İŞLETME HUKUKU

1994 yılına kadar Türk hukuk sisteminde rekabet hukukuna ilişkin olarak özel bir düzenleme bulunmamaktaydı. 07.12.1994 yılında 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkındaki Kanun (RKHK - Kanun) kabul edilmiştir.

Rekabet Kanunu’nun uygulanmasında yetkili makam, kamu tüzel kişiliğine sahip, idari ve
mali bakımdan özerk olan Rekabet Kurumu’dur.

RKHK’nin tanımlar başlığını taşıyan 3 üncü maddesinde teşebbüs; “piyasada malve hizmet üreten, pazarlayan, satan gerçek ve tüzel kişilerle, bağımsız karar verebilen ve ekonomik bakımından bir bütün teşkil eden birimler” olarak tanımlanmaktadır.

RKHK m.4/2’ye göre, ‘Bir anlaşmanın varlığının ispatlanamadığı durumlarda, piyasadaki fiyat değişmelerinin veya arz talep dengesinin ya da teşebbüslerin faaliyet bölgelerinin, rekabetin engellendiği, bozulduğu veya kısıtlandığı piyasalardakine benzerlik göstermesi, teşebbüslerin uyumlu eylem içinde olduklarına karine teşkil eder.’

Üretim zincirinin farklı seviyesinde bulunan teşebbüsler arasında yapılan rekabeti sınırlayıcı anlaşmalara ise dikey anlaşmalar denilmektedir.

Rekabet hukuku uygulamasında teşebbüs birliklerine örnek olarak Türkiye Barolar Birliği, Türk Eczacılar Birliği, Türkiye Bankalar Birliği ve Türk Tabipler Birliği gösterilebilir.

Hakim Durumun Belirlenmesinde Kullanılan Ölçütler; Pazar payı, dikey bütünlük, teknolojik üstünlük, kullanılmayan kapasite, indirim sistemi, hukuken korunan tekel haklarıdır.

Menfi tespit RKHK’nin 8 inci maddesine göre, Rekabet Kurulu’nun, elindeki bilgiler doğrultusunda teşebbüsler arası bir anlaşmanın, alınan bir kararın, gerçekleştirilen bir eylemin ya da birleşme ve devralmanın Kanun’un 4, 6 ve 7 nci maddelerine aykırı olmadığı sonucuna varmasıdır. Kurul bu doğrultuda, ilgili teşebbüs ya da teşebbüs birliklerinin başvurusu üzerine herhangi bir rekabet ihlalin gerçekleşmediğini gösteren menfi tespit belgesini düzenleyip taraflara verebilir.

Birleşme ve devralma sayılmayan haller: 

a) Kontrol değişikliğine yol açmayan grup içi işlemler,
b) Olağan faaliyetleri kendileri veya başkaları hesabına menkul kıymetlerle işlem yapmak
olan teşebbüslerin yeniden satış amacıyla satın aldıkları menkul kıymetleri geçici olarak ellerinde bulundurmaları,
c) Kontrolün, tasfiye, infisah, ödeme güçlüğü gibi nedenlerle kamu kurum veya kuruluşu
tarafından elde edilmesi,
d) Birleşme ve devralma sayılan hallerin miras yoluyla gerçekleşmesi.

Rekabet Kurulu, bir karar ve denetleme organı olarak Kurum’un en önemli organını oluşturmaktadır. Kurul biri başkan, biri ikinci başkan olmak üzere toplam yedi üyeden oluşur.

Piyasalarda fiili ve anlaşma sonucu doğacak tekelleşme ve kartelleşmeyi önler. Rekabeti bozucu devlet işlemlerinin denetimi Rekabet Kanunu’nun kapsamı dışındadır. Tüketicinin korunmasını sağlar. Rekabet Kanunu teşebbüs ve teşebbüs birliklerine uygulanmaktadır.  Rekabet hukukunun teşebbüs kavramı ticaret hukukunun ticari işletme kavramından daha geniştir.

Üretim zincirinin farklı seviyesinde bulunan teşebbüsler arasında yapılan rekabeti sınırlayıcı anlaşmalara ise dikey anlaşmalar denilmektedir. Bu anlaşmalar genellikle, tek elden dağıtım, coğrafi pazar ve müşteri paylaşma, yeniden satış fiyatlarının tespiti gibi sınırlamalar içermektedir.

Kanun’un 3 üncü maddesine göre hakim durum: “Belirli bir piyasadaki bir veya birden fazla teşebbüsün rakipleri ve müşterilerinden bağımsız hareket ederek, fiyat, arz, üretim ve dağıtım miktarı gibi ekonomik parametreleri belirleyebilme gücüdür”.

Rekabeti sınırlayıcı olmasına karşın bu tür anlaşma, uyumlu eylem ve teşebbüs birliği kararlarına muafiyet tanınarak, yasak kapsamı dışına çıkarılmaları mümkündür. 

Kanundaki koşullarının tamamının varlığı halinde, muafiyet
belgesi verilir.

Bireysel muafiyet sadece başvuruda bulunan teşebbüsler için ve başvuru konusu olayla sınırlı olarak tanınmaktadır.

Grup muafiyeti tebliğleri ise Rekabet Kurumu tarafından çıkartıldıkları için benzer şekilde, Rekabet Kurumu tarafından yürürlükten kaldırılmaktadır.

Bireysel muafiyet, grup muafiyeti tebliğleri kapsamı dışında kalan durumlarda muafiyet şartlarının gerçekleşmiş olması halinde, ilgili teşebbüsün başvurusu üzerine, Kurul tarafından tanınan muafiyettir.

Bir anlaşmanın grup muafiyetinden yararlanabilmesi için Rekabet Kurumu’na bildirime gerek yoktur.

Rekabet Kurulu’ndan İzin Alınması Gereken Birleşme ve Devralmalar Hakkında Tebliğ’in 5 inci maddesine göre; kontrolde kalıcı değişiklik meydana getirecek şekilde;

a) İki veya daha fazla teşebbüsün birleşmesi,
b) Bir veya daha fazla teşebbüsün tamamının ya da bir kısmının doğrudan veya dolaylı kontrolünün, hisse ya da malvarlığının satın alınarak devralınması,
c) Bir veya daha fazla teşebbüsün tamamının ya da bir kısmının sözleşmeyle veya diğer bir yolla bir ya da daha fazla teşebbüs tarafından devralınması, birleşme veya devralma işlemi sayılmaktadır.

Birleşme veya devralmaya ilişkin bir bildirimi alan Rekabet Kurulu ya yukarıda belirtilen konularda inceleme yaparak açık bir kararla ya da 30 gün içerisinde başvuruya ilişkin bir işlem yapmayarak veya cevap vermeyerek zımnen, birleşmeye izin
verebilir.

Kanun’un 21 inci maddesine göre; “Rekabet Kurumu, Rekabet Kurulu, başkanlık ve hizmet birimlerinden oluşmaktadır. Kurum’un karar organı Rekabet Kurulu’dur”.

Menfi tespit RKHK’nin 8 inci maddesine göre, Rekabet Kurulu’nun, elindeki bilgiler doğrultusunda teşebbüsler arası bir anlaşmanın, alınan bir kararın, gerçekleştirilen bir eylemin ya da birleşme ve devralmanın Kanun’un 4, 6 ve 7 nci maddelerine aykırı olmadığı sonucuna varmasıdır.

Müteselsil sorumluluk: Birden çok kişinin birlikte bir zarara sebebiyet verdikleri veya aynı zarardan çeşitli sebeplerden
dolayı sorumlu oldukları hallerde, her birinin borcun sadece kendisine düşen kısmından değil, tamamından sorumlu olmaları halidir.

Esas ilişkin görev ve yetkilerinden biri İlgililerin muafiyet ve menfi tespit taleplerini değerlendirip, uygun olan anlaşmalara muafiyet ve menfi tespit belgesi verir. Rekabet Kurulu’nun Teşkilata İlişkin Görevleri A, C ve E seçeneklerinde, Yasama Benzeri Görevleri ise D seçeneğinde verilmiştir.