İŞLETME HUKUKU - Deneme Sınavı - 8

TTK’da düzenlenmiş olmasından dolayı mutlak ticari iş olarak nitelendiren işler şu şekilde sıralanabilir: sigorta işleri, taşıma işleri, kambiyo senetleri, hisse senetlerine ilişkin işlemler, haksız rekabet, çatma.

Kira sözleşmesi TBK’da düzenlenmiş olmasına rağmen bir ticari işletme kurmak amacıyla işyeri kiralanması, sadece ticari işletmeyi ilgilendirdiği için ticari iş sayılır.

Bir işletmenin işçilerinin taşınması için servis otobüsü işleticisi ile anlaşma yapılması, işletmenin defterlerinin tutulması için bir mali müşavir ile anlaşılması ticari işletmeyi ilgilendirir ve ticari iş hükümlerine tabi olur.

Bir tacirin marketten bir kilogram meyve alması durumunda iş, somut olayın özellikleri gereği adi nitelikte sayılmaktadır.

Ticari işlerde taraflar faizin işlemeye başlayacağı tarihi serbestçe kararlaştırabilirler. 

Sözleşmede kararlaştırılmamış olsa dahi ticari işlere faiz yürütülür.

Ticari işlerde faiz oranı serbestçe belirlenir (TTK m.8). Taraflar, aralarındaki sözleşmede uygulanacak faiz oranlarını da serbestçe tespit edebilirler.

Bileşik faiz kural olarak yasaktır.

Ticari işlerde daha yüksek oranda temerrüt faizi oranı uygulanabilir.

Mutlak ticari davalar şunlardır:
1. TTK’da düzenlenen hususlardan doğan davalar,
2. Rehin karşılığında ödünç verme işi ile uğraşanlar hakkındaki davalar (Medeni Kanun
m.962-969)
3. Bir malvarlığının veya işletmenin devralınması ile işletmelerin birleşmesi ve şekil değiştirmesi hakkındaki davalar (BK m.202- 203), rekabet yasağına ilişkin davalar (BK
m.444 -447), yayın sözleşmesine ilişkin davalar (BK m.487-501), kredi mektubu
ve kredi emrine ilişkin davalar (BK m.515- 519), komisyon sözleşmesine ilişkin davalar (BK m.532-545), ticari temsilciler, ticari vekiller ve diğer tacir yardımcılarına ilişkin davalar (BK m.547-554), havale işlemlerine ilişkin davalar (BK m.555-560),
saklama sözleşmelerine ilişkin davalar (BK m.561-580),
4. Fikrî mülkiyet hukukuna dair mevzuatta öngörülen davalar,
5. Borsa, sergi, panayır ve pazarlar ile antrepo ve ticarete özgü diğer yerlere ilişkin özel hükümlerde öngörülen davalar,
6. Bankalara, diğer kredi kuruluşlarına, finansal kurumlara ve ödünç para verme işlerine ilişkin davalar,
7. Finansal kiralama sözleşmelerinden doğan davalar,
8. Kooperatifler Kanunu’nda düzenlenen konulardan doğan hukuk davaları,
9. İflas davaları.

Her iki tarafın da ticari işletmesiyle ilgili hususlardan doğan davalar ile belli konularda bir ticari işletmeyi ilgilendiren işlerden doğan davalar nispi ticari davalardır.

Tacir, sözleşme ile kararlaştırmış olan ücret ve sözleşme cezasının aşırı oldukları iddiasıyla indirilmesini mahkemeden isteyemez (TTK m.22). Kanun bu hakkı sadece tacir olmayanlara tanımıştır.

Bağımsız tacir yardımcılarından taciri temsil yetkisine sahip olan acente, temsil yetkisine sahip olmayanlar komisyoncu ve simsardır. Bağımsız tacir yardımcılarından acente TTK’da düzenlenirken, simsar ve komisyoncu Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir.

Tescili zorunlu olduğu halde tescil edilmemiş veya tescil edilip de ilanı zorunlu iken ilan olunmamış bir konu üçüncü kişilere karşı ileri sürülemez. Aksini iddia eden ispatla yükümlüdür. Aynı şekilde tescile tabi olmadığı halde bir konu her nasılsa tescil edilmişse yine üçüncü kişilerin iyiniyetli oldukları varsayılır. Buna tescilin olumsuz etkisi denilmektedir.

Ticari işletmeler değişik bölgelerde veya yabancı ülkelerdeki müşterilerle iş yapabilmek için şubeler açabilirler. Merkez ve şube kavramı TTK’da tanımlanmamakta, bazı maddelerde merkez ya da şube olmaya sonuç bağlanmaktadır. Örneğin; her tacir, ticari işletmenin açıldığı günden itibaren onbeş gün içinde, ticari işletmesini ve seçtiği ticaret unvanını, işletme merkezinin bulunduğu yer ticaret siciline tescil ve ilan ettirir (TTK m.40/1). Buna göre her ticari işletmenin bir merkezi bulunmalıdır

İşletme kavramı ile ticari işletme kavramı arasında özel genel ilişkisi vardır. Her ticari işletme aynı zamanda bir işletmedir, fakat her işletme bir ticari işletme değildir. Ticari işletme Ticaret Kanununun temel kavramıdır. Türk Ticaret Kanununda (TTK) işletme kavramı tanımlanmamış ticari işletmenin tanımı yapılmıştır. TTK m.11’e göre: “ticari işletme, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve  bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir”. Kanundaki tanıma göre ticari işletme kavramının dört unsuru bulunmaktadır. Bunlar; gelir sağlama amacı, devamlılık, bağımsızlık, esnaf faaliyeti sınırlarını aşmadır. Bir işletmenin ticari işletme olarak kabul edilebilmesi için bu unsurların tamamını içermesi gerekir.
Gelir

Ticari işletmenin devri TTK’da değil Türk Borçlar Kanunu (TBK) m.202’de düzenlenmiştir. Ticari işletmenin devri malvarlığı unsurlarının tamamını kapsar. TTK m.11/3’e göre; ticari işletme, içerdiği malvarlığı unsurlarının devri için zorunlu tasarruf işlemlerinin ayrı ayrı yapılmasına gerek olmaksızın bir bütün hâlinde devredilebilir. Aksi öngörülmemişse, devir sözleşmesinin duran malvarlığını, işletme değerini, kiracılık hakkını, ticaret unvanı ile diğer fikrî mülkiyet haklarını ve sürekli olarak işletmeye özgülenen malvarlığı unsurlarını içerdiği kabul olunur. İşletmenin hem aktifleri hem pasifleri devir kapsamına girecektir. İşletmenin devri kural olarak bütün unsurları kapsamakla birlikte bu her zaman şart değildir.

Ticari işletmesini devreden tacir, devirden dolayı ticareti bırakmış olacağından tacir sıfatını kaybeder. Ancak İcra İflas Kanunu madde 44 uyarınca ticareti terkinin ilan edilmesinden itibaren, bu kişi bir yıl daha borçlardan iflas yoluyla takip edilebilir. Devralan kişi işletmeyi devraldığını üçüncü kişilere veya alacaklılara ihbar ettiği andan itibaren işletmenin daha önceki borçlarından sorumludur. Devreden ise devrin ilan veya ihbarına kadar doğan borçlardan dolayı, devralanla birlikte iki yıl süreyle müteselsilen sorumludur. Bu iki yıllık süre, muaccel (vadesi gelmiş) borçlarda devrin ihbar veya ilan edildiği tarihten itibaren başlar. Müeccel (vadesi gelmemiş) borçlarda ise, vade gününden itibaren iki yılın geçmesiyle devredenin sorumluluğu sona erer.

Ticari işletmeleri ilgilendiren işler, diğer kanunlarda düzenlenmiş olsalar bile, ticari iş sayılırlar (TTK m.3). Buna göre ticari işletmede yürütülen ticari faaliyetler ile doğrudan veya dolaylı bir şekilde ilgisi bulunan her türlü iş, fiil ve işlem ticari nitelik taşır. Örneğin, kira sözleşmesi TBK’da düzenlenmiş olmasına rağmen bir ticari işletme kurmak amacıyla işyeri kiralanması, sadece ticari işletmeyi ilgilendirdiği için ticari iş sayılır. Aynı şekilde bir işletmenin işçilerinin taşınması için servis otobüsü işleticisi ile anlaşma yapılması, işletmenin defterlerinin tutulması için bir mali müşavir ile anlaşılması ticari işletmeyi ilgilendirir ve ticari iş hükümlerine tabi olur.

Taciri ilgilendiren iş, işlem ve fiiller de, ticari iş niteliği taşır. Tacirin yaptığı her türlü işin ticari iş sayılması ticari iş karinesi olarak adlandırılır. Ticari iş karinesi tüzel kişiler bakımından mutlak nitelik taşır ve tüzel kişi tacirlerin bütün iş, fiil ve işlemleri ticari hükümlere tabi olur. Tüzel kişi tacirin adi işi olamaz.

Tarafların tacir olup olmadığına veya uyuşmazlığın ticari işletmeyle ilgili olup olmadığına bakılmaksızın, ticari sayılan davalar mutlak ticari davalardır. Bu davalar TTK’nın 4’üncü maddesinde ve özel bazı kanunlarda sayılmıştır. Mutlak ticari davalar şunlardır: 1. TTK’da düzenlenen hususlardan doğan davalar, 2. Rehin karşılığında ödünç verme işi ile uğraşanlar hakkındaki davalar (Medeni Kanun m.962-969)....6. Bankalara, diğer kredi kuruluşlarına, finansal kurumlara ve ödünç para verme işlerine ilişkin davalar...

Ticaret şirketleri; kollektif, komandit (adi komandit, sermayesi paylara bölünmüş komandit), anonim, limited ve kooperatif şirketlerden ibarettir (TTK m.124). Ticaret şirketleri tacir sayılır (TTK m.16/1). Ticaret şirketleri ticaret siciline tescil edilerek tüzel kişilik kazandıkları andan itibaren tacir sıfatını da elde ederler.

Kural olarak tacirler iflasa tabidir. Bununla birlikte İcra ve İflas Kanununun (İİK) 43.maddesi tacirler dışındaki bazı kişilerin de iflasa tabi olabileceklerini belirtmiştir. Buna göre iflasa tabi olan kişiler şunlardır: tacirler, tacir gibi sorumlu olanlar (TTK m.12/3, m.13), ticareti terk eden ve bunu ticaret siciline tescil ve ilan ettiren gerçek kişi tacirler (bir yıl süreyle) (İİK m.44), kollektif şirketler ile komandit şirket ortakları (TTK m.240, m.317), donatma iştiraki.

İşletme Adı: İşletme sahibini hedef tutmaksızın doğrudan doğruya işletmeyi tanıtmak ve benzer işletmelerden ayırt emek için kullanılan addır.

Türk hukukunda ortaklıklar esas olarak, Türk Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanununda düzenlenmiştir. Borçlar Kanununda adi ortaklık; Türk Ticaret Kanunun ikinci kitabında ise, ticaret ortaklıkları yer almaktadır. “Adi ortaklık” hükümleri Türk Borçlar Kanununun 620 ve devamı maddelerinde yer almaktadır. Türk Ticaret Kanununda ise, “Ticaret Şirketleri” başlığı altında tüm ticaret ortaklıkları için geçerli olan genel hükümlere yer verilmiş ve daha sonra her bir ticaret ortaklığını ayrıntılı olarak düzenleyen özel hükümlere yer verilmiştir

Adi ortaklığın kurulabilmesi için en az iki ortak gerekir. Ortaklar gerçek ya da tüzel kişi olabilir.

Adi ortaklıkta kural olarak bütün ortaklar ortaklığı yönetme hakkına sahiptir. Ancak yönetimin sözleşme ile ya da ortakların alacakları bir kararla bir ya da birden çok ortağa ya da üçüncü bir kişiye bırakılması da mümkündür; yani adi ortaklıkta yönetimin adi ortaklık ortağı olmayan kimselere de bırakılabilir (TBK m. 625).

Ortaklık için bir süre kararlaştırılmışsa, sürenin dolmasına rağmen ortakların örtülü iradesiyle ortaklık devam ederse belirsiz süreli ortaklığa dönüşür (TBK m. 640); ortaklık ilişkisi sürenin bitiminden sonra sürdürülmezse ortaklık sona erer.