İŞLETME BİLGİ SİSTEMLERİ - Deneme Sınavı - 4

Yarı yapısal karar süreci ise ilk iki süreç arasın- da kalan durumu ifade eder. Probleminizdeki pa- rametrelerden bazıları hakkında olasılıklı da olsa bilgi sahibi olabiliyorsanız, bu iyi bir durumdur ve senaryolar türeterek nasıl karar verilmesi gerektiği- ne dair analiz yapabilirsiniz. Bu durum yarı yapısal süreç olarak isimlendirilir.

Bilgi sisteminin amacı ise verilerden bilgi türetmektir. Bunu mümkün olan en kısa sürede, hatasız, gerektiğinde tekrar türetilebilir ve zamanında yapmaya gayret eder. Temel bileşenleri ise bilgisayar başta olmak üzere çeşitli donanımlar (yazıcı, harici disk vb.), yazılımlar, veri toplama cihazları ve insan- dır. Veriler elle veya otomatik olarak toplanabilir, bunun için farklı yazılımlar ve donanımlar kullanılabilir. Sistem tamamen insansız ve insan destekli olabilir. Ama sonuçta buradaki ortak amaç veriyi işleyip yararlı bilgiyi üretmek ve sunmaktır. Örneğin birbirleriyle ilişkisiz gibi görünen veriler arasındaki anlamlı ilişkileri veri madenciliği teknikleriyle be- lirleyen, sonuç çıkaran, teşhis yapan uzman sistem, uzman sistem olarak isimlendirilen bilgi sistemine iyi bir örnektir. Bir fabrikada her bir üretim noktasında elde edilen üretim miktarını anlık olarak takip ederek gelen siparişlere göre üretim programını düzenleyen sistem ise yönetim bilgi sistemine iyi bir örnektir.

Endüstri 4.0, kendi kararlarını alarak nere- deyse tamamen kendi kendine çalışan insan- sız fabrikaların oluşturulmasını hedefleyen yeni bir yaklaşımdır. Fabrikadaki üretim programının yapay zekâ teknikleriyle belir- lenmesi, üretim çizelgesinin oluşturularak tezgâhlara yüklenmesi, üretim için gerekli ham madde ve malzemenin otonom araçlarla taşınması gibi pek çok işlemin insan olmadan yürütülmesini hedefler. Endüstrinin gelecek- te hedeflenen seviyesini göstermektedir.

Stratejik karar verme seviyesi genellikle üst yöne- tim tarafından verilen ve sistemin uzak geleceğini etkileyen kararlardır. Bu tip kararlarda risk yük- sektir. Bir başka deyişle eğer yanlış karar verilirse bunun maliyeti çok büyük olabilir. Bu nedenle stratejik kararları vermek oldukça zordur ve karar vericiye bütün bilgilerin çok iyi analiz edilerek su- nulması gerekir.

Bilgi sistemleri, bilgisayar yardımıyla verilerden bilgi üreterek karar vericiye destek olan elektronik sistemlerdir. Bilgi sistemlerinin yararları şöyle lis- telenebilir:

Hatasız işlem yapılmasını sağlama

Karar verme etkinliğini artırma

Hızlı bilgi türetilmesine olanak sağladığı için iş verimliliğini artırma

Farklı çözüm yaklaşımlarının kısa sürede denenmesine olanak tanıma

İş gücünden tasarruf sağlama

Veri/bilgi güvenliğini sağlama

Veri tabanı daha sonra bilgiye dönüştürülecek olan bütün verilerin saklandığı (depolandığı) yerdir. Verilerin belli bir mantıkla saklanmasını (depolanmasını) ve gerektiğinde erişilebilir olmasını sağlar. Bu, genellikle bir veri tabanı yönetim sistemi (Ms SQL Server, Oracle vb.) ile sağlanır. Günümüzde veri tabanı yazılımları milyarlarca satırlık veriyi saklamakta, kısa sürede erişimini sağlamakta ve gerektiğinde işlemektedir.

Kayıt işleme sistemleri büyük miktardaki veriyi basit matematiksel işlemlerle değerlendiren ve basit sonuçlar üreten sistemlerdir (Gökçen, 2011). 

Kayıt işleme sistemi operasyonel karar verme seviyesindedir ve yapısal karar verme sınıfına girer. Yani sürekli benzer işlemlerin tekrar ettiği, hata yapıldığında düzeltmenin büyük maliyetlere neden olmadığı ve sürecin algoritmik olarak kolayca ifa- de edilebildiği sistemdir. Yapılandırılmış kararları destekler. Veri işleme süreci anında veya periyodik olabilir. Örneğin faturalama sistemleri verilerin periyodik olarak işlendiği duruma örnektir. Ama elektronik bilet oluşturma anında (online) olarak yapılan bir işlemdir.

Bir bilgi sistemine karar destek sistemi tanımlaması yapabilmek için aşağıdaki şartları yerine getirmesi gerekir:

Problemde değerini bilemediğiniz ve ancak olasılıklı olarak tahmin edebildiğiniz parametreler varsa

Bilgiyi türetmek için farklı senaryoları dikkate almak gerekiyorsa

Çözüm için kullanılan yaklaşımlar genellikle karmaşıksa

Türetilen bilgi, orta ve uzun vadeli kullanıma uygunsa

Sistem, aralarında güçlü ilişkiler olan farklı özelliklerdeki bileşenlerden oluşan ama bileşenlerin ortak bir amaç için hareket ettikleri yapıya verilen isimdir. İşletmelerdeki işleyişte bir sistem anlayışı ile ele alınabilmektedir

Verilen senaryoda verilen işletme herhangi bir üretim faaliyetinde bulunmamakta evlere servis yaparak bir hizmet sağlamaktadır. Hizmet üretmek olarak planlanmış ve işleyen bu sistem servis sistemine örnek oluşturur.

Üretim yapma amacıyla üretim hattı, çalışanlar, makinalar gibi pek çok farklı unsurun bir araya getirildiği sistemler üretim sistemine örnek oluşturur. Bu sistemlerin çıktısı ürünlerdir.

Karar verme sürecinin hiçbir şekilde bir algoritmaya dökülemediği karar verme sürecidir. Bu tür karar süreçlerinde karar vericinin sezgileri, önceki deneyimleri, kişisel değerlendirmeleri önemlidir.

Yeni teknoloji geliştirme içinde pek çok belirsizliği barındıran ve belirli bir algoritmaya dökülemeyecek karar sürecidir. Bu nedenle yapısal olmayan karar süreci sınıfında yer almaktadır.

Stratejik karar verme seviyesi genellikle üst yönetim tarafından verilen karalardır. Bu kararlar sistemin uzak geleceği üzerinde etkili kararlardır. Bu tip kararlarda risk yüksek olmaktadır.  Doğru olmaması sistemi olumsuz etkilemektedir. Doğru cevap c seçeneğidir.

Sosyal sorumluluk projesi uzun bir döneme ilişkin bir karardır. Başarılı olması işletme üzerinde olumlu bir etkiye sahip olacaktır. Karar sürecinde parametrelerin bilinemiyor olması nedeniyle de yapısal olmayan karar süreci içinde yer almaktadır. Bu durumda doğru cevap yapısal olmayan-stratejik ikilisidir.

Ücretli yolda hızlı geçiş sistemini kullanan bir araç verisi bir cihazla insan gerektirmeden elde edilmektedir. Bu durumda veri otomatik veri toplama araçları iile toplanmaktadır. Doğru cevap b’ dir.

Alışveriş merkezinin eğlence alanında müşterilerin para kullanma nedeniyle meydana gelebilecek (para taşımak, para üstü beklemek vb.)  memnuniyetsizlikler nedeniyle akıllı kart uygulaması yapılmaktadır. Bu kart cüzdan görevi görmektedir ve bu sistemde veri akıllı kart ile sisteme aktarılmaktadır.

Uzman sistem, genellikle eldeki bir grup veriyi inceleyerek aralarındaki ilişkiyi çözümleyen ve konuyla ilgili teşhis yapan sistemdir. Uzman sistem gerçekten çok karmaşık çözüm yöntemleri kullanır. Bu alanda yaygın olarak kullanılan yöntemlerden bazıları yapay sinir ağları, derin öğrenme, veri madenciliği, meta sezgisel algoritmalar ve bulanık mantık teknikleridir. Duyarlılık analizleri bu teknikler içerisinde yer almamaktadır.