İŞLETME FİNANSMANI

GİRİŞ
İşletmeler hemen her gün basitten karmaşığa
birçok karar almaktadır. Bu kararların işletme lehine sonuçlanabilmesi için alınan kararların bir takım veri ve analizlere dayalı olarak verilmiş olması
gerekmektedir. Söz konusu kararlara dayanak teşkil edecek bu verilerin büyük bir kısmı finansal verilerden oluşmaktadır ve bu verilere dayalı olarak
yapılacak analizler de birçok finansal hesaplama
yapmayı gerektirmektedir. Yalnızca karar süreçlerinde değil, geleceğe yönelik planlama faaliyetlerinde de finansal veri ve hesaplamalardan yararlanılmaktadır. Bu bağlamda analistler tarafından
en çok kullanılan hesaplamalardan biri, paranın
zaman değerine ilişkin hesaplamalardır.

Bu bağlamda analistler tarafından
en çok kullanılan hesaplamalardan biri, paranın
zaman değerine ilişkin hesaplamalardır. Paranın
zaman değeri kapsamında yapılan gelecek değer ve
bugünkü değer hesaplamaları yalnızca işletmeler
tarafından değil, aynı zamanda işletmenin ihraç
ettiği menkul kıymetleri almayı planlayan yatırımcılar, menkul kıymet analistleri, işletmeye borç
verenler vb. pek çok farklı dış paydaş tarafından da
kullanılmaktadır.

Paranın bir getiri için yatırılabileceği ancak atıl olarak tutulmasının tercih edildiği durumda ise paranın getiri sağlama potansiyeli olsa bile, getiri elde edilmez. Bu durumda kaybedilen faydaya fırsat maliyeti adı verilmektedir.

Ürünlerin genel fiyat düzeyinde artışlar yaşanması durumunda, diğer bir ifadeyle enflasyonist bir ortamda paranın satın alma gücü düşecektir.

Reel Faiz Oranı: Nominal faizin enflasyon etkisinden arındırılmış halini ifade eder.

Gelecek değer ve bugünkü değer hesaplamaları
kullanım amacına göre hem basit hem de bileşik
faiz esasına göre yapılmaktadır. Bu tip hesaplamalarda tek bir nakit akışının gelecekteki veya bugünkü değeri tespit edilmektedir. Ancak pratikte
birden düzenli nakit akışının gerçekleştiği finansal
işlemler söz konusu olmaktadır. Bu gibi durumlarda ise anüite hesaplamalarından yararlanılmaktadır. Eşit taksitli ödemeler dizisi anlamına gelen
anüite kavramı, günlük hayat içerisinde de birçok
kullanım alanına sahip bulunmaktadır. Konut kredisi çeken bir birey, kira kontratı yapan bir öğrenci veya emeklilik döneminde düzenli bir ek gelir
elde etmeyi amaçlayan ve bu amaç doğrultusunda
bireysel emeklilik sistemine katılan bir tasarruf sahibi anüite hesapları yardımıyla taksit ödemelerini,
ödemelerin bugünkü ya da gelecekte ulaşacağı toplam değeri belirleyebilmektedir.

Gelecek değer, faizin her bir dönemde %i oranında kazanıldığı n dönemlik bir süre boyunca başlangıçtaki anapara tutarının veya bugünkü değerin artmasının beklendiği toplam tutar olarak tanımlanabilir.

Bir girişimci, çalışma sermayesi ihtiyacını gidermek üzere bir kredi kurumundan 8 ay süreyle 23.000 TL’lik kredi kullanmıştır. Faiz oranı %15 ise, girişimcinin belirtilen süre sonunda ödeyeceği tutar ne kadar olacaktır?

BD = 200.000 TL

 i = 0,15

 n = 8 ay = 8/12 yıl

GD = BD × (1 + i × n)

 GD = 23.000 × (1+ 0.15 × 8 12 )

GD = 25.300 TL

Bugünkü değer basit faiz esasına ve bileşik faiz esasına göre hesaplanabilmektedir.

Bileşik faizde bugünkü değer formülü, doğrudan bileşik faizde gelecek değer formülünden türetilebilmektedir.

Gelecek değer ve bugünkü değer hesaplamaları
kullanım amacına göre hem basit hem de bileşik
faiz esasına göre yapılmaktadır. Bu tip hesaplamalarda tek bir nakit akışının gelecekteki veya bugünkü değeri tespit edilmektedir. Ancak pratikte
birden düzenli nakit akışının gerçekleştiği finansal
işlemler söz konusu olmaktadır. Bu gibi durumlarda ise anüite hesaplamalarından yararlanılmaktadır. Eşit taksitli ödemeler dizisi anlamına gelen
anüite kavramı, günlük hayat içerisinde de birçok
kullanım alanına sahip bulunmaktadır. Konut kredisi çeken bir birey, kira kontratı yapan bir öğrenci veya emeklilik döneminde düzenli bir ek gelir
elde etmeyi amaçlayan ve bu amaç doğrultusunda
bireysel emeklilik sistemine katılan bir tasarruf sahibi anüite hesapları yardımıyla taksit ödemelerini,
ödemelerin bugünkü ya da gelecekte ulaşacağı toplam değeri belirleyebilmektedir.

Anüite: Eşit miktarlardaki ve periyodik nakit ödeme dizisidir.

Sonsuz Anüite: Nakit akışları sabit olan ve süresiz olarak devam eden anüite türüdür.

Anüite ödemeleri, krediyi itfa etmek için tasarlanmıştır ve kredi süresinin sonunda, kredi ve ilgili tüm faiz yükümlülükleri ödenmiş olmaktadır.

Finansal hesaplamalar içerisinde bir diğer
önemli alan, nakit akışları ve nakit akışları kullanılarak yapılan hesaplamalardır. Bir projenin ömrü
boyunca sağladığı nakit girişleri ve sebep olduğu
nakit çıkışları, hisse senetlerinin kar payı ödemelerine ilişkin nakit çıkışları ve şirket değerlemesi kapsamında ele alınan nakit akışları farklı yaklaşımlar
kullanılarak değerlendirilmekte ve işletmenin karar
süreçlerine dahil olmaktadır. Ancak karar süreçleri

nin başarıyla yürütülebilmesi için farklı türleri bulunan ve farklı şekillerde hesaplanan nakit akışları
arasından amaca uygun olanın belirlenmesi ve bu
nakit akışlarının doğru yöntemler tespit edilerek
uygulanması gerekmektedir.

PARANIN ZAMAN DEĞERİ
Paranın zaman değeri yatırımların ve yeniden
yatırımların bir sonucu olarak zaman içinde para
kullanımından elde edilen değer olarak tanımlanmaktadır (Kumar, 2019, s.145). Bu, bugün elde
edilecek bir miktar paranın değerinin, gelecekte
elde edilecek aynı miktardaki paranın değerinden farklı olacağı anlamına gelmektedir. Kısaca
tanımlanacak olursa paranın zaman değeri, paranın değerinin zamana bağlı olarak değişimi ifade
etmektedir. Bugünkü 1 TL bir yıl sonra elde edilecek 1 TL’den, bir yıl sonra elde edilecek 1 TL ise
iki yıl sonra elde edilecek 1 TL’den daha değerli
olacaktır. Çünkü bu 1 TL yatırıma yönlendirilerek getiri elde imkânı bulunmaktadır. Diğer bir
ifadeyle, paranın değerinde zamana bağlı değişimin nedeni getiri faktörü veya faiz faktörüdür.
Para para kazandırdığı için, yani paranın getirisi
olduğu için, paranın değerinde zamanla değişiklik
olmaktadır.

Bir bankanın mevduata %15 faiz verdiğini varsayalım. Bu durumda bankaya yatırılan 1.000 TL,
bir yıl sonra 1.150 TL’ye çıkacaktır. Yani, bugünkü
1.000 TL bir yıl sonraki 1.150 TL’dir çünkü getiri
veya faiz faktörü bulunmaktadır. Bankanın mevduata faiz vermediğini düşünelim. Bu durumda ise
bankaya yatırılan 1.000 TL, bir yıl sonra da gelecekteki herhangi bir tarihte de aynı olacaktır. Diğer
bir ifadeyle, paranın değerinde zamana bağlı bir
değişim olmayacaktı çünkü paranın sağladığı herhangi bir getiri olmayacaktı.

Bir bankanın mevduata %15 faiz verdiğini varsayalım. Bu durumda bankaya yatırılan 1.000 TL,
bir yıl sonra 1.150 TL’ye çıkacaktır. Yani, bugünkü
1.000 TL bir yıl sonraki 1.150 TL’dir çünkü getiri
veya faiz faktörü bulunmaktadır. Bankanın mevduata faiz vermediğini düşünelim. Bu durumda ise
bankaya yatırılan 1.000 TL, bir yıl sonra da gelecekteki herhangi bir tarihte de aynı olacaktır. Diğer
bir ifadeyle, paranın değerinde zamana bağlı bir
değişim olmayacaktı çünkü paranın sağladığı herhangi bir getiri olmayacaktı. Örnekten de anlaşılabileceği gibi paranın zaman değerinin olmasının
sebeplerinden biri getiri veya faiz faktörünün varlığıdır. Paranın bir getiri için yatırılabileceği ancak
atıl olarak tutulmasının tercih edildiği durumda ise
paranın getiri sağlama potansiyeli olsa bile, getiri
elde edilmez. Bu durumda kaybedilen faydaya fırsat maliyeti adı verilmektedir (Pal ve Kumar, 2008,
s.48). Bu, getiri veya faizin tersidir. Dolayısıyla, paranın zaman değeri, fırsat maliyetinden (alternatif
maliyet) de kaynaklanmaktadır.

Paranın bir zaman değerinin olmasının diğer
bir sebebi gelecekte elde edilmesi beklenen gelirlere ilişkin belirsizliğin derecesidir. Zamanda ileri
gidildikçe belirsizlik artacağından bugünkü 1 TL,
gelecekte elde edilmesi beklenen 1 TL’den daha
değerli olacaktır. Paranın zaman değerinin olmasının son sebebi ise fiyat seviyelerinde yaşanabilecek
değişimlerin, paranın satın alma gücünü etkileyebilecek olmasıdır. Ürünlerin genel fiyat düzeyinde
artışlar yaşanması durumunda, diğer bir ifadeyle
enflasyonist bir ortamda paranın satın alma gücü
düşecektir (Peng, 2010, s.50). Bu durumda bir yıl
veya daha sonraki yıllarda elde edilecek paranın değeri bugün elde edilecek aynı miktardaki paradan
daha değersiz olacaktır. Tersi durumda, ürünlerin
genel fiyat düzeyinde düşüşler yaşanırsa paranın
satın alma gücü artacak ve dolayısıyla bir yıl veya
daha sonraki yıllarda elde edilecek paranın değeri
bugün elde edilecek aynı miktardaki paradan daha
değersiz olacaktır.

Finansa ilişkin çoğu konuyu anlamak için paranın zaman değeri bilgisi esastır. Örneğin, finansal
yapıya ilişkin kararlar, proje seçimi, kiralama-borçlanma kararları, tahvil itfası, menkul kıymet değerlemesi ve sermaye maliyeti gibi konular paranın
zaman değeri kapsamında yapılan gelecek değer ve
bugünkü değer hesaplamaları olmadan anlaşılamayacak konulardır (Weaver ve Weston, 2001, s.56).

Enflasyon ve Faiz
Enflasyon, ekonomik hayatın önemli bir gerçeğidir ve işletmelerde planlama, analiz ve karar alma
süreçlerinde dikkate alınması gerekmektedir (Ross,
Westerfield ve Jaffe, 2003, s.177). Enflasyonun işletme faaliyetleri üzerindeki doğrudan etkilerinin
yanında, faiz oranları ile arasındaki ilişki nedeniyle işletme üzerinde dolaylı etkileri de bulunmaktadır.
Enflasyon ve faiz oranı arasındaki ilişkiyi anlayabilmek için bankanın 1 yıllık faiz oranı için %10
verdiğini düşünelim. Bu, bankaya bugün itibariyle 1.000 TL yatıran bir bireyin bir yılın sonunda
1.100 TL (1.000 * 1,10 = 1.100) alacağı anlamına
gelmektedir. %10’luk bir getiri oranı iyi bir oranmış gibi görünebilir ancak gerçekten öyle olup olmadığına ilişkin kararı enflasyon oranına bakarak
verebiliriz.

Söz konusu dönem için enflasyon oranının
%6 olduğunu varsayalım. Bu oran, neredeyse tüm
ürün fiyatlarını etkileyecektir. Örneğin, bugün itibariyle 20 TL olan bir hamburger, bir yılın sonunda enflasyonun etkisiyle 21,2 TL’ye (20 * 1,06 =
21,2) satılacaktır. Bugün itibariyle 1.000 TL ile 50
tane (1.000 / 20 = 50) hamburger almak için kullanabilir veya alternatif olarak bankaya yatırılıp bir
yılın sonunda 51,9 tane (1.100 / 21,2 = 51,9) hamburger alınabilir. Bu durumda, para bankaya yatırılarak hamburger alımı yalnızca %3,8 artmış olacaktır. Enflasyon nedeniyle malların fiyatları yüzde
6 oranında arttığından, parayı bankaya yatırmak,
bireyin herhangi bir mal veya mal kombinasyonu
tüketimini yalnızca %3,8 oranında artırmasına
olanak tanımaktadır. Dolayısıyla, enflasyona göre
düzetildikten sonra mevduat hesabından gerçekte
kazanılan tutar %3,8’dir. Ekonomistler bu örnekte
%3,8’lik rakamı reel faiz oranı yüzde 10’luk oranı
ise nominal faiz oranı veya sadece faiz oranı olarak
adlandırmaktadır.