Finansal Analiz

Bir şirketin değerini maksimize etmek, her şeyden önce başarılı bir finansal yönetim anlayışıyla mümkün olmaktadır. Başarılı bir finansal yönetim için finansal analiz gibi işlevlerin doğru kullanımı esastır. Başka bir deyişle, finansal yönetimin etkinliği öncelikle finansal analizin etkinliğine bağlıdır.

Mali tablolardaki verilerden anlamlı sonuçlar elde edebilmek için geçmiş yıllara ait mali tablo verilerine, sektör ortalamalarına, geçmiş yıl performanslarıyla ilgili diğer bilgilere de ihtiyaç duyulmaktadır.

Finansal analiz finansal durumunun değerlendirilmesi amacıyla bilanço ve gelir tablosu kalemleri arasında ve gerekirse diğer finansal tablolar arasında ilişkiler kurulması ve yorum yapılmasıdır. Aynı zamanda finansal planlama ve denetim yapılması için de finansal analiz yapılması şarttır.

Finansal analiz amacına göre üçe ayrılır:

• Yönetim analizi
• Yatırım analizi
• Kredi analizi

Yönetim analizinde, bir işletmenin faaliyetlerinin planlanan hedefler doğrultusunda gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği incelenir. Yatırım analizi sabit varlıkların performansını değerlendirmek için yapılır. Kredi analizi ise borç verenler tarafından bir işletmenin ödeme gücünü ölçmek için yapılır.

Analizin yapılış şekline göre finansal analiz statik ve dinamik olmak üzere iki şekilde yapılır: Statik analizde işletmenin finansal durumu tek bir dönemde değerlendirilirken, dinamik analizde işletmenin finansal durumu zaman içinde (birden fazla yıl için) değerlendirilir.

Şirket sahipleri, yöneticiler, iç denetçiler mali tabloların iç kullanıcılarına örnek olurken; alacaklılar, yatırımcılar, devlet, vergi otoriteleri, dış denetçiler, Ticaret ve Sanayi Odaları ve araştırmacılar mali tabloların dış kullanıcılarına örnek olmaktadır.

Analizi yapacak kişiye göre finansal analiz iç ve dış analiz olarak adlandırılır. Eğer finansal analiz, muhasebeci gibi işletme içinden biri tarafından yapılıyorsa bu bir iç analizdir; aracı kurum veya denetim firması gibi işletme dışından biri tarafından yapılıyorsa bu bir dış analizdir.

Finansal analizde kullanılabilecek başlıca teknikler şunlardır:

• Oran analizi
• Karşılaştırmalı tablo analizi
• Yüzde analizi
• Trend analizi

Oran analizi, finansal tablo kalemlerinin veya kategorilerinin matematiksel karşılaştırmalarıdır. Finansal tablo kalemleri arasındaki bu ilişkiler, yatırımcıların, alacaklıların ve şirket yöneticilerinin bir işletmenin iyi bir performans gösterip göstermediğinin analiz edilmesine ve iyileştirilmesi gereken alanları anlamasına yardımcı olur.

Karşılaştırmalı tablo analizinde bir işletmenin bilanço ve gelir tablosu kalemleri aynı kalemlerin geçmiş yıllardaki tutarlarıyla karşılaştırılır ve değişimleri yorumlanır.

Yüzde yöntemi ile analizde mali tablo kalemlerinin toplam varlıklar veya toplam kaynaklar içindeki payı bulunarak analiz edilir.

Trend analizinde incelenmek istenen bilanço ve gelir tablosu kalemlerinin zaman içinde nasıl bir eğilim izlediği analiz edilir ve yorumlanır.

Finansal analizde başarılı olunabilmesi için aşağıdaki noktalara da dikkat edilmesi gerekir:

• Finansal analistler, doğru yorumlar yapabilmek için muhasebe teori ve uygulamalarını bilmelidir.
• Finansal analistler, sektörün özelliklerini dikkate almalıdır.
• Finansal analistler, analizin yapıldığı dönem ve o dönemin ekonomik koşullarını dikkate almalıdır.
• Şirketin politika ve yöntemleri finansal analist tarafından bilinmelidir.

Finansal Analist: Ekonomik verileri analiz ederek mali ve stratejik raporların hazırlanmasından sorumlu olan kişidir.

Mali tablolar, temel mali tablolar ve ek mali tablolar olarak iki kategoriye ayrılabilir: Bilanço ve gelir tablosu temel finansal tablolar olarak sınıflandırılırken, satışların maliyeti tablosu, fon akım tablosu, nakit akım tablosu, kâr dağıtım tablosu ve özkaynak değişim tablosu, ek finansal tablolar olarak sınıflandırılmaktadır.

Mali tabloların bütçe ve iş planlamasının hazırlanması, işletmenin kısa ve uzun vadeli borç ödeme gücünün belirlenmesi, kreditörlerin karar verebilmesi, yöneticilerin kâr payı dağıtımına ilişkin kararlar alabilmesi ve ödenecek vergilerin belirlenmesi hususunda hazırlanmaları faydalı ve gereklidir.

Bilanço: Bir işletmenin belirli tarihteki varlıklarını ve bu varlıkların sağlandığı yükümlülükler ve özkaynakları gösteren mali tablodur.

Bilançonun temel eşitliği: Varlıklar = Öz sermaye + Borçlar

Bilançonun sol yanında kalan bölüme aktif, sağ yanında kalan bölüme pasif denir.

Varlıklar, likidite dereceleri ve kullanım amaçlarına göre dönen varlıklar ve duran varlıklar olmak üzere iki ana gruba ayrılır.

Kaynaklar vadelerine göre; Kısa Vadeli Borçlar, Uzun Vadeli Borçlar ve Öz sermaye olmak üzere üç ana grupta toplanır.

Sağladığı yarar o dönem içinde sona eren varlıklara dönen varlıklar denir. Dönen varlıklar grubunda bir yıl veya daha kısa süre içinde paraya çevrilebilecek değerler yer alır.

Dönen varlıklar ana grubu en likitten en az likit olana doğru hazır değerler, menkul kıymetler, ticari alacaklar, diğer alacaklar, stoklar, gelecek aylara ait giderler ve gelir tahakkukları ve diğer dönen varlıklar olmak üzere sıralanabilir.

Hazır Değerler: Dönen varlıkların en likit kalemidir. Bir işletmenin kasasında ya da bankalarda tutulan nakit para ile istenildiğinde, değer kaybına maruz kalmadan paraya çevrilmesi mümkün olan varlıklardır.

Menkul Kıymetler: Bir işletmenin fonlarını geçici bir süre değerlendirilmek amacıyla aldığı, gerek duyduğunda da sattığı “pazarlanabilir” konumdaki hisse senedi, tahvil, hazine bonosu, finansman bonosu, yatırım fonu katılma belgesi, vb. varlıklar “menkul kıymetler” i oluşturur. Bu hesapta bulunan menkul kıymetlerin 1 yıldan kısa vadede nakde dönüşmesi beklenir.

Ticari Alacaklar: Bir işletmenin asıl faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışından doğan
senetli ya da senetsiz alacaklarıdır.

Diğer Alacaklar: Herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş olan ve en çok 1 yıl içinde tahsil edilmesi beklenen senetli ve senetsiz alacaklardır.

Stoklar: Bir işletmenin satmak, yeni malların üretiminde kullanmak ya da işletmenin diğer faaliyetlerinde tüketmek amacıyla elinde tuttuğu maddelerdir.

Gelecek Aylara ait Giderler ve Gelir Tahakkukları: Bu hesap grubu içinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek aylara ait olan giderler ile bulunan döneme ait olup kesin borç kaydı sonra yapılacak olan gelirlerden oluşur.

Diğer Dönen Varlıklar: Bir yıl içinde işlem görecek olan, buraya kadar değinilmeyen dönen varlıklar bu grupta yer alır. Dönen varlıklar bölümlenirken ayrı bir grup olma özelliği taşımayan varlıkları kapsayan hesaptır.

Satılmak amacıyla alınmayan, faaliyet dönemi içinde birden fazla dönem kullanılabilen ve sağladığı yarar birden fazla döneme yayılan varlıklardır.

Duran varlıklar ticari alacaklar, diğer alacaklar, mali duran varlıklar, maddi duran varlıklar, maddi olmayan duran varlıklar, gelecek yıllara ait giderler ve gelir tahakkukları ve diğer duran varlıklar gibi ana hesap gruplarına ayrılmıştır.

Ticari Alacaklar: Bir işletmenin asıl faaliyet konusunu oluşturan mal ve hizmet satışından doğan ve vadesi 1 yılın üzerinde olan senetli ya da senetsiz alacaklarıdır.

Diğer Alacaklar: Ticari alacaklar dışında kalan vadesi 1 yıldan uzun olan alacaklar, duran varlık olarak bu bölümde yer alır.

Diğer Alacaklar: Ticari alacaklar dışında kalan vadesi 1 yıldan uzun olan alacaklar, duran varlık olarak bu bölümde yer alır.

Mali Duran Varlıklar: Uzun vadeli amaçlarla veya yasal zorunluluklar nedeniyle elde tutulan ya da 1 yıllık süre içinde paraya çevrilme imkânı bulunmayan menkul kıymetler bu hesapta izlenir.

Maddi Duran Varlıklar: Bir işletmenin bir yıldan daha uzun sürelerde işletme çalışmalarının gerçekleştirilmesinde kullanılmak üzere edinilen maddi değerlerdir.

Maddi Olmayan Duran Varlıklar: Kullanılmaları sonucunda bir spor işletmesinin gelirlerinde artış meydana getiren bir kısım “hak”lar ile işletmeye ticari bir fayda sağlayan “ayrıcalıklar” veya “üstünlükler” den oluşur.

Gelecek Yıllara ait Giderler ve Gelir Tahakkukları: İçinde bulunulan dönemde ortaya çıkan ancak gelecek yıllara ait olan giderler ile bulunan döneme ait olup kesin borç kaydı ya da tahsili sonraki yıllarda yapılacak olan gelirler bu grupta yer alır.

Diğer Duran Varlıklar: Duran varlıklar bölümlenirken ayrı bir grup olma özelliği taşımayan varlıkları kapsayan hesaptır.

Bu hesap grubu bilanço tarihi itibariyle bir işletmenin en çok bir yıl veya normal faaliyet dönemi sonuna kadar ödeyeceği veya ödenmesi öngörülen yabancı kaynakları kapsamaktadır. Bu hesap grubunda mali borçlar, ticari borçlar, diğer borçlar, alınan avanslar, ödenecek vergi ve diğer yükümlülükler, diğer kısa vadeli yabancı kaynaklar yer almaktadır.

Mali Borçlar: Bankalara olan kısa vadeli borçlar ile para ve sermaye piyasası araçlarından (bono, tahvil, hisse senedi vb.) sağlanan kaynakların izlendiği hesaptır.

Ticari Borçlar: Bir işletmenin satmak veya diğer faaliyetlerini yürütmede kullanmak amacıyla satın aldığı mal ve hizmet bedellerinden doğan senetli ve senetsiz borçları bu hesapta izlenir.

Diğer Borçlar: Herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş olan ve en çok bir yıl içinde ödenmesi gereken senetli ve senetsiz borçlar bu hesapta izlenir.

Alınan Avanslar: Bir işletme tarafından üçüncü kişilerden alınan avanslar, diğer yabancı kaynaklardan ayrılarak bu hesapta izlenir.

Ödenecek Vergi ve Diğer Yükümlülükler: İşletme çalışanları adına kestikleri gelir vergisi, damga vergisi, sosyal sigortalar primi gibi kesintileri ve vergi yükümlülüklerini takip ettikleri hesaptır.

Diğer Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar: Tek düzen hesap planında, ayrıca belirlenenler dışında kalan, diğer çeşitli yabancı kaynakların izlendiği hesaptır.

Bir işletmenin bir yıldan daha uzun vadeli almış olduğu borçlar bu bölümde yer alır. Bu hesap grubunda mali borçlar, ticari borçlar, diğer borçlar, alınan avanslar ve diğer uzun vadeli yabancı kaynaklar yer almaktadır.

Mali Borçlar: Kredi kurumlarından, sermaye piyasasından ve bir işletmenin ilişkide bulunduğu kişilerden sağlanan ve bir yıldan daha uzun vadeli olan kredilerle diğer uzun vadeli borçlar bu hesapta izlenir.

Ticari Borçlar: Bir işletmenin satmak veya diğer faaliyetlerini yürütmede kullanmak amacıyla satın aldığı mal ve hizmet bedellerinden doğan senetli ve senetsiz 1 yıldan uzun vadeli borçları bu hesapta izlenir.

Diğer Borçlar: Herhangi bir ticari nedene dayanmadan meydana gelmiş olan ve bir yıldan daha uzun sürede ödenmesi gereken senetli ve senetsiz borçlar bu hesapta izlenir.

Alınan Avanslar: Satış sözleşmeleri ve diğer nedenlerle alınan ve vadeleri bilanço günü itibariyle
1 yılı aşan avanslar bu hesapta izlenir.

Diğer Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar: Tek düzen hesap planında, ayrıca belirlenenler dışında kalan, diğer uzun vadeli yabancı kaynakların izlendiği hesaptır.

Bir işletmenin sahip ya da ortaklarının sermaye olarak verdikleri değerler ile faaliyetler sonucu sağlanan ve henüz işletmeden çekilmemiş olan karlardan oluşan unsurlar bu hesap grubunda yer alır. Öz kaynak hesap grubunda ödenmiş sermaye, sermaye yedekleri, kar yedekleri, geçmiş yıllar karları, geçmiş yıllar zararları, dönem net kârı/zararı ana kalemleri yer almaktadır.

Ödenmiş Sermaye: Bir işletmenin ortakları tarafından taahhüt edilmiş sermayesi ile henüz ödenmemiş sermayesi arasındaki fark ödenmiş sermayedir.

Sermaye Yedekleri: Öz sermayeyi, işletme faaliyetleri sonucunda elde edilen net kâr dışında artıran etmenlerdir. Örneğin hisse senedi ihraç primleri.

Kâr Yedekleri: İşletmelerin karlarından gelecekte ortaya çıkacak riskleri karşılamak için ayrılan bölümlere yedek ya da yedek akçe denir.

Geçmiş Yıllar Kârları: Bu hesap önceki yıllara ait kârların dağıtılmasına ya da sermayeye eklenmesine kadar, tutulması için açılmıştır.

Geçmiş Yıllar Zararları: Bu hesap, önceki yıllara ait zararların; yedeklere, daha sonraki yılların kârlarına ya da sermayeye mahsup edilerek kapatılıncaya kadar tutulması için açılmıştır.

Dönem Net Kârı (Zararı): İşletmelerin faaliyet dönemine ait vergi sonrası net kâr veya zarar tutarlarının izlendiği hesaptır.

Bir işletmenin belirli bir hesap döneminde elde ettiği gelirle, yaptığı giderleri tasnifli bir şekilde gösteren ve dönem faaliyetlerinin net sonucunu, kâr ve zarar olarak özetleyen bir tablodur.

Brüt Satışlar: İşletmelerin mal ve hizmet satışlarından elde ettiği toplam gelirlerdir.

Satışlardan İndirimler (-): Yapılan satış tutarının, iade edilen mal veya alıcıya yapılan kasa iskontosu
nedeniyle, düzeltilmesi gerektiğinde bu kalem kullanılır.

Net Satışlar: Brüt satışlardan satış indirimlerinin çıkarılması sonucu ulaşılan tutardır.

Satışların Maliyeti (-): İşletmelerin dönem içinde sattığı ticari mal veya mamulün maliyetinin kaydedileceği hesapların satış hesaplarına göre bölümlendiği kalemdir.

Brüt Satış Kârı veya Zararı: Net satışlardan, satışların maliyetinin çıkarılması sonucu ulaşılan tutardır.

Faaliyet Giderleri (-): İşletmelerin esas faaliyeti ile ilgili bulunan ve üretim maliyetlerine yüklenmeyen araştırma ve geliştirme giderleri; pazarlama, satış ve dağıtım giderleri ve genel yönetim giderleri bu başlık altında toplanır.

Faaliyet Kârı veya Zararı: Brüt satış kârı veya zararı kaleminden faaliyet giderlerinin çıkarılması sonucu elde edilen tutardır.

Diğer Faaliyetlerden Olağan Gelir ve Kârlar: İşletmelerin esas faaliyeti dışında kalmakla birlikte işletme için olağan sayılan; iştiraklerden ve bağlı ortaklıklardan elde edilen temettü gelirleri, kambiyo kârı, kira gelirleri gibi gelir ve karlar bu başlık altında toplanır.

Diğer Faaliyetlerden Olağan Gider ve Zararlar (-): İşletmelerin esas faaliyeti dışında kalmakla birlikte işletme için olağan sayılan komisyon giderleri, menkul kıymet satış zararı gibi gider ve zararlar bu başlık altında toplanır.

Finansman Giderleri (-): İşletmelerin borçlandığı tutarlarla ilgili olarak katlanılan ve varlıkların maliyetine eklenmemiş bulunan faizler, kur farkları, kredi komisyonları gibi giderlerin izlendiği hesaptır.

Olağan Kâr veya Zarar: Faaliyet Kârı veya Zararı kaleminden diğer faaliyetlerden olağan gelir ve kâr, diğer faaliyetlerden olağan gider ve finansman giderlerinin çıkarılması sonucu elde edilen tutardır.

Olağandışı Gelir ve Kârlar: İşletmelerin esas faaliyetlerinden açıkça ayrılan ve sürekli olarak ortaya çıkması beklenmeyen olaylardan kaynaklanan gelir ve kârlardır.

Olağandışı Gider ve Zararlar (-): İşletmelerin esas faaliyetlerinden açıkça ayrılan ve sürekli olarak ortaya çıkması beklenmeyen olaylardan kaynaklanan gider ve zararlardır.

Dönem Kârı veya Zararı: İşletmelerin vergi öncesi karını gösteren hesaptır.

Ödenecek Vergi ve Diğer Yasal Yükümlülükler Karşılıkları (-): İşletmelerin faaliyet dönemi sonunda ödeyeceği vergi miktarını gösteren kalemdir.

Dönem Net Kârı veya Zararı: Dönem kârı veya zararı kaleminden ödenecek vergi miktarının çıkarılması sonucu elde edilen tutardır.

Analiz, işletmelerin yükümlülüklerini yerine getirme, kârlılık, likidite durumu, finansman yapısı ve varlıkların etkinliği hakkında ilgili kişilere fikir vermektedir.

Oran analizi statik bir analiz türüdür. Çünkü bir yıla ilişkin finansal tablolardan yararlanılır.

Oran analizinden genellikle işletme yöneticileri, kredi analistleri ve menkul kıymet analistleri yararlanmaktadır. Yöneticiler finansal analizi, kontrol ve işletme faaliyetlerinin düzenlenmesi amacıyla kullanır. Kredi analistleri işletmenin borçlarını ödeme yeteneğini belirlemek amacıyla, menkul kıymet analistleri ise işletmenin etkinliği ve büyümesi, faiz ödeme yeteneği ve menkul kıymetlerin likiditeye kolay çevrilmesi ile ilgili oranları analiz etmektedirler.

Oran analizinde asıl önemli konu oranların hesaplanması değil, oranların yorumlanmasıdır.

Oranların yorumlanmasında üzerinde durulması gereken üç temel ilke esas alınmaktadır. Bu ilkeler; hesaplanan oranların, işletmenin geçmiş dönem oranlarıyla karşılaştırılması, endüstri içinde yer alan diğer işletmelerle veya endüstri ortalamalarıyla karşılaştırılması ve deneyimler sonucu belirlenmiş uluslararası oranlarla karşılaştırılmasıdır.

Likidite: Hızlı ve değer kaybetmeden nakde dönüşebilme özelliğidir.

Likidite oranları, bir işletmenin vadesi gelen borçlarının ödeme gücünü ortaya koyup, çalışma sermayelerinin yeterli olup olmadığını belirler.

Likidite oranlarının işletme sahip ve yöneticileri açısından önemi, işletmenin kısa süreli borçlarını ödemede herhangi bir sorunla karşılaşıp karşılaşmayacağını belirlemek iken, kredi verenler ise oranları, işletmeye verilen kısa vadeli fonların geri ödenmesinde işletmenin sıkıntı çekip çekmeyeceğini belirlemek amacıyla kullanmaktadırlar.

Cari Oran: Dönen varlıklar ile kısa vadeli borçlar arasındaki sayısal ilişkiyi gösteren orandır. Kısa vadeli borçların ödenmesinde bir güçlükle karşılaşılıp karşılaşılmayacağı hakkında fikir veren cari oran dönen varlıkların kısa vadeli borçlara bölünmesiyle bulunur. Bu oran, işletmenin likidite durumunu ortaya koyup, net çalışma sermayesinin yeterli olup olmadığını araştırdığı için çalışma sermayesi oranı olarak da adlandırılır.

Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Cari oranın genel olarak 2’den büyük olması istenir. Buna neden olarak da dönen varlıkların paraya çevrilmesinde karşılaşılacak güçlükler ve değer kayıpları gösterilir. Ancak unutulmamalıdır ki her oran gibi cari oranda endüstriden endüstriye, işletmeden işletmeye değişebilmektedir.

Asit-Test Oranı: İşletmenin likidite durumunun ölçülmesinde kullanılan bir başka oran da asit test oranıdır. Asit test oranı hesaplanırken paraya çevrilmesi uzun zaman alacak stoklar kalemi dönen varlık toplamından çıkarılır ve sonuç kısa vadeli yabancı kaynaklara bölünür. Her ne kadar stoklar diğer dönen varlık kalemleri arasında nakde çevrilmesi en yavaş olan kalem olsa da stoklardan paraya çevrilmesi uzun zaman alacak kalem diye söz ederken stok devir hızının bu süreyi etkilediğini unutmamak gerekir. Asit test oranı aşağıdaki şekilde formüle edilebilir:

Asit-Test Oranı = (Dönen Varlıklar – Stoklar) / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Asit-test oranının yüksek olmasını arzu edilir çünkü bu durum işletmenin kısa vadeli yükümlülüklerinden daha fazla likit varlığa sahip olduğunu gösterirler.

Nakit Oranı: Asit test oranına göre daha likit durumu ölçen nakit oranı, bilançoda hazır değerler grubunda yer alan nakit ve nakit benzeri değerlerin toplamının kısa vadeli borçlara bölünmesiyle bulunur. Bu oran işletmenin acil para durumunu göstermektedir. Nakit oranı alacakların tahsil edilmemesi ve faaliyetlerden elde edilen para girişlerinin durması hâlinde işletmenin kısa vadeli borçlarını ödeyip ödeyemeyeceğini gösterir. Bu oran aşağıdaki şekilde formüle edilebilmektedir:

Nakit Oranı = Hazır Değerler / Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar

Bu oranın 1’in altına düşmemesi istenir. Ancak bu rakam yorumlama amacına göre değişecektir. Örneğin, kredi verenler açısından oranın 1 olması işletmenin bütün kısa vadeli borçlarını hazır değerleriyle karşılayabileceğini gösterirken, yöneticiler bu oranın 0.20 olmasını olumlu karşılarlar. Çünkü yöneticiler oranın yüksek olmasını işletmenin elinde atıl para kaldığını gösterdiğini ve bunun da kârlılığı olumsuz etkileyeceğini düşünürler.

Finansal oranlar işletmenin öz sermaye ve borçları ile bunlar arasındaki ilişkiyi inceler. Finansal oranlar; işletmenin öz sermayesinin yeterli olup olmadığını, kaynak yapısı içinde borç ve öz sermaye dengesi, öz sermaye olarak yaratılan fonların ne tür dönen veya duran varlıklara yatırıldığının ölçülmesinde kullanılırlar.

Kaldıraç Oranı: Bu oran işletmenin toplam borçlarının varlık toplamına bölünmesiyle hesaplanır.

Kaldıraç Oranı = Toplam Borç / Toplam Varlık

Söz konusu oran, varlıkların yüzde kaçının borçlarla finanse edildiğini göstermektedir.

Öz Sermaye / Toplam Varlık Oranı: Oran, öz sermayenin varlık toplamına bölünmesi yoluyla elde edilir.

Öz Sermaye / Toplam Varlık Oranı

Oran, varlıkların yüzde kaçının ortak veya ortaklar tarafından finanse edildiğini ortaya koyar ve işletmenin uzun vadeli borç ödeme gücünü gösterir.

Toplam Borç/Özsermaye Oranı: Bu oranın 1 olması istenir. Bu şekilde işletmenin toplam kaynaklarının yarısının borçla, yarısının öz sermaye ile finanse edildiği anlaşılır. Oran 1’den küçük ise, öz sermaye tutarının borç toplamından fazla olduğu anlaşılır. Bu ise işletmenin finansal yapısının ekonomik dalgalanmalara karşı kuvvetli olduğunu ve işletmeden alacaklıların daha fazla güvencede olduğunu gösterir. Böylece işletme daha uygun koşullarda kredi bulma olanağına sahip olur.

İşletmenin varlıklarını etkin kullanıp kullanmadığını ölçen oranlardır.

Stok Devir Hızı Oranı: Stok devir hızı, stokların belirli dönem içinde kaç defa yenilendiğini göstermektedir ve aşağıdaki gibi formülize edilir. Unutmamak gerekir ki stok devir hızı, üretim ve ticaret işletmeleri için ayrı ayrı hesaplanır.

Stok Devir Hızı Oranı = Satılan Malın Maliyeti/Ortalama Stoklar

Alacak Devir Hızı Oranı: Ticari alacakların kalitesi ve likiditesi hakkında fikir sahibi olmamızı sağlar ve aşağıdaki şekilde formüle edilebilir:

Alacak Devir Hızı Oranı = Kredili Satışlar / Ticari Alacaklar

Aktif (Varlık) Devir Hızı Oranı: Bu oran, bir işletmenin ne kadar etkin çalıştığının bir ölçütüdür. Bu oranı işletmenin toplam varlıklarını yılda kaç defa döndürdüğü şeklinde de yorumlayabiliriz.

Aşağıdaki gibi formülüze edilebilir:

Aktif Devir Hızı Oranı = Net Satışlar / Toplam Varlıklar (Aktif Toplamı)

Kârlılık oranları faaliyet sonuçlarını, likidite, aktif yönetimi ve borç yönetiminin birleşik etkisi olarak göstermektedir. Kârlılık oranları birçok kaynakta yatırımın kârlılığını ve satışların kârlılığını veren oranlar olarak incelenmektedir.

Net Kâr Marjı Oranı: Oran, bir şirketin satışlarının kârlılığını ölçmektedir. Bir başka ifade ile oran satışlarının net kâra ne kadar etkili bir şekilde dönüştürebileceğini gösterir. Şirketler daha yüksek bir net kâr marjı oranı elde etmeye çalışacaklardır.

Aşağıdaki gibi formülüze edilmektedir:

Net Kâr Marjı Oranı = Net Kâr / Net Satışlar

Aktif Kârlılığı Oranı: Oran, aktif değerlerin ne ölçüde verimli kullanıldığını ölçmek için kullanılır. Oran yorumlanırken çok dikkat edilmelidir. Çünkü net kâr, faizler ve vergiler indirildikten sonra kalan tutarı gösterdiğinden bir işletmenin finansman geliri ve finans yapısındaki değişikliklere göre oran düşük ya da yüksek çıkabilir. Aktif Kârlılığı Oranı aşağıdaki gibi formülüze edilebilir:

Aktif Kârlılık Oranı = Net Kâr / Toplam Varlıklar

Öz Sermaye Kârlılık Oranı: Kâr ile sermaye arasındaki ilişki “Finansal Rantabilite” olarak adlandırılır. Yatırımın amacı, kâr elde etme olduğundan işletme ortak ve ortaklarının koyduğu sermaye ile kâr arasındaki ilişki kârlılık analizinde anlamlı bir gösterge olabilir. Öz sermaye kârlılık oranı aşağıdaki gibi hesaplanır:

Öz Sermaye Kârlılık Oranı = Net Kâr / Öz Sermaye

Yatırımcılar, hisse senedi fiyat eğilimlerini analiz etmek ve bir hisse senedinin mevcut ve gelecekteki piyasa değerini anlamaya yardımcı olmak için piyasa temelli oranları kullanmaktadırlar.

Oranların kullanılmasındaki temel amaç, hisse senetlerinin gerçek piyasa değerlerine ulaşmasında katettikleri yolun ve zamanın belirlenmesi olmaktadır.

Fiyat-Kazanç (F/K) Oranı: Fiyat-kazanç oranı, piyasanın mevcut kazançlarına dayalı olarak bir hisse senedi için ne kadar ödemeye istekli olduğunu gösterir. Fiyat-kazanç oranı, yatırımcılar ve analistler tarafından hisse senedi değerlemesini belirlemek için kullanılan en yaygın kullanılan hisse senedi analiz araçlarından biridir. Fiyat kazanç oranı hisse senedi piyasa fiyatının hisse başına kazanca bölünmesi yoluyla bulunur.

Fiyat-Kazanç Oranı (F/K) = Hisse Senedi Piyasa Fiyatı / Hisse Başına Kazanç

Piyasa Değeri-Defter Değeri (PD/DD) Oranı: Bu oran menkul kıymet yatırımcılarını yakından ilgilendirir. Oran, işletmenin piyasada dolaşımda bulunan hisse senetlerinin piyasa değerinin defter değerine oranlanması yoluyla aşağıdaki gibi hesaplanmaktadır:

Piyasa Değeri-Defter Değeri (PD/DD) Oranı = Pay Senedinin Piyasa Değeri / Pay Senedinin Defter Değeri

Oran analizinin sınırlamaları aşağıda başlıklar hâlinde sıralanmıştır:

• Birçok büyük işletmenin farklı farklı endüstrilerde faaliyet gösteren birimleri bulunmaktadır. Bu nedenle endüstri ortalamaları analizde bir anlam ifade etmeyecektir.
• Birçok işletme oranlarının endüstri ortalamasının üzerinde olmasını ister. Ancak endüstride yer alan başarısız işletmelerin ortalamayı düşürdüğünü düşünerek, endüstride lider konumundaki işletmelerin oranları hedef alınmalıdır.
• Enflasyonun amortisman giderleri, stok maliyetleri ve kar üzerinde etkileri belirlenmeden yapılacak analiz etkisiz olacaktır.
• Mevsimlik faktörler nedeniyle oran analizi anlamlı olmayabilir.
• İşletmeler finansal tablolarını makyajlayarak olduklarından daha güçlü görünmek isteyebilirler. Bu durumu ortadan kaldırmak için analistlerin daha fazla bilgiye ihtiyaçları olacağı kesindir.
• İşletmelerin farklı muhasebe uygulamaları içinde olmalı karşılaştırma yapılmasını güçleştirecektir.
• Bazı oranlar ile ilgili standart rakamlar olmadığından oranın iyi veya kötü şeklinde yorumlanması mümkün değildir.
• İşletmenin bazı oranları çok iyi olmakla birlikte, diğerleri çok kötü olabilir. Bu nedenle başarılı/başarısız ayrımını yapmak zordur.
• Analizde anlamsız oranlar kullanılarak dikkat dağıtılmamalıdır.
• Hesaplanan değerlerin yorumlanmasında pay veya payda da yer alan kalemlerdeki değişikliğin oranı değiştirebileceği unutulmamalıdır.
• Oranlar işletmelerin geçmiş dönem başarılarını gösterdiğinden, gelişmelerin nedenlerini açıklayamazlar.

Du-Pont analiz sistemi, firmanın finansal tablolarını parçalara ayırmak ve finansal durumunu değerlendirmek için kullanılır. Gelir tablosu ve bilançoyu iki özet karlılık ölçüsü olan toplam varlık kârlılığı ve özsermaye kârlılığı etrafında inceler. Bir başka ifade ile işletmenin kârlılığının belirlenmesinde oranlar arasındaki ilişkiler dupont sistemi ile açıklanmaktadır.

Du-Pont analizinin ilk uygulamasının yatırım kârlılığını ele aldığı ifade edilmektedir. Bu çerçevede:

Varlık Kârlılığı = (Satışlar / Varlık Toplamı) × (Net Kâr / Satışlar)

Du-Pont analizi ikinci olarak özsermaye karlılığını konu alır. Bu çerçevede;

Özsermaye Kârlılığı = (Net Kâr / Satışlar) × (Satışlar / Toplam Varlıklar) × (Toplam Varlıklar /Özsermaye)

Bir işletme için karşılaştırmalı tablo analizi yapılırken, finansal tablolar iki veya daha fazla dönem için bir araya getirilir. Karşılaştırmalı bir tablo analizi yapmak sadece bilanço kalemlerindeki değişiklikleri göstermek değildir. Bir işletme için karşılaştırmalı tablo analizi oluşturmanın temel amacı, bilanço kalemlerindeki değişikliklerin nedenlerini araştırmak ve ilgili işletmenin olumlu veya olumsuz yönlerini ortaya çıkarmaktır.

Karşılaştırmalı tablo analizinin ilk adımında bir bilanço kaleminin bir yıldan diğer yıla mutlak farkı ve yüzde değişimi hesaplanır. İkinci adımda birinci adımda belirlenen değişimlerin nedenleri belirlenir. Bu nedenler, aynı sütunda zıt yönde değişen kalemler olurken diğer sütunda ise aynı yönde değişen kalemlerdir. Üçüncü adımda ele alınan kalemdeki değişimin içinde bulunduğu grup bakımından ne anlama geldiği, bir başka ifade ile sonuç belirlenir. Dördüncü adımda, önceden belirlenen nedenler ile sonuç arasındaki ilişki kurulur. Son olarak bu değişikliğin aynı sebeplerle devam etmesi hâlinde ilgili işletmenin gelecekteki mali durum ve faaliyet sonuçlarının ne olabileceği tahmin edilmeye çalışılır.

Karşılaştırmalı tablo analizinin bir diğer adı yatay analizdir.

Yüzde yöntemi ile analiz bilançodaki kalemlerin ait oldukları grup veya genel toplamların bir yüzdesi veya gelir tablosundaki hesap tutarlarının net satışların bir yüzdesi şeklinde hesaplanmasıyla uygulanan bir finansal tablo analiz tekniğidir.

Trend Analizi, bir işletmenin finansal analizinde kullanılan yöntemlerden biridir. Trend analizinde işletmelerin gösterdiği gelişimler yıllar itibariyle analiz edilir.

Karşılaştırmalı tablolar analizinden farklı olarak trend analizinde daha uzun yıllar karşılaştırılır. Genellikle inceleme dönemi, 5-10 yıl arasında değişkenlik gösterir.

Analizinde trend yüzdesi aşağıdaki gibi hesaplanır:

Trend Yüzdesi = (Cari Yıl Rakamı / Baz Alınan Yıl Rakamı ) × 100

Bir firmanın nakit akışlarını ölçmek için iki yaygın yaklaşım vardır. İlk yaklaşım nakit akışı tablolarıdır. Nakit akış tablosu, işletmenin nakit dengesindeki değişikliği açıklayan nakit kaynaklarını ve kullanımlarını belirlemeye odaklanır. Alternatif olarak, bir şirketin serbest nakit akışlarını hesaplayabiliriz.

Nakit akış tablosu, şirketin belirli bir periyot içinde, nakit varlıklarını nereye harcadığını ve nereden nakit elde ettiğini gösterir.

Nakit akış tablolarının işletmeye sağladığı faydalar aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Nakit akış tablosu ile tabloyu okuyan kişi; işletmenin net aktiflerindeki değişim, finansal yapısı, nakit akışlarının periyodik olarak tutarlı olup olmadığı, zamanlaması değişen finansal koşullar ve firmaya yansıttıkları ya da şirketin fırsatları nasıl değerlendirdiği gibi konularda bilgi edinebilir.
• Nakit akışı bilgisi ile şirketin ihtiyaç hâlinde nakit ve nakit benzeri yaratma yeteneği de ölçümlenebilir. Nakit akışı tablosunda, şirket girdilerinin azaldığı bir dönemden sonra şirket girdilerinin artırıldığını okuyorsanız daha önceki dönemde tabloyu doğru okumuş ve gerekli önlemleri alarak nakit akışınızı düzenlemişsiniz demektir.
• Geçmişe dair finansal politikaları değerlendirme fırsatı sunar. Geçmişte yapılan bir hamlenin şirkete kazandırdıkları ya da kaybettirdiklerini mali açıdan inceleyebilir ve sonuçlarını gözlemleyebilirsiniz.
• Nakit akışı tablosunun genel durumunu inceleyerek ve geçmiş finansal durumları da baz alarak geleceğe yönelik yeni nakit planlamaları yapma konusunda öngörü edinebilirsiniz.
• İşletmenizin, para yönetiminin hangi aşamalarında başarılı olduğunu inceleyebilirsiniz. Örneğin; genel tabloyu incelediğinizde şirketinizin her zaman anapara – faiz ödeme ya da kâr payı dağıtma gibi kalemlerde nasıl olduğunu ayrıntılı olarak görebilirsiniz.
• Farklı işletmelerin performans raporları ile kendi raporunuzu karşılayarak bir nevi muhasebe uygulamanızın ne kadar işlevsel olduğunuz denetleyebilirsiniz.

Bir işletmenin nakit giriş ve çıkışlarını yaratan temel faaliyetler şunlardır:

• İşletme faaliyetleri

Stokların kredili satın alınmasından kredili satışına, stok bedellerinin vadesinde ödenmesinden, satış bedellerinin vadesinde tahsiline kadar uzanan günlük faaliyetleri kapsar.

• Yatırım faaliyetleri

Bina, makina ve teçhizat alımları veya satımları gibi uzun vadeli yatırımlardan kaynaklanan nakit akışlarını içerir.

• Finansman faaliyetleri

Yeni borçlanmalardan veya borç ödemelerinden, kar payı ödemelerinden, pay senedi ihracından veya pay senetlerinin hissedarlardan geri satın alınmasından kaynaklanan nakit giriş ve çıkışlarını kapsar.

İşletme faaliyetlerinden kaynaklanan nakit akışlarının hesaplanması için net kar rakamı temel alınır ancak tahakkuk esasından nakit esasına geçebilmek için şu işlemler yapılır:

1. Nakit bir gider olmadığı için amortisman gideri geri eklenir.
2. Alacak hesaplarındaki herhangi bir artış (azalış) çıkarılır (eklenir).
3. Stoklardaki herhangi bir artış (azalış) çıkarılır (eklenir).
4. Diğer dönen varlıklardaki herhangi bir artış (azalış) çıkarılır (eklenir).
5. Borç hesaplarındaki ve tahakkuk eden diğer giderlerdeki herhangi bir artış (azalış) eklenir (çıkarılır).

Serbest nakit akışları, temelde şunlardan kaynaklanır:

• Faaliyetlerden kaynaklanan vergi sonrası nakit akışları,
• Varlık yatırımları,
• Varlık yatırımları; net işletme sermayesi yatırımlarını ve duran varlık yatırımlarından oluşur.

Serbest nakit akışları (SNA) aşağıdaki formül yardımıyla hesaplanabilir:

SNA = Faaliyetlerden kaynaklanan Vergi sonrası Nakit Akışları – Δ Net Çalışma Sermayesi - Δ Sermaye Harcamaları

Faaliyetlerden kaynaklanan Vergi sonrası Nakit Akışları = Δ Faiz ve Vergi Öncesi Kazanç (FAVÖK) – Δ
Vergiler + Δ Amortismanlar

Yatırımcılar ile firma arasındaki nakit akışlarına Finansal Nakit Akışları (FNA) adı verilir.

Finansal nakit akışları (FNA), miktar olarak serbest nakit akışına (SNA) eşittir. SNA pozitifse bu FNA olarak yatırımcılara dağıtılan tutarı ifade eder. SNA negatifse bu FNA olarak yatırımcıların bu açığı finanse etmek için sağladıkları finansman tutarını ifade eder.

İşletme, Finansal Nakit Akışları kapsamında şunları yapabilir:

1. Borç verenlere faiz ödemesi
2. Hissedarlara kar payı ödemesi
3. Faiz içeren borcu artırma veya azaltma
4. Hissedarlara yeni pay senedi ihraç edilmesi veya mevcut yatırımcılardan pay senetlerinin geri satın alınması