İŞLETME HUKUKU

İçerdiği hakkın türü açısından kıymetli evrakı alacak senetleri, ortaklık senetleri ve eşya hukuku senetleri olarak üç gruba ayırabiliriz.

İçerdiği hakkın türü açısından kıymetli evrakı alacak senetleri, ortaklık senetleri ve eşya hukuku senetleri olarak üç gruba ayırabiliriz. Alacak senetleri alacak hakkını temsil eder. Kambiyo senetleri, emre yazılı havale, emre yazılı ödeme vaadi, faiz ve temettü kuponları bu gruba girer. Ortaklık senetleri, ortaklık sıfatına bağlı hakları içerir. Örneğin pay senetleri bu grup içerisinde yer alır. Eşya hukuku senetleri ise ayni hak türünden bir hakkı temsil ederler. Konişmento, ipotekli borç senedi ve makbuz senedi bu gruba girer.

Kambiyo senetleri:Bono, poliçe ve çektir

Kambiyo senetlerinde senedin geçerliliği açısından borçlunun imzası zorunludur. Borçlunun imzasının mutlaka el yazısı ile atılması gerekir (TTK m.756, 778, 818). El yazısı ile atılan imza yerine, mekanik herhangi bir araçla, damgayla, mühürle veya parmak basma şeklinde imza geçersizdir. Kambiyo senetlerinde, imzanın mutlaka elle atılması gerektiği için, elektronik imza atamak suretiyle kambiyo senedi düzenlenemez (TTK m. 1526). Görme engellinin istemesi halinde imzasının usulen onaylanmış olması veya imzaladıkları anda metnin içeriğini bildikleri kanıtlanmak şartı ile imzaları bağlayıcıdır

Düzenleme yeri ve ödeme yeri, poliçede alternatif zorunlu unsurlar arasında yer alır. Şöyle ki: • Ayrıca belirtilmemişse, muhatabın adı yanında gösterilen yer, ödeme yeri ve aynı zamanda da muhatabın yerleşim yeri sayılır. • Düzenleme yeri gösterilmeyen poliçe, düzenleyenin adı yanında gösterilen yerde düzenlenmiş sayılır.

Çekin Türk Ticaret Kanunu’nda sayılan mutlak zorunlu unsurları şunlardır: • Senet metninde “çek” kelimesi ve senet Türkçe’den başka bir dilde yazılmışsa o dilde çek karşılığı olarak kullanılan kelime • Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havale • Ödeyecek kişinin, “muhatabın” ticaret unvanı • Düzenlenme tarihi • Düzenleyenin imzası • Banka tarafından verilen seri numarası • Karekod 5941 sayılı Çek Kanununda, TTK’da belirtilen unsurlar dışında, çek defterinin her bir yaprağında yer alması gereken hususlar ayrı ayrı gösterilmiştir. Ancak bu unsurların eksikliği çekin geçerliliğini etkilemez. Zira Türk Ticaret Kanunundaki unsurları taşıması kaydıyla, düzenlenen çekin Çek K. m.2/7’de yer alan koşullara aykırı olması çekin geçerliliğini etkilemez. Çek K. m.2/7’e göre, çek defterinin her bir yaprağına aşağıdaki hususların yazılması gerekir: • Çek hesabının numarası • Çek hesabının bulunduğu banka şubesinin adı • Çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve soyadı, tüzel kişinin adı • Çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişinin vergi kimlik numarası • Çekin basıldığı tarih • Çek hesabı sahibi gerçek kişi ise Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası; tüzel kişilerde ise varsa Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) numarası • Çek hesabı sahibi ile düzenleyenin farklı kişiler olması hâlinde, ayrıca düzenleyenin Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası

Alonj: Kıymetli evrakta ciro ve aval gibi beyanların yazılabileceği ve senede eklenen belgedir.

Kambiyo senedini ilk olarak lehtarın ciro ettiğini söylemiştik. Kambiyo senedini alan lehtar poliçe ve bono söz konusu olduğunda vadeye kadar ciro edebilir. Ancak, TTK m. 690’a göre, vadeden sonra yapılan bir ciro da vadeden önce yapılan cironun hükümlerini doğurur. Ancak, ödememe protestosu süresi geçtikten veya ödememe protestosundan sonra yapılan ciro alacağın temliki hükmündedir.

Poliçede zamanaşımını düzenleyen TTK m. 749’a göre: • Poliçeyi kabul edene karşı ileri sürülecek poliçeden doğan istemler, vadenin geldiği tarihten itibaren üç yıl geçmekle • Hamilin, cirantalarla düzenleyene karşı ileri süreceği istemler, süresinde çekilen protesto tarihinden veya senette “gidersiz iade olunacaktır” kaydı varsa vadenin dolduğu tarihten itibaren bir yıl geçmekle • Bir cirantanın başka cirantalarla düzenleyen aleyhine ileri süreceği istemler, cirantanın poliçeyi ödediği veya poliçenin dava yolu ile kendisine karşı ileri sürüldüğü tarihten itibaren altı ay geçmekle zamanaşımına uğrar.

TTK m. 796’ya göre, bir çek: • düzenlendiği yerde ödenecekse on gün • düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir ay • Ödeneceği ülkeden başka bir ülkede düzenlenen çek, düzenleme yeri ile ödeme yeri aynı kıtada ise bir ay ve ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Bu bakımdan, bir Avrupa ülkesinde düzenlenip de Akdenize sahili bulunan bir ülkede ödenecek olan ve aynı şekilde Akdenize sahili olan bir ülkede düzenlenip bir Avrupa ülkesinde ödenmesi gereken çekler aynı kıtada düzenlenmiş ve ödenmesi şart kılınmış sayılır.

İçerdiği hakkın türü açısından kıymetli evrakı alacak senetleri, ortaklık senetleri ve eşya hukuku
senetleri olarak üç gruba ayırabiliriz. Alacak senetleri alacak hakkını temsil eder. Kambiyo senetleri, emre yazılı havale, emre yazılı ödeme vaadi, faiz ve temettü kuponları bu gruba girer. Ortaklık senetleri, ortaklık sıfatına bağlı hakları içerir. Örneğin pay senetleri bu grup içerisinde yer alır. Eşya hukuku senetleri ise ayni hak türünden bir hakkı temsil ederler. Konişmento, ipotekli borç senedi ve makbuz senedi bu gruba girer.

Kıymetli evrakın özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:

Kambiyo senetlerinin bazı ortak özellikleri bulunmaktadır. A seçeneğinde verilen kanunen emre yazılı senet olma özelliği, her üç kıymetli evrak için geçerlidir.

Kambiyo senetlerinde soyutluk (mücerretlik) ilkesi geçerlidir. Diğer bir ifade ile verilmesine neden olan ilişkinin senette gösterilmesi mümkün değildir.

Çekin Türk Ticaret Kanunu’nda sayılan mutlak zorunlu unsurları şunlardır:
• Senet metninde “çek” kelimesi ve senet
Türkçe’den başka bir dilde yazılmışsa o dilde çek karşılığı olarak kullanılan kelime
• Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havale
• Ödeyecek kişinin, “muhatabın” ticaret
unvanı
• Düzenlenme tarihi
• Düzenleyenin imzası
• Banka tarafından verilen seri numarası
• Karekod

Poliçe hukuki açıdan nitelikli havaledir. E seçeneğinde verilen bono için doğrudur.

Sigorta sözleşmesinde sigortacının borçları şunlardır: (i) Rizikoyu taşıma yükümlülüğü (ii) Aydınlatma yükümlülüğü (iii) Sigorta poliçesi verme yükümlülüğü (iv) Giderleri ödeme borcu (v) Tazminat ödeme borcu

Sigorta sözleşmesinden doğan bütün istemler, alacağın muaccel olduğu tarihten başlayarak iki yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Sigorta tazminatına ve sigorta bedeline ilişkin istemler ise sorumluluk sigortası dışındaki sigortalarda her halde rizikonun gerçekleştiği tarihten itibaren altı yıl geçmekle zamanaşımına uğrar (TTK m. 1420); sorumluluk sigortalarında ise bu süre sigorta konusu olaydan itibaren on yıldır (TTK m. 1482).

Sigorta sözleşmesi cayma halinde, geçmişe etkili olarak sona ererken, fesih halinde geleceğe etkili olarak sona erer.

Çifte Sigorta: Değerinin tamamı sigorta edilen bir menfaat, sonradan aynı veya farklı kişiler tarafından, aynı rizikolara karşı, aynı süreler için sigorta ettirilirse çifte sigorta söz konusu olur. Çifte sigorta halinde yapılan sonraki sigorta sözleşmesi kural olarak geçersizdir.