İŞLETME HUKUKU

Ülkemiz hukuk sisteminde kişinin elinde lehine bir mahkeme kararı olmaksızın da icra takibi başlatması mümkündür. Dolayısıyla icra takibi başlatmadan önce mutlaka mahkeme kararının verilmiş olması gerekmez. Diğer önermeler doğrudur. Doğru cevap C'dir.

Cebri icranın konusu, çoğu zaman borçlar hukuku anlamında bir borç ilişkisinden kaynaklanan ve yerine getirilmesi gereken bir edimin ifasını gerçekleştirmek olsa da bununla sınırlı değildir. Zira, cebri icra hukuku sadece borç ilişkisinden kaynaklanan talep haklarının değil, mülkiyet hakkı, kişilik hakkı gibi mutlak hakların veya diğer tüm özel hukuk haklarının ihlalinden kaynaklanan talep haklarını da gerçekleştirmeyi sağlar. Doğru cevap E'dir.

Borçlu borcunu rızasıyla yerine getirmediğinde, alacaklı devletin cebri icra organlarına başvurarak hakkını zorla elde etme imkanına sahiptir. Bu durum borçlunun sorumluluğu olarak adlandırılır. Günümüzde bu sorumluluğun gereği borçlunun malvarlığına el konulması suretiyle yerine getirilebildiğinden, cebri icranın konusu da kişilerin malvarlığıdır. Doğru cevap B'dir.

"Genel haciz yolu ile takip" ve "Kambiyo senetlere özgü haciz yolu ile takip", ilamsız icra başlığı altında yer alan takip yollarıdır. Doğru cevap A'dır.

Genel haciz yoluyla takibin temel aşamaları, takip talebinin icra dairesine verilmesi, icra dairesince ödeme emrinin gönderilmesi, takibin kesinleşmesi, haciz, satış ve paraların paylaştırılması şeklinde sıralanabilir. Buna göre doğru sıralama, "VI - II - V - I - IV - III" olacaktır. Doğru cevap C'dir.

Ödeme emrine itiraz etmeyen borçlu, ödeme emrinin tebliğinden itibaren 7 gün içinde veya itirazı kaldırılmış veya iptal edilmiş ise bu kararın tebliğinden itibaren 3 gün içinde (İİK m. 75, I), icra dairesine mal beyanında bulunmalıdır. Doğru cevap A'dır.

Borçlunun ödeme emrine itiraz etmemesi veya itirazının icra mahkemesince kaldırılması nedeniyle takibin kesinleşmesi üzerine, aslında borçlu olmadığı bir parayı cebri icra tehdidi altında ödemek zorunda kalan borçlu ise görevli ve yetkili mahkemede, paranın kendisine iade edilmesi için "istirdat davası" açabilir. Doğru cevap E'dir.

İcra ve İflâs Kanunu’na göre, alacaklılar aşağıdaki sıralamaya uygun şekilde ödenir (İİK m. 140, II; m. 206): 1. Rehinli alacaklar 2. Devletin satılan malın aynından kaynaklanan vergi, resim gibi kamu alacakları 3. İmtiyazlı alacaklar (işçi alacakları, nafaka alacakları vb.) 4. İmtiyazsız alacaklar. Bu sıralamada önde yer alan alacak grupları ödenmeden, sonra gelen alacaklar ödenemez. Doğru cevap A'dır.

Kural olarak ilâmlı icra takibi yapılabilmesi için ilâmın kesinleşmesi şartı aranmaz. Hatta kanun yoluna (istinaf veya temyiz) başvurulması dahi icra takibinin başlatılmasına veya takibe devam edilmesine engel olmaz. İstinaf veya temyiz gibi kanun yollarına başvurulması, icra takibini durdurmamakta ise de kanun yoluna başvuran taraf, bölge adliye mahkemesinden (göreve başlamalarından sonra) veya Yargıtay’dan icranın geçici olarak durdurulmasını talep ettiğini ve hükmolunan para veya eşyanın resmi bir merciye depo edildiğini ispat ederek, icranın durdurulması talebi hakkında karar verilinceye kadar kendisine süre verilmesini icra dairesinden talep edebilir. Doğru cevap D'dir.

Masanın teşkilinde görevli iflâs organı iflâs dairesidir. İflâs dairesi, iflâsın açılmasıyla birlikte, aynı zamanda müflisin mallarının defterini tutarak malların muhafazası (kaçırılmasının önlenmesi) için gerekli diğer tedbirleri alır. Doğru cevap D'dir.

Ödeme emrini alan borçlu, tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde ödeme emrine, takibin yapıldığı icra dairesinde itiraz edebilir (İİK m. 62, I). Borçlu süresi içinde itiraz etmezse icra takibi kesinleşir ve alacaklı derhal borçlunun mal ve haklarının haczini talep edebilir ve icra müdürü takip işlemlerine devam eder. Borçlu ödeme emrine süresi içinde itiraz ederse, takip kendiliğinden durur (İİK m. 66, I); bu durumda, takibe devam etmek isteyen alacaklı, icra mahkemesinde itirazın kaldırılması yoluna başvurabilir veya görevli ve yetkili mahkemede iptal davası açabilir.

Bir para alacağı rehinle teminat altına alınmamışsa, alacaklı, genel haciz yoluyla takibe başvurabilir (İİK m. 45, I). Genel haciz yoluyla takip, takip talebi ile başlar ve borcun rızayla ödenmemesi halinde satış ve paylaştırma ile sona erer. Genel haciz yoluyla takibin temel aşamaları, takip talebinin icra dairesine verilmesi, icra dairesince ödeme emrinin gönderilmesi, takibin kesinleşmesi, haciz, satış ve paraların paylaştırılması şeklinde sıralanabilir.

Ödeme emrini alan borçlu, tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde ödeme emrine, takibin yapıldığı icra dairesinde itiraz edebilir (İİK m. 62, I). Borçlu süresi içinde itiraz etmezse icra takibi kesinleşir ve alacaklı derhal borçlunun mal ve haklarının haczini talep edebilir ve icra müdürü takip işlemlerine devam eder. Borçlu ödeme emrine süresi içinde itiraz ederse, takip kendiliğinden durur (İİK m. 66, I); bu durumda, takibe devam etmek isteyen alacaklı, icra mahkemesinde itirazın kaldırılması yoluna başvurabilir veya görevli ve yetkili mahkemede iptal davası açabilir.

Borçlunun itirazı ile duran icra takibe devam etmek isteyen alacaklı, icra mahkemesinde itirazın kesin kaldırılması yoluna başvurabilir (İİK m. 68) veya genel hükümlere göre belirlenen görevli ve yetkili mahkemelerde (asliye hukuk mahkemesi tüketici mahkemesi, iş mahkemesi vb.) itirazın iptali davası açabilir (İİK m. 67). İcra ve iflâs Kanunu’na göre elinde kayıtsız şartsız para borcu ikrarı içeren, imzası borçlu tarafından ikrar edilmiş adî senet veya noterlikçe onaylı senet ya da resmi dairelerin veya yetkili makamların verdikleri belgelerden biri (örneğin aciz belgesi) bulunan alacaklı, itirazın kendisine tebliğinden itibaren 6 ay içinde, icra mahkemesinden itirazın kesin kaldırılmasını talep edebilir. Elinde itirazın kaldırılması yoluna başvurma olanağı sağlayan belgelerden biri bulunmayan alacaklı ise görevli ve yetkili mahkemede itirazın iptali davası açabilir (İİK m. 67, I). Zira alacaklı itirazın iptali davasında Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun genel hükümlerine göre, alacağını geçerli olan her türlü delille ispat edebilir, başka bir deyişle İcra ve İflâs Kanunu’nun 68. maddesinde öngörülen belgeler dışında başka ispat araçlarından da yararlanabilir.

Alacağın tahsilini güvence altına almak amacıyla, icra takibi başlatılmadan önce veya takip başladıktan sonra ancak takibin kesinleşmesinden önce, borçlunun mal ve haklarının haczedilmesi ihtiyacı doğabilir. Bu bağlamda, bir alacak muaccel hale gelmişse ve rehinle de teminat altına alınmamışsa, alacaklı henüz icra takibi başlatmadan veya takip kesinleşmeden önce görevli ve yetkili mahkemeye başvurarak, borçlunun mal ve haklarının ihtiyaten haczedilmesini talep edebilir (İİK m. 257, I).

Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takipte, icra müdürünün takip hukukuna aykırı bazı işlemleri özel şikayet sebebi olarak kabul edilmiştir. Buna göre, borçlu alacaklının kambiyo senetlere özgü haciz yoluyla takip yapma hakkının bulunmadığını (örneğin, senedin kambiyo senedi niteliğinde olmaması, alacaklının yetkili hamil olmaması, protesto çekilmemiş olması vb.), ödeme emrinin tebliğinden itibaren 5 gün içinde, icra mahkemesinde, şikayet yoluyla ileri sürebilir (İİK m. 168, I, b. 3). İcra mahkemesi alacaklısının kambiyo takibi yapma hakkı bulunmadığını tespit ederse, icra takibinin iptaline karar verir. İcra müdürü vadesi henüz dolamamış bir kambiyo senedine dayanarak ödeme emri gönderirse, borçlu bu kez 7 gün içinde şikayet yoluna başvurabilir (İİK m. 16).

İlâmlı icra takibi de bir takip talebiyle başlar. Alacaklı takip talebine mahkemeden aldığı ilâmı eklemeli ve takip talebinde ilâmın tarihi, sayısı ve özeti yazılmalıdır. Takip talebini alan icra müdürü ilâma uygun bir icra emri düzenlemeli ve borçluya tebliğe çıkarmalıdır. İcra emri ilâma uygun düzenlenmezse, borçlu herhangi bir süreyle sınırlı olmaksızın icra mahkemesinde icra müdürünün işlemine karşı şikayet yoluna başvurabilir. İcra mahkemesi şikayeti haklı bulursa, icra emrinin iptaline karar verir.

Bir borçlunun iflâsına karar verilebilmesi için borçlunun tüm malvarlığının tükenmiş olması şart değildi. İflâsa tabi olan bir kişi (borçlu), borçlarını vadesinde ödemediği taktirde, alacaklılardan birinin takip yapması ve mahkemeden talepte bulunması üzerine onun iflâsına karar verilebilir. Ayrıca, bir borçlunun iflâsa tabi olması, ona karşı mutlaka iflâs yoluyla takip yapılması zorunluluğunu doğurmamaktadır; iflâsa tabi borçluya karşı ilâmsız veya ilâmlı icra takibi de yapılabilir.

Doğrudan iflâs sebepleri alacaklının talebiyle doğrudan iflâs sebepleri ve borçlunun talebiyle doğrudan iflâs sebepleri olarak ikiye ayrılır. Alacaklının talebiyle doğrudan iflâs sebeplerinin başlıcaları: borçlunun yerleşim yerinin belli olmaması, taahhütlerinden kurtulmak amacıyla kaçması, alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunması, haciz yoluyla takipte, haczi mümkün olan mallarını saklaması, ödemelerini tatil etmiş olması, ilâma dayanan alacağı icra emriyle talep edilmesine rağmen ödememiş olması gibi sebeplerdir (İİK m. 177). Yukarıdaki sebepler söz konusu olduğunda, borçlunun borcunu ödeyemeyecek durumda olduğu veya ödememe niyetiyle hareket ettiği varsayıldığından, önceden iflâs takibi yapılması şartı aranmamıştır.

Alacak hakkı veya ipotek, bir ilâm veya ilâm niteliğinde belgeye dayanmıyorsa, ana para ipoteklerinde ipotek akit tablosu kayıtsız şartsız para borcu ikrarını içermemekteyse veya alacak üst sınır ipoteği ile güvence altına alınmışsa, ipotek alacaklısı ancak ilâmsız takip yoluna başvurabilir.