluş aşamasında gerekli olan hususlar sıralanmıştır. İşletmelerin kuruluşu ilerleyen bölümlerde daha detaylı anlatılacaktır.
• Motivasyon
• İş Fikri Belirleme
• Çalışma Programı
• Ön Değerlendirme
• Fizibilite Etüdü
• İş Planının Hazırlanması
• İşi Kurma
• Büyüme - Gelişme

Aşağıda bu ihtiyaçlar kısa kısa açıklanmıştır:
• Fizyolojik ihtiyaçlar: Yiyecek, su ve barınak
ihtiyacı gibi temel hayatta kalma ihtiyaçları.
• Güvenlik ihtiyaçları: İş yerinde ve evde
güvende hissetme ihtiyacı.
• Sosyal ihtiyaçlar: Sevildiğini, kabul edildiğini ve grubun bir parçası olduğunu hissetme ihtiyacı.
• Saygınlık ihtiyacı: Kendinden saygı ve statü veya önem duygusunun yanı sıra başkalarından tanınması ve onaylanması ihtiyacı.
• Kendini tamamlama ihtiyaçları: Kişinin
en büyük potansiyelini geliştirme ihtiyacı

Üretim Faktörleri

Doğal Kaynaklar, mal üretmek için kullanılan doğadan elde edilen ham maddelerdir. Ağaçlar, su ve tahıllar doğal kaynaklardır.

Girişimci, son olarak ele alınacak faktördür. Diğer faktörleri bulan, bir araya getiren, belirli bir ahenk içinde yöneten kişidir.

Emek (İş gücü) mal ve hizmetlerin üretilmesi ve /veya satılması için gerekli olan tüm süreçlerde yer alan, emeğini, bilgisini ortaya koyarak işletmenin amaçlarına ulaşmasına katkı sağlamaya çalışan kişileri nitelemektedir. 

Sermaye kavramı gündelik kullanımda para ile eş değer kullanılsa dahi işletme/iktisat alanlarında para ile sınırlı değildir.

Bu süreçte sanayi devriminin, çeşitli özellikleri ve belli başlı etkileri şöyle belirtilebilir :
• Buharın keşfiyle makine ve pazar için üretim ekonomik hayata girmiştir.
• İş bölümü zorunluluk hâline gelmiştir.
• El işi yeteneğinin yerini, makine kullanarak
üretimin verimini artırmak almıştır.
• Fabrikalarda çok kişinin çalışması, yönetim
ve organizasyon sorunlarını ön plana çıkarmıştır.
• Ücret sistemleri ortaya çıkmıştır.

Klasik yönetim dönemini 1930’larda başlayan Neoklasik yönetim düşüncesi izlemiştir. Neoklasik yönetim düşüncesi, örgütün performansının çalışanların motivasyonu ile sağlanacağını düşünen bu sebeple çalışmalarını motivasyon, informal ilişkiler ve liderlik üzerine bina eden bir yönetim yaklaşımıdır

Biyolojideki genel sistem kuramından hareketle ortaya çıkan modern yönetim teorisini oluşturan temel iki yaklaşım bulunmaktadır. Bunlar sistem yaklaşımı ve durumsallık yaklaşımıdır.

• Planlama, örgütsel amacı gerçekleştirmek için neyin, nasıl ve hangi kaynaklarla yapılacağının önceden belirlenmesidir. Plan aynı zamanda bir karar ve kararlar toplamıdır.
• Örgütleme, işletmenin mal ve hizmet üretiminde kullandığı fiziksel, mali ve beşeri kaynaklarının, uyumlu bir şekilde bir araya getirilmesi ve değer yaratacak şekilde birleştirilmesi anlamına gelir. Diğer bir deyişle
işler ile kişilerin eşleştirilmesidir.
• Yönlendirme, işletmenin planları çerçevesinde örgütlenen unsurların, örgütsel amaçları gerçekleştirecek tarzda harekete geçirilmesidir.
• Koordinasyon, Örgütler çeşitli unsurlardan oluşur. Her örgütsel unsurun, örgütün hedeflerini gerçekleştirebilmek için uyumlu biçimde bir araya getirilmesi ve tasarlanması gerekir.
• Kontrol, amaçlanan yani planlanan ile gerçekleşen arasındaki farklılığı ortaya çıkarma etkinliğidir. Kontrol sayesinde planlanan durumla gerçekleşen durum arasındaki fark tespit edilmeye çalışılır.

Kâr işletmeler için farklı anlamlara gelmektedir
• İşletmenin varlığını sürdürmesi için gerekli
olan en önemli araçtır,
• Aynı zamanda işletmenin büyüme, yatırım
ve gelişim aracıdır,
• İşletme sahiplerinin yaşam kalitesini artırır,
• İşletmenin performansının bir göstergesidir,
• Ücret artışı veya prim yoluyla personeli motive etmede kullanılan bir araçtır.

İşletme Sahipleri, Yöneticiler, Çalışanlar  ve Örgüt Kültürü iç çevre içinde yer alan faktörlerdir. Politik çevre ise makro çevrede yer alır. İşgücü piyasası işletmelerin mikro çevre kapsamında yer alırlar.

İşletmeleri etkileyen çevresel faktörleri makro, mikro ve işletme içi çevre olmak üzere 3 boyutta sınıflandırdık. Bununla birlikte tüm bu çevresel faktörleri kapsayan, teknolojinin olanaklarıyla şekillendiren küresel çevre adını verdiğimiz bir çevre unsuru daha bulunmaktadır.

Ekonomik çevre işletmelerin faaliyet gösterdiği ülke ya da ülkelerde ekonomiye konu olan işlemlerin gerçekleştiği koşulları ve bu koşullardaki değişimi ifade eder. Bu çevre makro çevre içinde yer alan çevrelerden biridir.  Bunun dışında Demografik Çevre, Sosyo-Kültürel Çevre, Yasal Çevre ve  Politik Çevre de yine makro çevre kapsamında yer alırlar. Şekil 2.1. de işletme ve çevre bilgilerine ulaşılabilir.