Bilgisayar Ağları ve İnternet

Kaynakların iletişim hatları aracılığıyla birbirine bağlandığı, farklı kullanıcılar tarafından paylaşıldığı, bir yerden başka bir yere aktarıldığı iletişim sistemine bilgisayar ağları denir.

Ağdaki veri gönderebilen, alabilen, iletebilen her bir cihaz düğüm olarak adlandırılmaktadır. Bilgisayar, hub, köprü, switch, sunucu, yazıcı gibi ağdaki tüm cihazlar bir düğümdür. Her bir düğüm ağda kendi işlevine uygun bir şekilde görev yapar.

Ağ Topolojisi: Bir ağ üzerindeki bilgisayarların ve diğer donanımların birbirine nasıl bağlanacağını, bu cihazların veri aktarımını nasıl yapacağını ve veri alışverişinde hangi kanalları kullanacağını ifade etmektedir. Topolojinin belirlenmesinde bağlantı kuracak bilgisayarların sayısı, veri transfer hızı, ağ güvenliği, yeniden düzenlenebilir olma gibi unsurlar dikkate alınmalıdır. Cihazların nasıl bağlanacağı fiziksel topoloji olarak, veri alışverişinin nasıl yapılacağı ise mantıksal topoloji olarak adlandırılmaktadır.

MAC Adresi: Bir bilgisayar ağında, cihazın ağ donanımını tanımaya yarar. MAC adresi, benzersiz bir seri numarasıdır ve imalat sırasında her ağ aygıtı için atanır. Her bilgisayarın modeminin ve ağ kartının kendine özel birer MAC adresi vardır. Her bir donanıma özgü olduğu için aynı MAC adresine sahip birden fazla ağ cihazı yoktur. Aynı ağda iki ağ cihazının birbiriyle haberleşmesi MAC adresiyle mümkündür.

Sanal Özel Ağ (VPN - Virtual Private Network) Uzaktan erişim yoluyla farklı ağlara bağlanmayı sağlayan teknolojidir. VPN sanal bir ağ uzantısı oluşturduğu için, VPN kullanarak ağa bağlanan bir cihaz, fiziksel olarak bağlıymış gibi o ağ üzerinden veri alışverişinde bulunabilir. Kısacası VPN, internet ya da başka bir açık ağ üzerinden özel bir ağa bağlanmayı sağlayan bir bağlantı çeşididir. VPN üzerinden bir ağa bağlanan kişi, o ağın fonksiyonel, güvenlik ve yönetim özelliklerini kullanmaya da devam eder. 

TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) Referans Modeli Bir diğer referans modeli TCP/IP’dir. TCP/IP internetin altyapısını oluşturan protokoller grubudur. Bu mimariyle, farklı işletim sistemlerinden oluşan bir ağda iletişim kolaylıkla gerçekleştirilebilir. Masaüstü bilgisayarlar, mobil cihazlar, sunucu bilgisayarlar gibi farklı yapı ve büyüklükteki cihazlar arasında veri alışverişine olanak sağlar.

Veri iletiminde kaynak, kanal ve alıcı olmak üzere üç öğe bulunur: Kaynak ve alıcı ağdaki iki düğümdür. Kanal ise bu iki düğüm arasında verinin taşınacağı iletim ortamıdır. Veriler, kablolarla elektriksel sinyaller; fiber optik kablolarla ışıklar ve kablosuz ortamlarda radyo, kızılötesi gibi elektromanyetik dalgalar hâlinde iletilmektedir. Sinyaller analog ve dijital olabilir ve kodlanarak elektrik ya da elektromanyetik dalgalar hâlinde aktarılır.

Ülkemiz internetle ilk defa Ege Üniversitesinin öncülüğünde kurulan Türkiye Üniversite ve Araştırma Kurumları Ağı (TÜVAKA) acılığıyla 1987 yılında tanışmıştır. Daha sonra 1993 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesinden Ankara-Washington arasında kiralık hat ile Türkiye’de ilk internet bağlantısı gerçekleşmiş ve böylece ülkemizde de internet altyapısı kurularak herkesin kullanımına açılmıştır.

Sosyal ağlar, içeriğin kullanıcılar tarafından inşa edildiği, yönetildiği, paylaşıldığı internet tabanlı uygulamalardır. Üreticinin de tüketicinin de yine kullanıcı olduğu sosyal ağ uygulamaları, insanların fikirlerini, bilgilerini, yaşantılarını paylaşabildiği ve sürekli iletişimde olduğu sosyal etkileşim ortamlarıdır. İnternet ve cep telefonlarının sunduğu imkânlarla zaman ve mekân sınırlamasının da ortadan kalkmasıyla sosyal ağlar, eğitimden eğlenceye, satış ve pazarlamadan sosyal sorumluluk projelerine kadar günlük yaşamdaki pek çok alanı etkisi altına almıştır.

Bulut bilişim sistemleri genel olarak üç farklı biçimde yapılandırılır. Sunucu, depolama ve ağ bileşenleri gibi tüm bilgi işlem kaynaklarının internet üzerinden hizmet sunan bir sağlayıcı tarafından işletildiği bulut mimarisi Genel Bulut (Public Cloud) olarak adlandırılmaktadır. Amazon Web Servisleri, Microsoft Azure ve Google Cloud herkese açık bulutlara örnek olarak verilebilir. Yalnızca tek bir işletmenin veya kuruluşun kullanımına tahsis edilmiş bulut mimarisi Özel Bulut (Private Cloud) olarak adlandırılmaktadır. Özel bulutlar, genellikle işletmelerin yerel veri merkezlerinde fiziksel olarak konumlandırılırlar. Genel ve özel bulutların bir arada kullanıldığı mimari ise Melez Bulut (Hybrid Cloud) olarak adlandırılmaktadır. Büyük ölçekli işletmelerin var olan bilişim altyapılarını genişletmek amacıyla kullanılan bir bulut mimarisidir.

Kurumsal web siteleri, tüketicilere işletmeyle ilgili temel bilgiler sunmanın yanında, doğrudan satış işlemi gerçekleştirme, işletme imajına katkı sağlama, işletmenin tanınırlığını artırma gibi işlevlere sahiptir. Aynı zamanda işletmelerin global ölçekte dünyaya açılan pencereleridir.

Sosyal ağlarda yürütülen iletişim çalışmalarının sağlayacağı avantajları şöyle özetleyebiliriz: • kurumun görünürlüğünü ve itibarını artırma, • müşteri ilişkilerini destekleme, • müşterilere doğrudan ulaşarak talep ve beklentilerini öğrenme, • ürün satışlarını yükseltme, • daha fazla gelir elde etme.

İnternetin iş yaşamına etkilerini şöyle özetleyebiliriz: • Şirketlerin eşit şartlarda yeni pazarlara ulaşmalarına imkânı sağlar, • Ürün ve hizmetlerin tanıtım sürecine kullanıcı yorumlarının eklenmesiyle müşterinin de dâhil edilmesini sağlar. Böylece daha güvenli bir ortam yaratılmış olur. • Şirketlerin global ölçekte tanınırlığını ve ulaşılabilirliğini artırarak diğer kurumlarla rekabet etmelerine imkân sağlar, • Pazarlama faaliyetlerinin daha etkili bir şekilde yürütülmesi için uygun ortam ve koşulları sağlar, • Reklam, nakliye, ürün tasarımı ve üretim gibi maliyetlerde azalmaya yol açar

Sosyal ağlar ve sosyal medya kavramları çoğu zaman birbiri yerine kullanılsa da aslında birbirinden farklı kavramlardır. Sosyal ağ, düğümlerin birbirine bağlanarak iletişim kurduğu sosyal yapıdır. Sosyal medya ise insanların online olarak sosyal etkileşimini sağlayan sosyal ağ siteleri gibi internet platformları, uygulamaları ve teknolojilerini ifade etmektedir.

Diğer yandan sosyal medyanın sahip olduğu mesajın yayılım gücünden yararlanmak isteyen köşe yazarları, sanatçılar ve teknologlar kendi takipçi listelerini oluşturmak için sosyal medyayı kullanmaktalar. Örneğin bazı gazeteci ve köşe yazarları geleneksel medya ortamlarında yayımladıkları günlük yayınlarını sosyal medya ortamında paylaşmaktadır. Bu yazarları takip eden kişiler de bu yayınlara erişebilmekte, yorum yapabilmekte, hatta yayının içeriğine katkıda bulunabilmektedir. Böylece yazar yayınını çok daha fazla kişiye ulaştırabilir, takip edenler de içeriklere hızlı bir şekilde erişerek üretiminde ve yorumlanmasında rol oynar hâle gelmiştir. Bazı yazarlar da hiçbir ajansa bağlı olmadan, evlerinde oluşturdukları çalışma ortamında sosyal medya araçlarını kullanarak hedef kitlelerine ulaşmayı tercih etmektedir. Yine sanatçılar gösterileri öncesinde oyun tanıtımları gibi halkla ilişkiler etkinliklerini sosyal medya ortamlarında yürütmekte; gösteri sonrasında da izleyicilerle bir araya gelerek yorum yapmaktadır.

Sosyal ağların önemli kullanım alanlarından biri de yayıncılıktır. Günümüzde haber içeriği oluşturma ve dağıtma aşamalarında haber ajansları, gazeteler, dergiler ve muhabirlerin yanı sıra sosyal ağların kullanımı büyük önem kazanmıştır. Sosyal ağların sunduğu olanaklarla birlikte bireyler haber, video, fotoğraf gibi çoklu ortam içeriğine anında ulaşarak katkıda bulunmakta; profesyonel haber ajansları da bu oluşumu destekler nitelikte kendi sosyal ağ platformlarını oluşturmaktadır. İnternet insanlara sesini özgürce duyurma imkânı vermiştir. Yeni medya araçlarının günlük yaşantımızda kazandığı önemle birlikte, haber oluşturma, işleme ve dağıtma süreçlerinde büyük değişiklikler yaşanmıştır. İnternet teknolojileri bu noktada, özellikle haberin hızlı bir şekilde aktarımı aşamasında çeşitli olanaklar sunmakta ve habercilik alanında da yeni bir kültürün oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Sosyal ağlar, sağladığı olanaklarla birlikte özgürlükçü ve katılımcı bir kültürün oluşmasına katkıda bulunmaktadır. Bugün bireyler tanık olduğu bir olayı herhangi bir kuruma ihtiyaç duymadan sosyal ağlar üzerinde haber yapabilmekte, takipçileri sayesinde geniş kitlelere ulaşarak dağıtımını ve yayılımını sağlamaktadır. Yani her birey bir haber kaynağı olabilir.

Sosyal ağlar hayatımızı kolaylaştıracak fırsatlar ve olanaklar sunuyor olsa da her alanda olduğu gibi bağımlılık hâline dönüştürmeden, aşırı ve gereksiz kullanımından kaçınılmalıdır. Geleneksel medyada bireyler dinleyici, izleyici ya da okuyucu konumdayken sosyal medyayla birlikte bu rollerin değiştiğine daha önce değinmiştik. Değişen rollerle birlikte aktif konuma gelen bireylerin ortamda mesaj oluşturma, var olan mesajlara katkıda bulunma, yorum yapma süreçlerinde temel düzeyde de olsa teknik bilgi ve beceriye sahip olma zorunluluğu doğmuştur. Sosyal medya okuryazarlığı genel olarak sosyal medyayı kullanabilmek için ihtiyaç duyulan yeterlilikleri ifade etmektedir.

Bilinçli sosyal medya kullanımı konusunda değinmemiz gereken bir diğer konu da giderek yaygınlaşan sosyal medya bağımlılığıdır. Birçok kişinin sabah uyandığında ilk işinin sosyal ağlarındaki akışı takip etmek olduğunu biliyoruz. Sosyal ağlardaki hızlı ve yoğun bilgi akışını takip edebilmek ve bu akışa yetişebilmek için işini, günlük yaşamını, hatta ailesini ihmal edecek düzeyde sosyal medya kullanan kişiler sosyal medya bağımlısı olarak kabul edilmektedir. Kendini sosyal hayattan soyutlama, günlük işlerini aksatma, sosyal medyadaki gelişmeleri kaçırma kaygısı gibi iletişim sorunları sosyal medya bağımlılığı olarak ifade edilmektedir. Henüz tıbbi açıdan bir hastalık olarak tanımlanmasa da sosyal medya bağımlılığı bireylerin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkilemektedir. Çevrenize göz attığınızda aslında çok sayıda insanın bu durumu yaşıyor olduğunu görebilirsiniz. Sosyal medya bağımlıları gerek dahil oldukları ağdaki gelişmeleri gerekse diğer bireylerin paylaşımlarını anlık takip edebilmek için çok kısa aralıklarla sosyal medya hesaplarını kontrol etmektedir. Tıpkı sosyal medya okuryazarlığı eğitimlerinde belirtildiği gibi “Sosyal medyanın azı karar, çoğu zarar. Medya obezi olmayın.” tavsiyesinin sık sık hatırlanması, aşırıya kaçmadan, gerekli ve yeterli düzeyde kullanılması gerektiği unutulmamalıdır.

Günümüz yaşam koşulları içerisinde en dikkat çekici kavramlardan biri olan mobilite, bir durumdan farklı bir duruma geçişi ya da bir yerden başka bir yere olan hareketi ifade etmektedir. Bu genel tanımın çok daha ötesinde mobilite kavramını, bireysel ve kurumsal açıdan iletişim teknolojilerinin can damarı olarak da tanımlayabiliriz. Öyle ki mobilite; iş, eğlence, haber, sosyal yaşam vb. iletişim teknolojilerinin kullanıldığı aklınıza gelebilecek her türlü faaliyet içerisinde farklı yapılarda ve uygulamalarda karşımıza çıkmaktadır. 

Sosyal ve ekonomik koşulların değişmesi, bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmeler, çalışma koşullarını da büyük ölçüde etkilemektedir. Üretim sistemlerinde ve yönetim anlayışında meydana gelen değişimler çalışma sürelerinde ve koşullarında bazı esnekliklerin yapılması ihtiyacını doğurmuştur. Uzaktan çalışma, bireylerin fiili olarak yürüttükleri işlerini işyeri çatısı altında değil de kendi evlerinde ya da belirleyecekleri başka bir mekânda yürütebilmeleri anlamına gelmektedir. İnternet bireylere mekândan bağımsız olarak çalışarak iş yaşamında varlıklarını sürdürebilme imkânı sunmaktadır. Her iş alanı için uygun olmamakla birlikte özellikle bilişim, reklamcılık, muhasebe, mimarlık, mühendislik gibi çalışma alanlarında yoğun bir şekilde kullanılmaktadır.