İŞLETME HUKUKU - Deneme Sınavı - 16

Fikri mülkiyet haklarının özellikleri şunlardır:

Merkezi Cenevre’de bulunan Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü 14 Haziran 1967 tarihinde kurulmuş, 1974 yılında Birleşmiş Milletlerin bir örgütü haline gelmiştir. Türkiye bu örgüte 1975 yılından beri üyedir.

Türk Patent ve Marka Kurumu’nun kuruluş amaçları 5000 sayılı Türk Patent ve Marka Kurumu Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun’un birinci maddesine göre şu şekilde sıralanabilir:

Rehin hakkı, rehin sözleşmesinin Rehinli Taşınır Siciline tescil edilmesiyle kurulur.

Şubeler iç ilişkide, yani idari açıdan merkeze bağlı birimlerdir. Merkez ve şube aynı gerçek veya tüzel kişiye aittir. Şubeler dış ilişkilerde bağımsız hareket ederler. Şubeler merkezle aynı tür işi yaparlar ve müşterilerle merkezden bağımsız bir şekilde işlemler gerçekleştirebilirler. Şubelerin bulunduğu yer ve muhasebesi ayrıdır. Şubeler kural olarak merkezden ayrı yerleşim birimlerinde bulunur. Esasen şubelerin açılma gerekçesi de budur. İşletmenin farklı yerlerdeki müşterilere bu yolla doğrudan ulaşması amaçlanır. Şubeler ayrı bir yönetime sahip oldukları için hesap ve defterleri ayrıdır. Her şubenin ayrı muhasebesi olmak zorundadır.

Ortak Marka: Ortak marka, üretim veya ticaret ya da hizmet işletmelerinden oluşan bir grup tarafından kullanılan işarettir. Ortak marka, gruptaki işletmelerin mal veya hizmetlerini diğer işletmelerin mal veya hizmetlerinden ayırt etmeye yarar.

Eser sahibinin fikir ve sanat eserlerinden doğan manevi haklarını: eseri topluma sunma, eserin tanıtılması ve yayınlanmasını men hakkı, eser üzerinde adının belirtilmesini isteme hakkı, eserde değişiklik yapılmasını önleme hakkı, eserin aslından geçici bir süre yararlanma hakkı, kullanım sonrası iade edilmek üzere eseri çalışma ve sergilerde kullanma hakkı, eseri tahrip etmeyi önleme hakkı şeklinde sıralamak mümkündür.

Bern Sözleşmesi olarak anılan 9 Eylül 1886 tarihli “Edebiyat ve Sanat Eserlerinin Korunmasına İlişkin Sözleşme” fikir ve sanat eserleri alanındaki ilk uluslararası düzenlemedir.

Kötü niyetle yapılan marka başvuruları itiraz üzerine reddedilir. Diğer maddelerde yer alan özellikler marka tescilinde mutlak ret nedenlerindendir.

Buluş niteliğinde sayılmadığı için patent verilemeyecek
konular şunlardır (SMK m.82/2):

Sözleşmede kararlaştırılmamış olsa dahi ticari işlere faiz yürütülür. Ticari işlerde faiz oranı serbestçe belirlenir (TTK m.8). Taraflar, aralarındaki sözleşmede uygulanacak faiz oranlarını da serbestçe tespit edebilirler. Buna karşılık adi işlerde sözleşme ile belirlenecek faiz oranı yasal faiz oranının yüzde elli fazlasını aşamaz (BK m.88/2).Ticari borçlara kefalet hâlinde, hem asıl borçlu ile kefil, hem de kefiller arasındaki ilişkilerde de hüküm böyledir (TTK m.7/2).Kanunda aksine düzenleme , ticari hükümler koyan kanunlarda öngörülen zamanaşımı süreleri taraflarca sözleşmeyle değiştirilemez (TTK m.6). Taraflar temerrüt faizi oranını serbestçe kararlaştırabilirler.

Tasarım hakkı üzerinde haciz ve rehin işlemleri yapılabilir, devir ve miras yoluyla intikal edebilir, ölüme bağlı tasarrufta bulunulabilir. Tasarım hakkı, lisans sözleşmesine konu olabilir. Sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa lisans sahipleri, lisanstan doğan haklarını üçüncü kişilere devredemez veya alt lisans veremez. Sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa lisans hakkını alan kişi, lisans süresince tasarımın kullanılmasına ilişkin her türlü tasarrufta bulunabilir. Lisans alan, lisans sözleşmesinde yer alan şartlara uymak zorundadır. Aksi takdirde tasarım sahibi, tasarımdan doğan haklarını lisans alana karşı ileri sürebilir (SMK m.75).

Tasarım hakkı; koruma süresinin dolması veya tescilin yenilenmemesi, hak sahibinin hakkından vazgeçmesi, sebeplerinden birinin gerçekleşmesi ile sona erer. Başvuru veya tescil sahibi, tasarım hakkından tamamen veya kısmen vazgeçebilir. Vazgeçmenin yazılı olarak Kuruma bildirilmesi gerekir. Vazgeçme, sicile kayıt tarihi itibarıyla hüküm doğurur ve Bültende yayımlanır.

Aşağıda sayılanlar geleneksel ürün adı olarak tescil edilmez:

TTK’da yer alan hükümlerle, bir ticari işletmeyi ilgilendiren işlem ve fiillere ilişkin diğer kanunlarda yazılı özel hükümler, ticari hükümlerdir (TTK m.1/1). Ticari işlere ticari hükümler uygulanır. Hakkında ticari bir hüküm bulunmayan ticari işlerde, ticari örf ve âdet, bu da yoksa genel hükümler uygulanacaktır (TTK m.1/2). Ticari işlere uygulanacak
hükümlerin uygulanma sırası Emredici Hükümler, Sözleşme Hükümleri, Ticari Hükümler, Ticari Örf ve Adet, Genel Hükümler

Komisyoncunun hakları; ücret isteme, ödediği paraları ve yaptığı giderleri isteme, hapis hakkı, malı açık artırmayla sattırma hakkıdır.

Simsar aracılık faaliyetinde bulunur ve sözleşmenin taraflarını bir araya getirir. Simsar ile müvekkili arasındaki ilişki süreklilik göstermez.
Simsar, ancak yaptığı faaliyet sonucunda sözleşme kurulursa ücrete hak kazanır (TBK m.521).

Acentelik sözleşmesinden kaynaklanan tüm talep hakları sözleşmenin sona ermesinden itibaren beş yıllık zamanaşımı süresine tabidir.

Tacir sıfatının sonuçlarından bir kısmı hak, bir kısmı ise yükümlülük niteliğindedir. Tacir olmanın hukuki sonuçları genel olarak TTK m.18-23 arasında düzenlenmiştir. Tacirlerin işletme adı seçip kullanmaları zorunlu değildir. Diğer seçeneklerde belirtilenler ise tacir olmanın sonuçlarındandır.

Defter ve belgeleri saklama süresi on yıldır.

Kural olarak vadesi gelmiş alacaklar ve sözleşmenin yapılmasından sonraki dönemde doğan alacaklar cari hesaba geçirilebilir. Bazı alacaklar cari hesaba geçirilemez. Bunlar; takas edilemeyen alacaklarla, belirli bir amaca harcanmak veya ayrıca emre hazır tutulmak üzere teslim olunan para ve mallardan doğan alacaklardır.