İŞLETME HUKUKU - Deneme Sınavı - 16

Kamu güvenine sahip olup olmamaları açısından yapılan bir diğer sınıflandırmada kıymetli evrak kamu güvenine sahip olan kıymetli evrak ve kamu güvenine sahip olmayan kıymetli evrak olarak ikiye ayrılır. Devir şekli açısından emre ve hamiline yazılı olan kıymetli evrak kamu güvenine sahipken, nama yazılı kıymetli evrak kamu güvenine sahip değildir. Dolayısıyla doğru seçenek D şıkkıdır.

Kıymetli evrakı yatırım amacı taşıyıp taşımaması açısından da sınıflandırabiliriz. Pay senetleri, tahviller, banka bonoları, intifa senetleri, ipotekli borç senetleri yatırım amacı güden kıymetli evrak grubuna girerken; kambiyo senetleri, konişmento, makbuz senedi yatırım amacı gütmeyen kıymetli evrak grubunda yer alır.

Kanun bazı senetlerin hamile yazılı olarak düzenlenebileceğini açıkça öngörmüştür: Çek, tahvil, intifa senetleri, ipotekli borç ve irat senedi ile rehinli tahvilat bu tür kıymetli
evraka örnek gösterilebilir. Bono ve poliçe kambiyo senedi olmasına rağmen hamile yazılı düzenlenemezken, makbuz senedi ile hisse senedi kambiyo senedi vasfında değildir.

Kıymetli evrakın özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:
• Kıymetli evrak bir borç senedidir.
• Kıymetli evrakın içerdiği hak ekonomik bir değer taşır.
• Kıymetli evrakın içerdiği hak devredilebilir.
• Kıymetli evrakta hak ile senet arasında sıkı bir bağ vardır.

Ciro zincirinin kopuk olması, vadenin henüz gelmemiş olması ya da senedin zamanaşımına uğramış olması da senet metninden anlaşılan ve herkes tarafından herkese karşı ileri sürülebilen defiler arasında yer alır.

Tam ciroda cironun kimin lehine yapıldığı gösterilir. Tam cironun aksine beyaz ciroda, senedin verildiği kişi gösterilmez.

Riziko, Sigorta sözleşmesiyle sigortacı tarafından üstlenilen tehlikeli olaylardır. Bu açıdan doğru seçenek C şıkkıdır.

Karşılıklı sigorta dışında kalan sigortacılık faaliyetleri sadece anonim şirketler tarafından yürütülebilir ve sigortacılık faaliyetinde bulunacak anonim şirketlerin sahip olması gereken nitelikler ve uyması gereken esaslar Sigortacılık Kanunu’nda ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.

Sigorta sözleşmesi, sigorta ettiren ile sigortacının karşılıklı ve birbirine uygun iradelerini açıklamaları ile kurulur. Kanun, sigorta sözleşmesi için herhangi bir şekil şartı öngörmemiştir. Bu nedenle sigorta sözleşmesi, tarafların birbirine uygun irade açıklamaları ile sözlü olarak dahi kurulabilir.

Sigorta sözleşmesinde sigortacının borçları şunlardır: (i) Rizikoyu taşıma yükümlülüğü (ii) Aydınlatma yükümlülüğü (iii) Sigorta poliçesi verme yükümlülüğü (iv) Giderleri ödeme borcu (v) Tazminat ödeme borcu.

Beyan yükümlülüğü ise sigortalının borç ve yükümlülükleri arasında yer alır.

Bir hakkı ihlal edilen veya yerine getirilmeyen kişinin, hakkını elde edebilmesi için başvurması gereken yol, kişinin öncelikle devletin yargı organlarına başvuruda bulunması, mahkemeden kendi lehine bir karar (ilâm) alması ve mahkeme kararına rağmen hakkının yerine getirilmemesi durumunda, mahkeme kararının zorla yerine getirilmesi için devletin yetkili cebri icra organlarında, icra takibi başlatılmasını talep etmektir.

Nispî haklar, hak sahibi tarafından ancak belli kişi veya kişilere karşı ileri sürülebilen haklardır. Nispî hakların büyük bir bölümü borç ilişkisinden kaynaklanır, başka bir deyişle borç ilişkisinden doğan talep hakları (alacak hakkı) nispî hak niteliğindedir. Borç ilişkisinden doğan talep hakkının karşısında da kuşkusuz bir yükümlülüğün (borcun) yer alması kaçınılmazdır. Bu haklara borç ilişkisinin tarafı olmayan kişilerin sahip olması veya borç ilişkinin tarafı olmayan kişilerin hakkı ihlal etmesi söz konusu değildir.

Alacaklı, takip talebinde, kendisinin ve borçlunun kimliğini, alacağın Türk Lirası olarak tutarını ve faiz miktarı ile faizin işlemeye başladığı tarihi, yabancı para alacağı için takip yapılmaktaysa alacağın hangi tarihteki kur üzerinden talep edildiğini yazmalıdır. Takip talebini alan icra müdürü borçluya bir ödeme emri gönderir.

İstirdat davasının borçlu lehine sonuçlanabilmesi için, aslında borçlu olmadığı bir parayı ödemiş olması, paranın icra takibi sırasında ödenmiş olması, paranın cebri icra tehdidi altında ödenmiş olması ve davanın paranın icra veznesine ödenmesinden itibaren bir yıl içinde açılmış olması gerekir.

İcra takibinde borçlunun tüm mal varlığı değil, alacağı karşılayacak miktarda mal ve hakkı haczedilebilir. Borçlunun, parasal değeri olmayan ve paraya çevrilemeyen mal ve hakları haczedilemez. Ayrıca parasal değeri olsa dahi, borçlunun ve ailesinin geçinebilmesi ve ekonomik varlığını sürdürebilmesi, tamamen topluma muhtaç hale gelmesini önlemek için gerekli bazı mal ve haklar ise ya hiç haczedilemez veya kısmen haczedilebilir. Haczedilemeyen mal ve hakların neler olduğu İcra ve İflâs Kanunu’nun 82 ila 83. maddelerinde ve diğer özel kanunlarda düzenlenmiştir. Örneğin, devlet malları veya bir ailenin vazgeçilmesi mümkün olmayan mutfak eşyaları ve pek lüzumlu ev eşyaları haczedilemez. Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre kişilere bağlanan gelir, aylık ve ödenekler Kurumun kendi alacakları ve nafaka alacakları dışında haczedilemez. İş Kanunu’na göre ise bir işçinin işçilik ücretinin en fazla dörtte biri haczedilebilir.

İcra ve İflâs Kanunu’na göre, alacaklılar aşağıdaki sıralamaya
uygun şekilde ödenir:

Bu sıralamada önde yer alan alacak grupları ödenmeden, sonra gelen alacaklar ödenemez

İlâmsız icra takibi kural olarak para ve teminat alacakları için başvurulabilen bir yoldur. Para ve teminat alacakları dışında kalan alacakların tahsili için ancak ilâmlı icra takibi yapılabilir.

Borçlu veya rehinli malın sahibi üçüncü kişi, ödeme erminin tebliğinden itibaren 7 gün içinde ödeme emrine itiraz etmez ve 15 gün içinde borcunu ödemezse veya itiraz eder ve itirazı icra mahkemesince kaldırılır.

Bir borçlunun iflâsına karar verilebilmesi için borçlunun tüm malvarlığının tükenmiş olması şart değildir. İflâsa tabi olan bir kişi (borçlu), borçlarını vadesinde ödemediği taktirde, alacaklılardan birinin takip yapması ve mahkemeden talepte bulunması üzerine onun iflâsına karar verilebilir. Ayrıca, bir borçlunun iflâsa tabi olması, ona karşı mutlaka iflâs yoluyla takip yapılması zorunluluğunu doğurmamaktadır; iflâsa tabi borçluya karşı ilâmsız veya ilâmlı icra takibi de yapılabilir.

Müflisin iflâs masasına giren mal ve hakları üzerindeki tasarrufları, iflâs alacaklılarına karşı hükümsüz sayılır. Bu bağlamda, müflisin iflâsın ilanından sonra yaptığı tasarruflarda, kural olarak üçüncü kişilerin iyi niyeti de korunmaz. Örneğin, müflisin borçluları iflâsın açılmasından sonra borçlarını müflise ödeyemezler; aksi taktirde borçlarından kurtulamazlar.