Araştırma Geliştirme Fonksiyonu

Yenilik ya da bir başka deyişle inovasyon, işletmelerin araştırma-geliştirme faaliyetleri sonucunda ulaşmak istedikleri sonuçlardır.Yenilik, işletmenin mevcut ürünlerinden (hâlihazırda üretilen mal ve hizmetler) ve iş süreçlerinden önemli ölçüde farklı olan, işletmenin piyasaya sürdüğü yeni veya geliştirilmiş ürünleri ya da iş süreçlerini ifade eder (OECD, 2018). Yenilik, değer oluşturan bir farklılık olarak da tanımlanabilir.

Ürün Yeniliği: İşletmenin önceki mal veya hizmetlerinden önemli ölçüde farklı olan ya da çeşitli açılardan mevcut mal veya hizmetlerin geliştirilmesiyle piyasaya sunulan mal veya hizmetlerdir.

Süreç Yeniliği: Süreç yeniliği bir ya da daha fazla işletme fonksiyonunda gerçekleştirilen, işletmenin daha önce gerçekleştirdiği iş süreçlerinden çeşitli yönlerden farklılaşan yeni veya iyileştirilmiş iş süreçlerini ifade etmektedir. Süreç yenilikleri, üretim, pazarlama, dağıtım, yönetim ve organizasyon, muhasebe ve finans gibi işletme içerisinde gerçekleştirilen tüm iş süreçlerinde gerçekleştirilebilir.

Yenilikler yarattıkları etkilere göre radikal, artımsal ve yıkıcı yenilikler olarak sınıflandırabilir.

Yaratıcılık, problemleri çözmek amacıyla mevcut bilgi ve teknolojilerin değişik bir kombinasyonu oluşturularak yeni mal, hizmetler ve süreçler oluşturmak için gerçekleştirilen düşünsel çabalardır. 

İç girişimcilik, çalışanların çalıştıkları işletmelerde girişimcilik faaliyetlerini yerine getirmesi olarak tanımlanır.

Girişimcilik ve iç girişimcilik arasındaki en temel fark, girişimcilerin gerekli kaynakları kendilerinin temin etmesiyken, iç girişimcilerin çalıştıkları işletmenin kaynaklarını işletme için kullanmasıdır.

İç girişimciliğin işletmeler için önemi şu şekilde sıralanabilir:

• İç girişimciler işletmelerin büyümelerine ve yeni faaliyet alanlarına yayılmalarına olanak sağlar.
• İç girişimciler işletmelerin yenilik performansını ve örgüt içindeki dinamizmi arttırırlar.
• İç girişimcilik uygulamaları, işletme içerisindeki girişimci niteliklere sahip liderlerin tespit edilmesini ve nitelikli liderlerin işletmeye kazandırılmasını sağlar.
• İç girişimciler, örgütün değişim ve dönüşüm sürecini daha etkin ve hızlı bir şekilde gerçekleştirmesini sağlar.
• İç girişimcilik uygulamaları çalışanların işletmeye olan bağlılığını ve memnuniyet düzeylerini artırır.

Bir çalışmanın ar-ge çalışması sayılabilmesi için aşağıdaki nitelikleri taşıması beklenir:

• Mevcut bilgi stokunu artıran yeni bulgular üretmeyi amaçlamalıdır.
• Sistematik bir şekilde gerçekleştirilmeli, arge süreci ve sonuçları kayıt altına alınmalıdır.
• Yeni bilgilerin aktarılabilmesine, transfer edilebilmesine, başka araştırmacıların sonuçları yeniden üretebilmelerine olanak sağlamalıdır. Bilgilerin aktarılabilmesi, başka araştırmacıların yeni bilgiler üretebilmeleri ve problemlerin çözümüne yönelik hangi çabaların sonuçsuz kaldığını öğrenebilmeleri için mevcut bilgi ve deneyimlerden yararlanabilmelerini sağlar.

Araştırma-geliştirme fonksiyonu, işletmenin amaçlarına ulaşabilmesi için bilimsel metotları kullanarak:

• Yeni ürün ve süreçler için ihtiyaç duyulan bilgi ve teknolojilerin araştırılması
• Mevcut ürün ve süreçleri geliştirmek, iyileştirmek ya da onlara yeni kullanım alanları bulmak için gerekli bilgi ve teknolojilerin araştırılmasını amaçlar. 

Araştırma-geliştirme fonksiyonunun gerçekleştirdiği faaliyetler, işletmeye rakipleri karşısında rekabet üstünlüğü sağlayan yeni ürün ve süreçler aracılığıyla karlılık ve verimlilik artışında önemli rol oynar. Bununla birlikte araştırma-geliştirme faaliyetleri, sonuçların arzu edilir yönde gelişeceğinin bir garantisi olmadığı için riskli faaliyetlerdir. Bir işletmenin başarılı araştırma-geliştirme uygulamalarına sahip olması, araştırmayı teşvik eden ve ar-ge fonksiyonu başta olmak üzere tüm işletmede çalışanların kendilerini geliştirmelerine olanak tanıyan bir örgüt kültürünün varlığı işletmenin olumlu bir kurumsal imaj yaratabilmesi içinde büyük önem taşır. Araştırma-geliştirme faaliyetleri işletmelerin karlılık ve verimlilik arayışları kadar önemli küresel problemlerin çözümüne de katkıda bulunabilir. Araştırma-geliştirme fonksiyonunu önemli kılan unsurlardan bir diğeri de bilgi iletişim teknolojilerinin gelişmesiyle oldukça büyük miktarlarda verinin depolanabilmesi ve hızla işlenebilmesidir. 

Ar-ge faaliyetlerinde işletmelerin karşılaştığı riskleri şu şekilde sınıflandırabiliriz: Radikal yenilikler, artımsal yeniliklere göre belirsizliğin, riskin ve kâr olanaklarının oldukça yüksek buna karşın başarı şansının düşük olduğu yeniliklerdir. Artımsal yeniliklerde ise mevcut bir bilgi ve uygulamanın geliştirilmesine çalışıldığından belirsizlik ve risk radikal yeniliklere göre daha düşüktür. Artımsal yenilikler mevcut ürünlerin piyasadaki ömürlerini uzatırken, radikal yenilik olarak nitelediğimiz mal veya hizmetler piyasadaki ürünlerin kullanım ömürlerini tamamlamasına neden olur ve onların yerine geçer.

Araştırma-geliştirme faaliyetleri Temel Araştırma, Uygulamalı Araştırma ve Geliştirme olmak üzere 3 başlık altında ele alınmaktadır.

Temel Araştırma: Görünürde herhangi bir özel uygulaması veya kullanımı bulunmayan ve öncelikle olgu ve gözlemlenebilir gerçeklerin temellerine ait yeni bilgiler edinmek için yürütülen deneysel veya teorik çalışmalardır.

Temel araştırmalar belirli bir konudaki mevcut bilgi ve kavrayışların ilerletilmesi, olgular arasında daha önce saptanamayan ilişkilerin tespit edilmesi için çoğunlukla üniversiteler tarafından gerçekleştirilir. Sonuçları bilimsel dergilerde yayınlanan temel araştırmalar kısa vadede ekonomik ve toplumsal faydaya dönüşmez. Belirli konularla ilgili temel araştırmalardan elde edilen bilgi ve deneyimler çoğaldıkça uygulamalı araştırmaların gerçekleştirilebilmesi mümkün olur.

Uygulamalı Araştırma: Öncelikle belirli pratik bir amaç ve hedefe yönelik olan, yeni bilgi elde etmek için gerçekleştirilen araştırmalardır. Temel araştırma bulgularının faydalı kullanım alanlarının bulunması için gerçekleştirilir.

Uygulamaları araştırmalar hem kamuya ait araştırma kuruluşları hem de özel sermayeli işletmeler tarafından gerçekleştirilir. Sonuçları çoğunlukla patentler ile koruma altına alınır. Uygulamalı araştırmalarla temel araştırmalar ile elde edilen bilgilere işlevsellik kazandırılmış olur.

Geliştirme: Araştırma veya deneyimlerden elde edilen mevcut bilgilerden yararlanarak yeni malzemeler, ürünler ve cihazlar üretmeye, yeni süreçler, sistemler ve hizmetler tesis etmeye ya da hâlihazırda üretilmiş veya kurulmuş olanları önemli ölçüde geliştirmeye yönelik sistemli çalışmalardır.

Araştırma-geliştirme faaliyetlerinin örgüt içerisinde profesyonel, bağımsız bir fonksiyon olarak yer alması 19. yüzyılın sonlarında gerçekleşti. İşletmelere ait ilk ar-ge laboratuvarları Almanya’da 1870’lerde kimya endüstrisinde faaliyet gösteren işletmeler tarafından kuruldu. Almanya’daki işletmeleri İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri’nde yer alan işletmeler izledi.

Araştırma-geliştirme faaliyetlerinin profesyonel uzmanlar tarafından yerine getirilmesinde büyük ölçüde aşağıdaki etkenler rol oynamıştır:

• Teknolojinin bilimsel niteliğinin giderek artması
• Sipariş usulü üretim tarzının yerini kitle ve sürekli üretim tarzlarına bırakması
• Organizasyon içerisinde iş bölümünün artması

Araştırma geliştirme fonksiyonunun erken dönemdeki oluşumunun ardından 20. yüzyılda organizasyon içerisindeki evrimi 5 adımda incelenmekte ve aşağıdaki dönemleri kapsamaktadır:

Birinci Nesil Ar-Ge: Birinci nesil ar-ge, 1950 ile 1960’lı yılların ortalarına kadar hakim olan ar-ge uygulamalarını yansıtmaktadır.

İkinci Nesil Ar-Ge: İkinci nesil ar-ge, 1960’ların ortalarından 1970’li yılların başlangıcına kadar hâkim olan ar-ge uygulamalarını temsil etmektedir.

Üçüncü Nesil Ar-Ge: Üçüncü nesil ar-ge anlayışı ve uygulamaları, 1970’lerin başı ile 1980’lerin ortalarını kapsamaktadır.

Dördüncü Nesil Ar-Ge: Dördüncü nesil ar-ge anlayışı ve uygulamaları 1980’lerin başı ve 1990’ların ortalarını kapsamaktadır.

Beşinci Nesil Ar-Ge: 1990’lı yıllarda başlayan 5. Nesil Ar-ge anlayışı ve uygulamalarının günümüzde de devam ettiği söylenebilir.

Ar-ge fonksiyonunun yönetimi planlama, organize etme, yürütme ve kontrol süreçleri bağlamında ele alınmaktadır.