İŞLETME BİLGİ SİSTEMLERİ

Sistem geliştirme düşük maliyetten ziyade esasen uzun zaman ve yüksek maliyet gerektiren bir süreçtir.

Bir sistem geliştirme yaşam döngüsü; planlama, sistem analizi, sistem tasarımı, uygulama, bakım ve iyileştirme aşamalarından oluşur.

Sistem geliştirme sürecinin ilk aşaması, planlama aşamasıdır. Başarılı bir proje geliştirebilmek için projenin tüm resminin çıkarılması gerekmektedir. Bu resim, proje planlama çalışmaları sonucunda üretilir.

Planlama aşamasından sonra mevcut sistemin analizine geçilir. Sistem analizi, bilgi sisteminde var olan verilerin hangi kullanıcılar tarafından nasıl kullanılması gerektiğini belirleyen, sistem için gerekli olan girdilerin mantığını, işleme dönüşme sürecini inceleyen, kısaca mevcut sistemin incelendiği aşamadır.

irim testi, sistemdeki her programın ayrı ayrı test edilmesinden oluşmaktadır. Test, yazılım hataları ve diğer kusurları bulma niyetiyle uygulama veya bir programı çalıştırma süreçlerini kapsar. Temel amaç, hataları bulmak değil programı başarısız yapan unsurları bulmaya odaklanan bir araçtır.

Sistem testi, hem alt sistemler hem de esas sistem bazındaki hataların tespit edilmesini amaçlar. Bu şekilde, sistemin belirlenen amacı karşılayıp karşılayamadığı tespit edilir. Sistem testinde iki farklı yaklaşım söz konusudur: Gerçek olmayan, test verileri ile sistemin test edilmesine alfa testi adı verilir. Beta testi ise; gerçek kullanıcılar tarafından, gerçek veriler ile yapılan testtir.

Yeni sistemlerin uygulanması için işletmelerin benimseyebileceği birçok farklı yöntem vardır. Bu yöntemler aşağıda sıralanmıştır:

• Doğrudan geçiş

• Pilot geçiş

• Paralel geçiş

• Aşamalı geçiş

Bilgi sistemlerinin geliştirilmesi dikkat gerektiren, hassas bir süreçtir. Bu süreç farklı yaklaşımlarla ele alınabilir. Bilgi sistemlerinin geliştirilmesi için, sistem geliştirme yaşam döngüsü yaklaşımına alternatif olarak izlenebilecek yaklaşımlar:

• Prototip geliştirme,

• Son kullanıcı geliştirme,

• Yazılım paketleri kullanma

• Dış kaynak kullanımı ve

• Bilgisayar Destekli Yazılım Mühendisliği (CASE-Computer Aided Software Engineering) şeklinde sıralanabilir.

Prototip geliştirme yaklaşımı, nihai ürün hakkında son kullanıcıya katılım ve izleme şansı sunan esnek yöntemlerden biridir. Bu yaklaşımda öncelikle bir prototip geliştirilir ve kullanıma sunulur. Kullanıcılardan sağlanan geri dönüşler ile prototip gözden geçirilir ve iyileştirilir. Kullanıcıların memnuniyeti doğrultusunda prototip faaliyete sunulur.

Düzeltici bakım; uygulama testi döneminde tespit edilmeyen hataları ve mantık hatalarını düzeltmeye odaklanan sistem bakımı türüdür.

Sistem geliştirme, çoğu zaman işletmedeki bir problemi çözmeye yönelik bir çabadır. Bir problemi analiz etme ve çözüm bulma, aşağıdaki karşılıklı ilişkili faaliyetleri içermektedir:
• Sistem düşüncesini kullanarak bir problemin ya da olanağın var olduğunu kabul etmek ve tanımlamak.
• Alternatif sistem çözümleri geliştirmek ve değerlendirmek.
• İhtiyaçları en iyi karşılayan sistem çözümünü seçmek.
• Seçilen sistem çözümünü tasarlamak.
• Tasarlanmış olan sistem çözümünü başarılı bir şekilde uygulamak ve değerlendirmek.

Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü  (SGYD) yaklaşımının sistem projeleri kapsamında ele alınmasından yola çıkarak proje planlama bölümü aşağıdaki adımları içermektedir:
• İhtiyaçların belirlenmesi
• Çeşitli proje taleplerini gözden geçirme ve karar verme
• İşletme talep ve ihtiyaçlarına öncelik verme

• Kaynakların projeye uygun tahsisi
• Proje geliştirme ekibini belirleme
• Bilgi sistemi planlaması ve uygulamasında kullanılan teknikleri belirleme
• Kritik Başarı Faktörlerinin belirlenmesi
• Sonuç / Ortalama Analizi

Planlama aşaması proje yöneticileri, sistem analistleri, geliştiriciler, operatörler, güvenlik ve kilit paydaşlar dâhil olmak üzere bu projeden etkilenecek tüm bölümleri kapsamalıdır. Bu süreçte genellikle aşağıdaki sorulara cevaplar aranır:
• Bu proje işletmenin misyonu ve hedefleriyle ile nasıl ilişkilendirilir?
• Kaynak kullanılabilirliği, tahsisi ve bunu üstlenmemiz gereken kişi ve araçlar var mı?
• Bu proje, işletmenin hedeflerine ve diğer görevlerine nasıl uyuyor?
• Ne kadara mal olacak?

Ekonomik Fizibilite: Kuruluşun yeni bir sistem geliştirmek için yeterli fonu var mı? Yapılan maliyete kıyasla elde edeceği fayda yeterli mi?

Operasyonel Fizibilite: Sistem geliştirildikten sonra iyi şekilde işleyecek mi? Eskisine göre performansı yüksek olabilecek mi? Organizasyonun faaliyet tarzına uygun mu?

Sistem analisti, işletmedeki süreç ve fonksiyonları anlamalı ve insanların, hedeflerin, verilerin ve kullanılan yöntemlerin tam bilgisine sahip olmalıdır.
Sistem analistleri genelde aşağıdaki işleri yaparlar:
• İşletme gereksinimlerini analiz etmek ve istekleri karşılayacak sistemi tasarlamak,
• Sistem üzerinde yapılan düzenlemelerin sisteme olan etkilerini incelemek ve raporlamak,
• Sistem üzerinde oluşabilecek olumsuz etkilere karşı, alternatifler geliştirerek problemlere çözüm oluşturmak,
• Sistem üzerinde bir sorunla karşılaşıldığında, sistematik olarak sorunları giderebilecek yapılar oluşturmak,
• Problem çözme sırasında, sistemin bütünlüğünü bozmadan, detaylı bir şekilde analiz ve raporlamalarını hazırlamak,
• Ayrıntılara önem vererek analiz sırasında hiçbir detayı atlamadan süreci kontrol altında tutmak,
• Sahip olunan teknik bilgiyi eyleme dökmek.

İşletmedeki ihtiyaç analizinde, tasarlanacak sistem hizmete girdiğinde sistemden karşılaması beklenen ihtiyaçlar belirlenir. Bilgi ihtiyaçlarının analizi, kullanıcının yeni sistemde görmek istediklerinin, beklentilerinin ve görmek istemediklerinin belirlenmesidir. Bu ihtiyaçların belirlenebilmesi için çeşitli bilgi toplama yöntemleri bulunmaktadır. Bunlar aşağıda açıklanmaktadır;

Kişisel görüşmeler – mülakat

Gözlemler

Kayıt taramaları

Anketler

Ortak Uygulama Tasarımı (JAD-Joint Application Design)

İş süreçlerinin yeniden yapılanması (BPRBusiness Process Reengineering)

İhtiyaç analizi, tasarlanan bilgi sisteminin amaçlarını, süreçlerini ve kısıtlamalarını anlamayı içerir. Temel olarak, süreçlerin ve gereksinimlerin sistematik olarak incelenmesini içeren yinelemeli bir süreçtir. İhtiyaç analizi aşağıdaki alt süreçlere sahiptir:
• Ön inceleme yapılması
• Ayrıntılı analiz faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi
• Mevcut sisteminin incelenmesi
• Kullanıcı gereksinimlerinin belirlenmesi
• Çözüm önerisi

Sistem tasarım aşaması mevcut sistemi iyi anladıktan sonra gelir. Bu aşama bir sistemin elemanlarını, bileşenlerini, güvenlik seviyesini, modülleri, mimariyi ve farklı arayüzleri ve sistemden geçen veri türünü tanımlar.
Tasarım nitelikleri aşağıda sıralanmıştır:
• İşlevselliği, başarımı ve güvenilirliği yüksek, nitelikli bir ürün oluşturmak ana hedef olmalıdır.
• Öğrenim ve kullanım kolaylığı göz önünde tutulmalıdır.
• Tasarımın gereksinimler ile izlenebilirliği olmalıdır.
• Geliştirilen birimin kodu ve testleri ile izlenebilirliği olmalıdır.
• Tasarım programlama dilinden olabildiğince bağımsız, kolay anlaşılabilir, kolay değiştirilebilir ve tekrar kullanılabilir olmalıdır

Kapsamı ve türü sistemden sisteme farklılık gösteriyor olsa da sistemin bakımı için izlenebilecek dört farklı yaklaşım vardır. Bunlar:
• Düzeltici bakım,
• Uyarlamalı bakım,
• Tamamlayıcı bakım ve
• Önleyici bakım şeklinde sıralanır.