İŞLETME HUKUKU

Fikri mülkiyet haklarının özellikleri şunlardır:

Merkezi Cenevre’de bulunan Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü 14 Haziran 1967 tarihinde kurulmuş, 1974 yılında Birleşmiş Milletlerin bir örgütü haline gelmiştir. Türkiye bu örgüte 1975 yılından beri üyedir.

Türk Patent ve Marka Kurumu’nun kuruluş amaçları 5000 sayılı Türk Patent ve Marka Kurumu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un birinci maddesine göre şu şekilde sıralanabilir:

Ortak Marka: Ortak marka, üretim veya ticaret ya da hizmet işletmelerinden oluşan bir grup tarafından kullanılan işarettir. Ortak marka, gruptaki işletmelerin mal veya hizmetlerini diğer işletmelerin mal veya hizmetlerinden ayırt etmeye yarar.

Eser sahibinin fikir ve sanat eserlerinden doğan manevi haklarını: eseri topluma sunma, eserin tanıtılması ve yayınlanmasını men hakkı, eser üzerinde adının belirtilmesini isteme hakkı, eserde değişiklik yapılmasını önleme hakkı, eserin aslından geçici bir süre yararlanma hakkı, kullanım sonrası iade edilmek üzere eseri çalışma ve sergilerde kullanma hakkı, eseri tahrip etmeyi önleme hakkı şeklinde sıralamak mümkündür.

Bern Sözleşmesi olarak anılan 9 Eylül 1886 tarihli “Edebiyat ve Sanat Eserlerinin Korunmasına İlişkin Sözleşme” fikir ve sanat eserleri alanındaki ilk uluslararası düzenlemedir.

Kötü niyetle yapılan marka başvuruları itiraz üzerine reddedilir. Diğer maddelerde yer alan özellikler marka tescilinde mutlak ret nedenlerindendir.

Buluş niteliğinde sayılmadığı için patent verilemeyecek
konular şunlardır (SMK m.82/2):

Tasarım hakkı üzerinde haciz ve rehin işlemleri yapılabilir, devir ve miras yoluyla intikal edebilir, ölüme bağlı tasarrufta bulunulabilir. Tasarım hakkı, lisans sözleşmesine konu olabilir. Sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa lisans sahipleri, lisanstan doğan haklarını üçüncü kişilere devredemez veya alt lisans veremez. Sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa lisans hakkını alan kişi, lisans süresince tasarımın kullanılmasına ilişkin her türlü tasarrufta bulunabilir. Lisans alan, lisans sözleşmesinde yer alan şartlara uymak zorundadır. Aksi takdirde tasarım sahibi, tasarımdan doğan haklarını lisans alana karşı ileri sürebilir (SMK m.75).

Tasarım hakkı; koruma süresinin dolması veya tescilin yenilenmemesi, hak sahibinin hakkından vazgeçmesi, sebeplerinden birinin gerçekleşmesi ile sona erer. Başvuru veya tescil sahibi, tasarım hakkından tamamen veya kısmen vazgeçebilir. Vazgeçmenin yazılı olarak Kuruma bildirilmesi gerekir. Vazgeçme, sicile kayıt tarihi itibarıyla hüküm doğurur ve Bültende yayımlanır.

Aşağıda sayılanlar geleneksel ürün adı olarak tescil edilmez:

Fikir ve sanat eserleri, bilgisayar programları ve veri tabanları dahil olmak üzere, bilim, edebiyat, müzik, mimari dahil güzel sanat veya sinema alanındaki eserlerdir. Sınai mülkiyet hakları ise, sanayi ve tarım alanındaki buluşları, yenilikleri, özgün tasarımları onların yaratıcılarının adına tescil edilmesini veya ticaret alanındaki mal ve hizmetlerin diğerlerinden ayrılmasını, işaretlerin sahipleri adına tescil edilmesini ve hak sahiplerine belirli bir süre ile mutlak ve münhasır kullanma yetkisi sağlayan haklardır.

Fikri mülkiyet haklarının özellikleri şunlardır:
• Fikri mülkiyet hakları insan zihninin ürünüdür.
• Gayrimaddi mallar üzerinde kurulabilirler.

Yasadaki fikir ve sanat eserlerinden doğan mali haklar şunlardır: İşleme hakkı, çoğaltma hakkı, yayma, kiralama ve ödünç verme hakkı, temsil hakkı, radyo, TV ya da internetle iletim hakkı, pay hakkıdır.

Manevi haklar, kişiliğe sıkı sıkıya bağlı haklardandır ve devredilemezler. Eser sahibinin fikir ve sanat eserlerinden doğan manevi haklarını: eseri topluma sunma, eserin tanıtılması ve yayınlanmasını men hakkı, eser üzerinde adının belirtilmesini isteme hakkı, eserde değişiklik yapılmasını önleme hakkı, eserin aslından geçici bir süre yararlanma hakkı, kullanım sonrası iade edilmek üzere eseri çalışma ve sergilerde kullanma hakkı, eseri tahrip etmeyi önleme hakkı şeklinde sıralamak mümkündür.

Mali hakların koruma süresi, FSEK’in 27. maddesi uyarınca, eser sahibinin yaşadığı müddet ve ölümünü takip eden yetmiş yıldır.

Türkiye’de sınai mülkiyet hakları 22 Aralık 2016 tarih ve 6769 Sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu (SMK) ile düzenlenmiştir.

Ortak marka, gruptaki işletmelerin mal veya hizmetlerini diğer işletmelerin mal veya hizmetlerinden ayırt etmeye yarar (SMK m.31/3,4)

Başvuru tarihinden başlamak üzere, patentin koruma süresi yirmi yıldır.

Tasarım, bir ürünün veya ürün parçasının; ürün üzerindeki süslemenin çizgilerinin, renklerinin, dokunun, malzemenin, esnekliğin ve bunun gibi insan duygularıyla algılanabilen unsur ve özelliklerin; bunların tamamının veya bir kısmının bileşiminin ya da takımının görünümüdür.

Yeni olan ve sanayiye uygulanabilen buluşların faydalı model belgesi verilerek korunabileceği düzenlenmiştir (SMK m.142).

Tasarım hakkı üzerinde haciz ve rehin işlemleri yapılabilir, devir ve miras yoluyla intikal edebilir, ölüme bağlı tasarrufta bulunulabilir. Tasarım hakkı, lisans sözleşmesine konu olabilir.Tasarım hakkı; koruma süresinin dolması veya tescilin yenilenmemesi, hak sahibinin hakkından vazgeçmesi, sebeplerinden birinin gerçekleşmesi ile sona erer.