İŞLETME ANALİTİĞİ

Araştırmacının ilgilendiği değişkenin sınıflayıcı ya da sıralayıcı ölçek ile ölçümlendiği durumlarda
sütun grafiği (çubuk grafiği) uygundur. Sütun grafiklerinde değişkenin aldığı farklı sonuçları temsil etmek üzere sütunlar yer alır. Düşey eksende genellikle frekans değerleri yer alır. Ancak kimi durumlarda araştırmacı frekans yerine oranları da kullanabilir.

Özellikle ilgilenilen değişken sonuçlarının oransal olarak ifade edildiği veya gösterilmek istendiği durumlarda pasta grafikleri kullanılır. Pasta grafikleri; sınıflayıcı ve sıralayıcı ölçek ile ölçümlenmiş değişkenlerin sonuç dağılımını, oransal olarak göstermek üzere kullanılırlar. Pasta grafiği temel olarak, her değişken sonuç değerinin toplam içindeki oranının, bir dairenin ilgili oran kadarlık alana sahip dilimi ile temsil edilmesi işlemidir.

Örneğin, bir kişinin bir ay içerisinde çeşitli kalemlere yaptığı harcamalara ilişkin bir
veri seti için pasta grafiğ, oluşturmak daha uygun olacaktır.

Üzerinde çalışılan sürekli bir değişkenin değer aralığı içerisinde nerelerde yoğunlaşma
gösterdiğini görebilmek için oluşturulurlar. Eşit aralıklı ölçek ile ölçümlenmiş sürekli değişkenler
için oluşturulurlar. Değişken sonuçları değer aralığı içerisinde eşit büyüklükte
kategorilere/sınıflara ayrılarak, her kategori için ilgili kategorinin frekansı ile orantılı
sütunlar çizilir. Bu yapıları ile sütun grafiklerine benzerler. Ancak sütun grafiklerinde
kategoriler arasında boşluklar bulunurken histogramlar sürekli değişkenler için oluşturulduklarından
sütunlar arasında boş alan bulunmaz.

Birden fazla sürekli değişkenin bulunduğu çalışmalarda ilgili değişkenler arasındaki ilişkinin
araştırılması için saçılım grafiği oluşturulur. Araştırmacılar iki değişken arasındaki
ilişkinin yönü ve derecesini belirlemek için korelasyon katsayısını kullanırlar, ancak
özelikle saha çalışmalarında kısa bir sürede iki değişken arasındaki ilişki hakkında bilgi
edinmek için saçılım grafiği faydalı olacaktır.

İşletmeler ürettikleri ürünlerin hatasız olması ve müşterilerine hatasız bir şekilde ulaşması
için alınabilecek tüm önlemleri alırlar. Bu önlemlerden bir tanesi de Kalite Kontrol’dür.
Üretim hattından müşteriye ulaşmak üzere gönderilecek her ürün, üretim aşamasının birkaç
adımında veya son aşamada mutlaka kalite kontrol işleminden geçer. Benzer şekilde
işletmeler günlük faliyetlerini yürütürlerken çeşitli problemler ile karşılaşırlar. Hem kalite
kontrol sırasında hem de günlük faliyetler sırasında ortaya çıkan sorunların önem sırasına
göre sıralanması işlemlerinde Pareto grafikleri kullanılır.

Pareto grafiğinin yatay ekseninde,
karşılaşılan sorunlar yan yana ve sorun sıklık sayısına göre büyükten küçüğe göre
sıralanırlar. Sorun’un sıklık sayısı ya da frekanslar düşey eksende yer alır. Her sorun için
yüksekliği ilgili frekans ile orantılı bir sütun yer alır. Bu yapıları ile sütun grafiklerini andırırlar.
Ancak sütun grafiklerine ek olarak grafik alanının sağ kısmında oransal frekansları
içeren üçüncü bir eksen yer alır. Problem kaynağı ile ilgili oransal frekans değerleri, bu
eksene göre eşleştirilerek, ortaya çıkan noktalar çizgi yardımıyla birleştirilir. Birleştirme
sırasında kümülatif oranlardan yararlanılır.

Kimi durumlarda üzerinde çalışılan veri seti için grafik çizmek yerine araştırmacının ilgilendiği
değişkenin önemli değerlerini liste gösteriminde görsel olarak vurgulaması istenebilir.
Bu tür durumlarda koşullu biçimlendirme işlemi gerçekleştirilir. Koşullu biçimlendirme
yardımıyla ilgili değişkenin önemli değerleri görsel olarak çubuk, renk, simge ve
diğer ayırt ediciler kullanılarak ön plana çıkartılabilir. Araştırmacının ilgilendiği koşula
ve biçimlendirme türüne göre koşulu sağlayan işlemtablosu hücresi renk veya şekil değiştirirken,
koşulu sağlamayan hücrede bir değişiklik meydana gelmez. İşlemtablosu yazılımında
koşullu biçimlendirme Giriş sekmesi içerisinde Koşullu biçimlendirme menüsü
olarak yer alır

Grafiklerin oluşturulabilmesi için araştırmacıların kullanabilecekleri onlarca
yazılım bulunmaktadır. Yazılımlar sadece grafik çizme amaçlı olabileceği gibi analiz
amaçlı yazılımların içerisinde yer alan fonksiyon ve menü kullanımı ile de grafik çizilmesi
mümkündür. Günümüzde grafik çizim amacı için kullanılan yazılımlardan bazıları Google
Sheets, Microsoft Excel, Apple Numbers, Easy Office, Tableau, Gephi, OpenOffice,
Libre Office, GeoGebra, R, Maple, Matlab ve Mathematica olarak sayılabilir. Mozilla Firefox bir internet tarayıcısıdır.

Gösterge panosu hazırlanırken dikkat edilmesi gereken en önemli unsur hazırlanan
görselin mümkün olduğunca basit ve anlaşılır olmasıdır. Çok fazla ölçüm sonucu, farklı
grafik tipleri, renk karmaşaları gösterge tablosundan elde edilecek faydaları azaltacaktır.

Coğrafi bilgi sistemleri, üzerinde çalışılan problemin yer/konum parametreleri ile ilişkilendirilmesi
ile çözüme ulaşmak için gösterilen çabaların bütünü olarak ele alınabilir.
Coğrafi bilgi sistemleri uygulamalarında belirli bir probleme ilişkin veri ile beraber bu
verinin derlendiği yer/konum bilgisi de yer alır. Örneğin bir derenin farklı noktalarından
örnek alınması işlemi sırasında örnek alınma noktası koordinatları kayıt altına alınabilir,
şehir merkezinin değişik noktalarında hava kirliliği ölçümü yapılırken hem ölçüm sonucu
hem de ölçüm yapılan yer/konum bilgisi kayıt altına alınır. İlgilenilen değişkenin farklı
sonuçlarının yer/konum bilgisine göre farklılık gösterip göstermediği araştırılır

Grafikler ilgilenilen değişkenin genel görüntüsünü incelemek için çok faydalıdır. Ancak
kimi durumlarda araştırmacılar tüm veri setinin genel görüntüsünü görmek yerine küçük
zaman kesitlerini incelemek isteyebilir.

Kıvılcım grafikleri yardımıyla işlemtablosunun sütun veya satırında yer alan verilerin tek bir hücre
içerisinde özet görüntüsü elde edilir. Kıvılcım grafikleri temel olarak işlemtablosunda seçili
alanda yer alan veri için, grafiğin işlemtablosunun bir hücresi içerisine çizilmesi işlemidir.

Değişken; farklı bilim dallarında farklı biçimlerde tanımlanmak ile beraber, temel olarak “birimlerin sahip oldukları ve birbirlerinden ayırt edilmelerini sağlayan özelliklere” değişken denilir.

Birim ise “bir araştırmada, hakkında bilgi edinilmek istenilen, üzerinde özellikleri ile ilgili ölçüm, sayım ya da gözlemlerin yapılabildiği canlı, cansız varlıklar veya olayların her biri” olarak tanımlanabilir.

Değişkenin ortaya çıkış biçimi rakam ile ifade edilemiyor ise nitel tanımlaması yapılır.

Değişkenin ortaya çıkış biçimi rakam olarak ifade edilebiliyorsa nicel değişken tanımlaması yapılır.

Birimlerin sahip oldukları özelliklerin anlamlı rakam, sayı ve simgeler ile ifade edilmesi işlemine ölçme adı verilir.

Sınıflayıcı ölçekte değişken sonuçlarını temsil eden kategoriler arasında doğal bir sıralama yoktur.

Sıralayıcı ölçek, sınıflayıcı ölçek türüne benzer biçimde nitel değişkenler için kullanılır ve ilgili değişken sonuçları kategorilerde bir araya getirilir.

Çizim alanı, grafiği oluşturulacak değişken veya değişkenlere ilişkin çizimleri yapabilmek amacı ile ayrılan alandır.

Pasta grafiği temel olarak, her değişken sonuç değerinin toplam içindeki oranı- nın, bir dairenin ilgili oran kadarlık alana sahip dilimi ile temsil edilmesi işlemidir.

Birden fazla sürekli değişkenin bulunduğu çalışmalarda ilgili değişkenler arasındaki ilişkinin araştırılması için saçılım grafiği oluşturulur.