İŞLETME HUKUKU - Deneme Sınavı - 5

Rekabet hukuku uygulamasında teşebbüs birliklerine örnek olarak Türkiye Barolar Birliği, Türk Eczacılar Birliği, Türkiye Bankalar Birliği ve Türk Tabipler Birliği gösterilebilir.

Hakim Durumun Belirlenmesinde Kullanılan Ölçütler; Pazar payı, dikey bütünlük, teknolojik üstünlük, kullanılmayan kapasite, indirim sistemi, hukuken korunan tekel haklarıdır.

Menfi tespit RKHK’nin 8 inci maddesine göre, Rekabet Kurulu’nun, elindeki bilgiler doğrultusunda teşebbüsler arası bir anlaşmanın, alınan bir kararın, gerçekleştirilen bir eylemin ya da birleşme ve devralmanın Kanun’un 4, 6 ve 7 nci maddelerine aykırı olmadığı sonucuna varmasıdır. Kurul bu doğrultuda, ilgili teşebbüs ya da teşebbüs birliklerinin başvurusu üzerine herhangi bir rekabet ihlalin gerçekleşmediğini gösteren menfi tespit belgesini düzenleyip taraflara verebilir.

Birleşme ve devralma sayılmayan haller: 

a) Kontrol değişikliğine yol açmayan grup içi işlemler,
b) Olağan faaliyetleri kendileri veya başkaları hesabına menkul kıymetlerle işlem yapmak
olan teşebbüslerin yeniden satış amacıyla satın aldıkları menkul kıymetleri geçici olarak ellerinde bulundurmaları,
c) Kontrolün, tasfiye, infisah, ödeme güçlüğü gibi nedenlerle kamu kurum veya kuruluşu
tarafından elde edilmesi,
d) Birleşme ve devralma sayılan hallerin miras yoluyla gerçekleşmesi.

Rekabet Kurulu, bir karar ve denetleme organı olarak Kurum’un en önemli organını oluşturmaktadır. Kurul biri başkan, biri ikinci başkan olmak üzere toplam yedi üyeden oluşur.

Ödeme emrini alan borçlu, tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde ödeme emrine, takibin yapıldığı icra dairesinde itiraz edebilir (İİK m. 62, I). Borçlu süresi içinde itiraz etmezse icra takibi kesinleşir ve alacaklı derhal borçlunun mal ve haklarının haczini talep edebilir ve icra müdürü takip işlemlerine devam eder. Borçlu ödeme emrine süresi içinde itiraz ederse, takip kendiliğinden durur (İİK m. 66, I); bu durumda, takibe devam etmek isteyen alacaklı, icra mahkemesinde itirazın kaldırılması yoluna başvurabilir veya görevli ve yetkili mahkemede iptal davası açabilir.

Bir para alacağı rehinle teminat altına alınmamışsa, alacaklı, genel haciz yoluyla takibe başvurabilir (İİK m. 45, I). Genel haciz yoluyla takip, takip talebi ile başlar ve borcun rızayla ödenmemesi halinde satış ve paylaştırma ile sona erer. Genel haciz yoluyla takibin temel aşamaları, takip talebinin icra dairesine verilmesi, icra dairesince ödeme emrinin gönderilmesi, takibin kesinleşmesi, haciz, satış ve paraların paylaştırılması şeklinde sıralanabilir.

Ödeme emrini alan borçlu, tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde ödeme emrine, takibin yapıldığı icra dairesinde itiraz edebilir (İİK m. 62, I). Borçlu süresi içinde itiraz etmezse icra takibi kesinleşir ve alacaklı derhal borçlunun mal ve haklarının haczini talep edebilir ve icra müdürü takip işlemlerine devam eder. Borçlu ödeme emrine süresi içinde itiraz ederse, takip kendiliğinden durur (İİK m. 66, I); bu durumda, takibe devam etmek isteyen alacaklı, icra mahkemesinde itirazın kaldırılması yoluna başvurabilir veya görevli ve yetkili mahkemede iptal davası açabilir.

Borçlunun itirazı ile duran icra takibe devam etmek isteyen alacaklı, icra mahkemesinde itirazın kesin kaldırılması yoluna başvurabilir (İİK m. 68) veya genel hükümlere göre belirlenen görevli ve yetkili mahkemelerde (asliye hukuk mahkemesi tüketici mahkemesi, iş mahkemesi vb.) itirazın iptali davası açabilir (İİK m. 67). İcra ve iflâs Kanunu’na göre elinde kayıtsız şartsız para borcu ikrarı içeren, imzası borçlu tarafından ikrar edilmiş adî senet veya noterlikçe onaylı senet ya da resmi dairelerin veya yetkili makamların verdikleri belgelerden biri (örneğin aciz belgesi) bulunan alacaklı, itirazın kendisine tebliğinden itibaren 6 ay içinde, icra mahkemesinden itirazın kesin kaldırılmasını talep edebilir. Elinde itirazın kaldırılması yoluna başvurma olanağı sağlayan belgelerden biri bulunmayan alacaklı ise görevli ve yetkili mahkemede itirazın iptali davası açabilir (İİK m. 67, I). Zira alacaklı itirazın iptali davasında Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun genel hükümlerine göre, alacağını geçerli olan her türlü delille ispat edebilir, başka bir deyişle İcra ve İflâs Kanunu’nun 68. maddesinde öngörülen belgeler dışında başka ispat araçlarından da yararlanabilir.

Alacağın tahsilini güvence altına almak amacıyla, icra takibi başlatılmadan önce veya takip başladıktan sonra ancak takibin kesinleşmesinden önce, borçlunun mal ve haklarının haczedilmesi ihtiyacı doğabilir. Bu bağlamda, bir alacak muaccel hale gelmişse ve rehinle de teminat altına alınmamışsa, alacaklı henüz icra takibi başlatmadan veya takip kesinleşmeden önce görevli ve yetkili mahkemeye başvurarak, borçlunun mal ve haklarının ihtiyaten haczedilmesini talep edebilir (İİK m. 257, I).

Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takipte, icra müdürünün takip hukukuna aykırı bazı işlemleri özel şikayet sebebi olarak kabul edilmiştir. Buna göre, borçlu alacaklının kambiyo senetlere özgü haciz yoluyla takip yapma hakkının bulunmadığını (örneğin, senedin kambiyo senedi niteliğinde olmaması, alacaklının yetkili hamil olmaması, protesto çekilmemiş olması vb.), ödeme emrinin tebliğinden itibaren 5 gün içinde, icra mahkemesinde, şikayet yoluyla ileri sürebilir (İİK m. 168, I, b. 3). İcra mahkemesi alacaklısının kambiyo takibi yapma hakkı bulunmadığını tespit ederse, icra takibinin iptaline karar verir. İcra müdürü vadesi henüz dolamamış bir kambiyo senedine dayanarak ödeme emri gönderirse, borçlu bu kez 7 gün içinde şikayet yoluna başvurabilir (İİK m. 16).

İlâmlı icra takibi de bir takip talebiyle başlar. Alacaklı takip talebine mahkemeden aldığı ilâmı eklemeli ve takip talebinde ilâmın tarihi, sayısı ve özeti yazılmalıdır. Takip talebini alan icra müdürü ilâma uygun bir icra emri düzenlemeli ve borçluya tebliğe çıkarmalıdır. İcra emri ilâma uygun düzenlenmezse, borçlu herhangi bir süreyle sınırlı olmaksızın icra mahkemesinde icra müdürünün işlemine karşı şikayet yoluna başvurabilir. İcra mahkemesi şikayeti haklı bulursa, icra emrinin iptaline karar verir.

Bir borçlunun iflâsına karar verilebilmesi için borçlunun tüm malvarlığının tükenmiş olması şart değildi. İflâsa tabi olan bir kişi (borçlu), borçlarını vadesinde ödemediği taktirde, alacaklılardan birinin takip yapması ve mahkemeden talepte bulunması üzerine onun iflâsına karar verilebilir. Ayrıca, bir borçlunun iflâsa tabi olması, ona karşı mutlaka iflâs yoluyla takip yapılması zorunluluğunu doğurmamaktadır; iflâsa tabi borçluya karşı ilâmsız veya ilâmlı icra takibi de yapılabilir.

Doğrudan iflâs sebepleri alacaklının talebiyle doğrudan iflâs sebepleri ve borçlunun talebiyle doğrudan iflâs sebepleri olarak ikiye ayrılır. Alacaklının talebiyle doğrudan iflâs sebeplerinin başlıcaları: borçlunun yerleşim yerinin belli olmaması, taahhütlerinden kurtulmak amacıyla kaçması, alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunması, haciz yoluyla takipte, haczi mümkün olan mallarını saklaması, ödemelerini tatil etmiş olması, ilâma dayanan alacağı icra emriyle talep edilmesine rağmen ödememiş olması gibi sebeplerdir (İİK m. 177). Yukarıdaki sebepler söz konusu olduğunda, borçlunun borcunu ödeyemeyecek durumda olduğu veya ödememe niyetiyle hareket ettiği varsayıldığından, önceden iflâs takibi yapılması şartı aranmamıştır.

Alacak hakkı veya ipotek, bir ilâm veya ilâm niteliğinde belgeye dayanmıyorsa, ana para ipoteklerinde ipotek akit tablosu kayıtsız şartsız para borcu ikrarını içermemekteyse veya alacak üst sınır ipoteği ile güvence altına alınmışsa, ipotek alacaklısı ancak ilâmsız takip yoluna başvurabilir.

Hakem heyetinin kararlarına karsı tebliğ tarihinden itibaren on beş gün içinde tüketici hakem heyetinin bulunduğu yerdeki tüketici mahkemesine itiraz edebilir. İtiraz, tüketici hakem heyeti kararının icrasını durdurmaz. Ancak talep edilmesi şartıyla hâkim, tüketici hakem heyeti kararının icrasını tedbir yoluyla durdurabilir (TKHK m. 70

Temel ihtiyaçları karşılama hakkı, tüketicilerin uygun fiyat ve iyi kalitede temel mallara ulaşabilmesini sağlayarak; hayatta kalma, yeterli yiyecek, giyecek, barınak, güvenlik ve sağlık garantisini içeren bir haktır. Diğer bir ifade ile bu hak, insan yaşamı için gerekli olan yeme, içme, barınma, tedavi edilme gibi gereksinimlerinin giderilmesini isteme hakkıdır. Bu hakların kapsamına, insana insan olmasından dolayı tanınan evrensel ve anayasal haklar, haberleşme, seyahat etme gibi olanakların sunulmasını talep etmek de girer. Bireyin yaşamını sürdürebilmesine yetecek en az gereksinimlerini sağlayabileceği olanaklara sahip olması kişilerin temel haklarından biridir.

Her alıcı tüketici sayılmaz. Bir kimse, kişisel gereksinimleri dışında, belirli bir meslek icrası, belirli bir üretimde kullanma, yeniden satış, ticari olarak kullanma vs. gibi amaçlarla hareket ediyorsa bu kişi tüketici olarak kabul edilmeyecektir. Malın aşınması, biçim değiştirmesi, tükenmesi, azalması, değerini yitirmesi sonucunu doğurabilecek bir şekilde hareket edilmesi halinde özel amaçla hareketten söz edilir. Karma amaçla yapılan bir hareket te söz konusu olmamalıdır.

TKHK anlamında mal kavramına öncelikle alışverişe konu olan taşınır eşyalar girer. Taşınır, taşınmaz ya da gayri maddi malların TKHK kapsamında korumadan yararlanabilmesi için alışverişe konu edilmiş olmaları gerekir. Taşınmaz malların tamamı TKHK kapsamına girmez. TKHK kapsamındaki taşınmaz mallar sadece konut ve tatil amaçlı taşınmazlardır. Bu nedenle, örneğin, bir arsa ya da dükkân TKHK kapsamında giren taşınmaz mallar içerisinde yer almadığı için, tüketicinin bu tür mallarla ilgili, ayıplı mallara ilişkin korumadan yararlanması mümkün değildir.

Kural olarak, satılanın yarar ve hasarı taşınır satışlarında zilyetliğin devrinden, taşınmaz satışlarında ise tescil anından sonra alıcıya geçer (TBK. m. 208). Bu nedenle ayıplı maldan dolayı bir sorumluluğun doğabilmesi için ayıbın, taşınırlarda zilyetliğin devredildiği anda, taşınmazlarda ise tescil anında var olması gerekir. Devir veya tescilden sonra ortaya çıkan ayıplardan satıcı sorumlu değildir.