Kıymetli Evrak ve Sigorta

Kıymetli evrak TTK m. 645’te tanımlanmıştır. Hükme göre, “Kıymetli evrak öyle senetlerdir ki, bunların içerdikleri hak, senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi başkalarına da devredilemez.”

Kıymetli evrakın özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
• Kıymetli evrak bir borç senedidir.
• Kıymetli evrakın içerdiği hak ekonomik bir değer taşır.
• Kıymetli evrakın içerdiği hak devredilebilir.
• Kıymetli evrakta hak ile senet arasında sıkı bir bağ vardır.

İçerdiği hakkın türü açısından kıymetli evrakı alacak senetleri, ortaklık senetleri ve eşya hukuku senetleri olarak üç gruba ayırabiliriz.

Kıymetli evrak devir şekli açısından yapılan sınıflandırmaya göre üçe ayrılır: Nama yazılı kıymetli evrak, emre yazılı kıymetli evrak ve hamile yazılı kıymetli evrak.

Kıymetli evrak hukukunda defi, borçluya borcunu yerine getirmekten kaçınma imkanı veren tüm savunmalardır.

Mutlak defiler, herkes tarafından herkese karşı ileri sürülebilen defilerdir. Nisbi defiler ise yalnızca belirli bir borçlunun yine belirli alacaklılara karşı ilerisürebildiği defilerdir.

Defiler maddi özellikleri açısından senet metninden anlaşılan defiler, senetteki bir taahhüdün geçersizliğine ilişkin defiler ve şahsi defiler olmak üzere üçe ayrılır.

Senet metninden anlaşılan defiler, senedin metninde yer alan ve bu nedenle senede bakan herkes tarafından anlaşılabilen defilerdir. Bu özelliklerinden dolayı bu tür defiler kural olarak herkes tarafından herkese karşı ileri sürülebilir; yani etkili oldukları kişiler açısından yapılan ayrımda mutlak defiler arasında yer alır. Senedin zorunlu unsularından birinin eksikliği bu tür defilere örnek gösterilebilir.

Senetteki bir taahhüdün geçersizliğine ilişkin defiler, senet metninden anlaşılamayan, bu nedenle de senedin geçersizliğine yol açmayan, ancak senette imzası bulunan bazı kişilerin taahhütlerini geçersiz kılan defilerdir. Bu nedenle bu tür defiler herkes tarafından ileri sürülemez; yalnızca taahhüdü geçersiz olan kişi tarafından herkese karşı ileri sürülebilir.

Bu defiler sahte imza, ehliyetsizlik, imzanın zorla attırılmış olması ve yetkisiz temsildir (TTK m. 677).

Şahsi defiler ise borçlunun belirli bir alacaklıyla olan ilişkisinden kaynaklanan defilerdir.

Senedin düzenlenmesine yol açan temel ilişkiden kaynaklanan ödemezlik defi, hatır anlaşması, takas defi, vadenin uzatılması bu tür defilere örnek gösterilebilir.

Kambiyo senetlerinin bazı ortak özellikleri bulunmaktadır. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz:
• Kambiyo senetleri kanunen emre yazılı senetlerdendir.
• Kambiyo senetleri sıkı şekil şartlarına bağlıdırlar.
• İçerdiği hak açısından yapılan sınıflandırmada kambiyo senetleri alacak senetleri
grubuna dahildirler ve bir para alacağı içerirler.
• Kambiyo senetlerinde imzaların bağımsızlığı ilkesi geçerlidir. Diğer bir ifade ile senette geçerli olmayan imzaların bulunması senetteki diğer imzaların da geçersizliğine neden olmaz.
• Kambiyo senetleri, hakkın senetten önce var olup olmaması açısından yapılan ayrımda kurucu kıymetli evrak grubuna dahildirler; çünkü hak senetle birlikte doğar.
• Kambiyo senetlerindesınırlı sayı ilkesi geçerlidir. Bu nedenle bono, poliçe ve çek dışında yeni bir kambiyo senedi oluşturulamaz.
• Kambiyo senetlerinde soyutluk (mücerretlik) ilkesi geçerlidir. Diğer bir ifade ile verilmesine neden olan ilişkinin senette gösterilmesi mümkün değildir.
• Kambiyo senetleri müteselsil borçluluk ilkesine tabidir. Bu ilke uyarınca senette
imzası olan herkesin kendinden sonraki herkese karşı zincirleme sorumluluğu söz
konusudur.
• Kambiyo senedinde yer alan alacaklar özel bir takip yoluyla (kambiyo senetlerine özgü haciz yolu) tahsil edilebilir.

Poliçenin mutlak zorunlu unsurları şöyle sıralanabilir:
• Senet metninde “poliçe” kelimesi ve eğer senet Türkçeden başka bir dille yazılmışsa o dilde poliçe karşılığı olarak kullanılan kelime
• Belirli bir bedelin ödenmesi hususunda kayıtsız ve şartsız havale
• Ödeyecek olan kişinin, muhatabın adı
• Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adı
• Düzenleme tarihi
• Düzenleyenin imzası

 Düzenleme yeri gösterilmeyen poliçe, düzenleyenin adı yanında gösterilen yerde düzenlenmiş sayılır.

Ayrıca belirtilmemişse, muhatabın adı yanında gösterilen yer, ödeme yeri ve aynı zamanda da muhatabın yerleşim yeri sayılır.

TTK m. 671’de sayılan unsurlardan vade ise poliçede ihtiyari bir unsurdur. Zira vadesi gösterilmeyen poliçenin görüldüğünde ödenmesi şart edilmiş sayılır.

Bononun mutlak zorunlu unsurları şöyle sıralanabilir:
• Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesi ve senet Türkçeden başka
bir dilde yazılmışsa o dilde bono veya emre yazılı senet karşılığı olarak kullanılan kelime
• Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadi
• Kime ve kimin emrine ödenecek ise onun adı
• Düzenlenme tarihi
• Düzenleyenin imzası

Çekin Türk Ticaret Kanunu’nda sayılan mutlak zorunlu unsurları şunlardır:
• Senet metninde “çek” kelimesi ve senet Türkçe’den başka bir dilde yazılmışsa o dilde çek karşılığı olarak kullanılan kelime
• Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havale
• Ödeyecek kişinin, “muhatabın” ticaret
unvanı
• Düzenlenme tarihi
• Düzenleyenin imzası
• Banka tarafından verilen seri numarası
• Karekod

Çek K. m.2/7’e göre, çek defterinin her bir yaprağına aşağıdaki hususların
yazılması gerekir:
• Çek hesabının numarası
• Çek hesabının bulunduğu banka şubesinin
adı
• Çek hesabı sahibi gerçek kişinin adı ve soyadı, tüzel kişinin adı
• Çek hesabı sahibi gerçek veya tüzel kişinin vergi kimlik numarası
• Çekin basıldığı tarih
• Çek hesabı sahibi gerçek kişi ise Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası; tüzel kişilerde ise varsa Merkezi Sicil Kayıt Sistemi
(MERSİS) numarası
• Çek hesabı sahibi ile düzenleyenin farklı kişiler olması hâlinde, ayrıca düzenleyenin
Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarası

Protesto senedin kabul edilmemesi veya ödenmemesi halinde, bu durumun resmen saptanmasıdır (TTK m. 714). Saptama, noter tarafından yapılır ve protesto evrakına kayıt edilir  (TTK m. 715). Başvuru haklarının kullanılabilmesi için, kural olarak, protesto çekilmesi gerekir. Ancak istisnai durumlarda, protesto çekilmeksizin de başvuru hakkı kullanılabilir.

TTK m. 796’ya göre, bir çek:
• düzenlendiği yerde ödenecekse on gün
• düzenlendiği yerden başka bir yerde ödenecekse bir ay
• Ödeneceği ülkeden başka bir ülkede düzenlenen çek, düzenleme yeri ile ödeme yeri
aynı kıtada ise bir ay ve ayrı kıtalarda ise üç ay içinde muhataba ibraz edilmelidir. Bubakımdan, bir Avrupa ülkesinde düzenlenip de Akdenize sahili bulunan bir ülkedeödenecek olan ve aynı şekilde Akdenize sahili olan bir ülkede düzenlenip bir Avrupaülkesinde ödenmesi gereken çekler aynı kıtada düzenlenmiş ve ödenmesi şart kılınmışsayılır.

Çekte zamanaşımı ise TTK m. 814’te düzenlenmiştir. Buna göre:
• Hamilin açacağı davalar, ibraz süresinin bitiminden itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.
• Hamile ödeyen kişilerden birisinin başvurabileceği kişilere karşı açacağı davalar ise, çeki isteğiyle
ödediği veya çekin ödenmesinin kendisinden dava yoluyla istendiği tarihten itibaren üç yıl geçmekle zamanaşımına uğrar.

Sigorta, kişilerin günlük hayatta karşılaştıkları bir takım tehlikeli olayların ekonomik sonuçlarının aynı tehlikeye maruz kalma olasılığı bulunan bir riziko topluluğunca paylaşılması esasına dayanan bir organizasyondur.

Riziko, Sigorta sözleşmesiyle sigortacı tarafından üstlenilen tehlikeli olaylardır