Sistem Geliştirme

Bilgi sistemlerinin başarılı bir şekilde geliştirilmesi ve uygulanması, işletmelere birçok alanda
önemli katkılar sunmaktadır. Buna örnek olarak,
ürün geliştirme, finansal raporlama ve pazarlama
süreçlerinin hızlanması, müşteri ihtiyaçlarının zamanında karşılanması, hızlı ve etkin kararlar almayı sağlaması gibi katkılar gösterilebilir.

Bilgi sistemleriyle, işletmelerde sağlanabilecek başlıca değişimler, süreçlerin otomatikleştirilmesi, standart olarak yürütülen işlerin verimliliğinin artırılması, iş süreçlerinin analiz edilmesi, basitleştirilmesi ve yeniden tasarlanmasıdır.

İşletmelerde bilgi sistemlerinin kurulması
ya da yenilenmesinin nedenleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
• Gelişen teknoloji, önceleri saklanması ve işlenmesi ekonomik olmayan bilgilerin işlenme maliyetlerinin önemli ölçüde düşmesine
neden olmaktadır. Gelişmiş teknolojiden
faydalanan işletmeler rakiplerine göre avantaj elde ederler.
• İşletmenin büyümesi ve sisteme yeni bilgi
türlerinin katılması da bilgi işlem talebinin
artmasına neden olmaktadır. Bu durum
ihtiyaçların karşılanmasında var olan bilgi
sisteminin yetersiz kalması sonucunu doğurabilir.
• Eskiyen teknolojinin işletme maliyetlerini
yükseltmesi ve benzer işlemlerin yeni teknolojiyle daha ucuza yapılabilir olması.
• Var olan bilgi sisteminin yenilenmesi ihtiyacı, işletmenin ya da teknolojinin gelişmesiyle ilgili olmaksızın, yasalar ya da yönetmeliklerdeki değişmeler sonucu ortaya
çıkabilmektedir.

Bir problemi analiz etme ve çözüm bulma, aşağıdaki
karşılıklı ilişkili faaliyetleri içermektedir:
• Sistem düşüncesini kullanarak bir problemin ya da olanağın var olduğunu kabul
etmek ve tanımlamak.
• Alternatif sistem çözümleri geliştirmek ve
değerlendirmek.
• İhtiyaçları en iyi karşılayan sistem çözümünü seçmek.
• Seçilen sistem çözümünü tasarlamak.
• Tasarlanmış olan sistem çözümünü başarılı
bir şekilde uygulamak ve değerlendirmek.

En eski bilgi sistemi geliştirme yaklaşımı olan Sistem Geliştirme Yaşam Döngüsü (SGYD), sistem kurma ve sistem geliştirmeyi uygun bir biçimde adımlara bölen, çok aşamalı bir yaklaşımdır.

SGYD kullanmayan proje grupları, önemli adımları gözden kaçırabilmekte ve dokümantasyonu ihmal edebilmektedir. Bu yaklaşımın kullanılmasıyla kullanıcılar sistematik bir disipline sokulmakta, kalite ve standartlaşma önem kazanmaktadır.

SGYD yaklaşımının çok fazla dokümantasyon gerektirmesi ve dolayısıyla süreci yavaşlatarak tamamlanmasının çok zaman alması ve geliştirme zamanının uzunluğuna bağlı olarak maliyetli olması da olumsuz özellikleridir.

Bazen işletmenin ihtiyaçlarının çoğunu karşılamak şartıyla mevcut yazılım almak daha kolay ve ucuz olabilir. Ancak işletme ihtiyaçlarını karşılayacak bir yazılım bulunmaması durumunda yeni bir yazılım geliştirilmesi kaçınılmaz olmaktadır.

Bir sistem geliştirme yaşam döngüsü; planlama, sistem analizi, sistem tasarımı, uygulama, bakım ve iyileştirme aşamalarından oluşur.

Sistem geliştirme yaşam döngüsünün aşamaları genellikle birbiriyle iç içe devam eder ve çoğu zaman kesin çizgilerle ayırım yapmak zordur.

Planlama aşamasında eldeki projenin neden
gerekli olduğu ne kadar sürede ne kadar maliyetle tamamlanacağı, yeni sistemin getirilerinin neler
olacağı gibi konular ele alınır. Yönetici ve sistem
analisti, proje kapsamında işletmedeki eksik olan
veya doğru gitmeyen, yavaş işleyen işleri ve problemleri tespit eder. Bunun yanında fırsatların ve
amaçların tanımlanmasına odaklanır. Sistemin,
kullanıcıları memnun edecek amaçları belirlenir.
Çalışan puantaj takibinin iyileştirilmesi, stok takibinin geliştirilmesi gibi konular bu duruma örnek
olarak gösterilebilir. Bu aşama projenin diğer safhaları için önemlidir. Bu aşamada ayrıca sistemin
geliştirilmesine yönelik olarak; kanunen yeni bir
rapor tutma zorunluluğu getirilmesi, sistemin yenilenmesi veya geliştirilmesi için sınırlı bir sürenin
olması gibi kısıtlar belirlenir.

SGYD yaklaşımının sistem projeleri kapsamında ele alınmasından yola çıkarak proje planlama bölümü aşağıdaki adımları içermektedir:
• İhtiyaçların belirlenmesi
• Çeşitli proje taleplerini gözden geçirme ve karar verme
• İşletme talep ve ihtiyaçlarına öncelik verme
• Kaynakların projeye uygun tahsisi
• Proje geliştirme ekibini belirleme
• Bilgi sistemi planlaması ve uygulamasında kullanılan teknikleri belirleme
• Kritik Başarı Faktörlerinin belirlenmesi
• Sonuç / Ortalama Analizi

Fizibilite çalışması, yeni bir proje geliştirme
sürecinde belirli varsayımlar ve tahminler çerçevesinde bir projenin uygulanması ve sonuçları ile
ilgili tespit ve değerlendirmeleri içeren bir süreçtir.

Yeni sistemin geliştirilmesinin mümkün olup olmadığını belirlerken aşağıdaki fizibilite boyutlarının dikkate
alınması gerekir:
• Teknik Fizibilite: Mevcut teknoloji bu sistemi geliştirmek için yeterli mi? Yeni sistemi geliştirme sürecinde yararlanabileceğimiz uzman personelimiz mevcut mu? Yeni bir teknolojiye ihtiyacımız varsa bu yeni teknoloji ile sistem geliştirebilme olasılığı nedir?
• Ekonomik Fizibilite: Kuruluşun yeni bir sistem geliştirmek için yeterli fonu var mı? Yapılan maliyete kıyasla elde edeceği fayda yeterli mi?
• Operasyonel Fizibilite: Sistem geliştirildikten sonra iyi şekilde işleyecek mi? Eskisine göre performansı yüksek olabilecek mi? Organizasyonun faaliyet tarzına uygun mu?
• Sosyal/Davranışsal Fizibilite: Kullanıcılar, değiştirilen sisteme kolayca uyum sağlayabilecekler mi? Değişime direnç ile gösterecekler mi?
• Yönetim Fizibilitesi: Sistem yönetim tarafından kabul edilir mi? Yönetimin desteği nasıl olacak?
• Yasal Fizibilite: Sistem ilgili yasalara ve süreçlere uygun mu?
• Zaman Fizibilitesi: Sistem, verilen zaman kısıtlamaları dâhilinde uygulanabilir mi?

Maliyet, bir amaca ulaşmak veya bir nesneye sahip olabilmek için katlanılan fedakârlıkların (parasal) büyüklüğüdür. Projelerde maliyet, genellikle mal ya da
hizmeti elde edebilmek için ödenmesi gereken parasal büyüklükle ölçülür.

Doğrudan maliyetler: Proje ürünü veya hizmetlerinin üretilmesiyle doğrudan ilgili olan maliyetlerdir.
• Doğrudan maliyetler çoğunlukla açık ve net biçimde belirlenebilen maliyet çeşididir.
• Doğrudan maliyet türleri işçilik, hammadde/malzeme, makine/teçhizat, eğitim ve seyahat maliyetlerinden oluşur.
Dolaylı maliyetler ise, projenin ürün veya hizmetleri ile doğrudan ilişkili olmayan ama projenin tamamlanmasıyla dolaylı olarak ilişkili olan maliyetlerdir. Kurumun kaynakları projede kullanıldığında dolaylı maliyetler ortaya çıkar.

Sistem analistleri genelde aşağıdaki işleri yaparlar:
• İşletme gereksinimlerini analiz etmek ve istekleri karşılayacak sistemi tasarlamak,
• Sistem üzerinde yapılan düzenlemelerin sisteme olan etkilerini incelemek ve raporlamak,
• Sistem üzerinde oluşabilecek olumsuz etkilere karşı, alternatifler geliştirerek problemlere çözüm oluşturmak,
• Sistem üzerinde bir sorunla karşılaşıldığında, sistematik olarak sorunları giderebilecek
yapılar oluşturmak,
• Problem çözme sırasında, sistemin bütünlüğünü bozmadan, detaylı bir şekilde analiz
ve raporlamalarını hazırlamak,
• Ayrıntılara önem vererek analiz sırasında
hiçbir detayı atlamadan süreci kontrol altında tutmak,
• Sahip olunan teknik bilgiyi eyleme dökmek.

İhtiyaç analizi aşağıdaki alt süreçlere
sahiptir:
• Ön inceleme yapılması
• Ayrıntılı analiz faaliyetlerinin gerçekleştirilmesi
• Mevcut sisteminin incelenmesi
• Kullanıcı gereksinimlerinin belirlenmesi
• Çözüm önerisi

Yazılması planlanan bir programın taşıması gereken bazı nitelikler vardır. Bu nitelikler:
• Görselliği ön plana çıkmalıdır.
• Kullanıcı dostu olmalıdır.
• Hesaplamaları işlemleri doğru yapmalıdır.
• Hızlı olmalıdır.
• Güncellenmesi de değiştirilmesi kolay olmalıdır.
• Sade ve etkin bir kodlaması olmalıdır.
• Yaygın olarak kullanılan işletim sistemleriyle uyumlu olmalıdır.
• Çoklu kullanıcı desteği olmalıdır.
• Ticari nitelikteki bir programsa lisanslı olarak satılmalıdır.

Bilgi sistemlerinin geliştirilmesi için, sistem geliştirme yaşam döngüsü yaklaşımına alternatif olarak izlenebilecek yaklaşımlar:
• Prototip geliştirme,
• Son kullanıcı geliştirme,
• Yazılım paketleri kullanma
• Dış kaynak kullanımı ve
• Bilgisayar Destekli Yazılım Mühendisliği (CASE-Computer Aided Software Engineering) şeklinde sıralanabilir.