İŞLEM TABLOSU PROGRAMLAMA - Deneme Sınavı - 6

VBA kullanımı için, programlamada kullanılacak Visual Basic programlama ortamı konusunda da bilgi sahibi olmak gereklidir.

İlk kurulumda boş bir sayfa ile açılan MS Excel programında, varsayılan sekmeler olarak, Resim 3.1’de de görüleceği gibi DOSYA, GİRİŞ, EKLE, SAYFA DÜZENİ, FORMÜLLER, VERİ, GÖZDEN GEÇİR ve GÖRÜNÜM sekmeleri görüntülenir. Varsayılan olarak görüntülenmeyen “GELİŞTİRİCİ” sekmesinin görünür hâle gelmesi ve üzerinde yerleşik bulunan butonlar yardımıyla çeşitli programlama özelliklerine sahip olmak için öncelikle bir dizi işlem yapmak gereklidir.

Geliştirici sekmesini devreye sokmak için, DOSYA sekmesine gelinmeli ve Seçenekler tıklanmalıdır. Seçenekler tıklandığında, Excel Seçenekleri adı altında bir menü açılır. Bu menüden Şeridi Özelleştir seçildiğinde, üst tarafta bulunan sekmelerin tamamının görüntülendiği, devreye alınmamış sekmelerin ise işaretli olmadığı görünür. Geliştirici sekmesi işaretli olmayan ögelerden biridir. Resim 3.2’de bu sekme görülmektedir. Geliştirici sekmesinin sol kısmındaki (+) işareti tıklandığında alt menüleri görünür hâle gelir.

Geliştirici sekmesinin alt menüleri Kod, Eklentiler, Denetimler, XML ve Değiştir’dir. Bağlantılar ise Veri sekmesinin bir alt menüsüdür.

Geliştirici sekmesinin alt menüleri Kod, Eklentiler, Denetimler, XML ve Değiştir’dir. Bağlantılar Veri, Hesaplama Formüller, Simgeler Ekle, Temalar ise Sayfa Düzeni sekmelerinin birer alt menüleridir.

Makrolar butonu, üzerinde çalışılan MS Excel sayfası için daha önce oluşturulmuş makroları görüntülemeyi sağlar. Açılan bir sayfa ile kayıtlı makrolar adları ile listelenir. Sağ tarafta bulunan butonlarla, kayıtlı makrolar üzerinde gerekli işlemler yapılır. Çalıştır butonu seçili makronun baştan sona çalışmasını, Adımla butonu seçili makro işlemlerinin adım adım yapılmasını, Düzenle butonu makronun düzenlenmesini ve gerekli değişikliklerin yapılmasını, Oluştur butonu yeni bir makro oluşturmayı, Sil butonu seçili olan makronun silinmesini sağlar. Resim 3.4, Makro penceresini göstermektedir. Seçenekler butonu tıklandığında açılan Makro Seçenekleri penceresi ile seçili makronun klavye kısayolu belirlenebilir ya da değiştirilebilir. Açıklama bölümüne makro ile ilgili gerekli açıklamalar yazılabilir.

Private Sub (Alt Yordama Özel) yazılacak olun kodun başlığını, End Sub (Alt Yordamı Sonlandır) ise sonlandığı kısmını göstermektedir. Private Sub ikilisinin yanında nesnenin ismi olan CommandButton1 ve eylemi olan Click görüntülenmektedir. Kod olarak yazılacak her şey, Private Sub ve End Sub satırlarının arasındaki satırlara yazılacaktır. Örneğe devam edilecek olursa, çalışma zamanına geçildiğinde, buton tıklandığı zaman, formun arka plan rengi kırmızı olsun. Bunun için gerekli kod hatırlanacak olursa,
    Nesne İsmi . Özellik İsmi = Özelliğin Yeni Değeri
formülüne uygun şekilde yazılmalıdır. Bu örnekte rengi değiştirilmek istenen nesne ismi UserForm1, değiştirilmek istenen özellik ise Arkaplan Rengi (Backcolor) olarak belirlenebilir. Özelliğe atanacak yeni değer ise kırmızı renginin renk kodunu temsil eden vbRed olmalıdır. Yukarıdaki formüle göre Private Sub / End Sub arasına yazılması gereken kod:
    User Form1 . Backcolor = vbRed
olmalıdır. Kod yazılıp çalışma zamanına geçildiğinde program kullanıma hazırdır. Form üzerindeki buton tıklandığında form arka plan renginin kırmızıya dönüştüğü görülmektedir. Resim 3.18 formun düğme tıklanmadan önceki ve tıklandıktan sonraki hâlini göstermektedir.

Private Sub (Alt Yordama Özel) yazılacak olun kodun başlığını, End Sub (Alt Yordamı Sonlandır) ise sonlandığı kısmını göstermektedir. Private Sub ikilisinin yanında nesnenin ismi olan CommandButton1 ve eylemi olan Click görüntülenmektedir. Kod olarak yazılacak her şey, Private Sub ve End Sub satırlarının arasındaki satırlara yazılacaktır. Örneğe devam edilecek olursa, çalışma zamanına geçildiğinde, buton tıklandığı zaman, formun arka plan rengi kırmızı olsun. Bunun için gerekli kod hatırlanacak olursa,
    Nesne İsmi . Özellik İsmi = Özelliğin Yeni Değeri
formülüne uygun şekilde yazılmalıdır. Bu örnekte rengi değiştirilmek istenen nesne ismi UserForm1, değiştirilmek istenen özellik ise Arkaplan Rengi (Backcolor) olarak belirlenebilir. Özelliğe atanacak yeni değer ise kırmızı renginin renk kodunu temsil eden vbRed olmalıdır. Yukarıdaki formüle göre Private Sub / End Sub arasına yazılması gereken kod:
    User Form1 . Backcolor = vbRed
olmalıdır. Kod yazılıp çalışma zamanına geçildiğinde program kullanıma hazırdır. Form üzerindeki buton tıklandığında form arka plan renginin kırmızıya dönüştüğü görülmektedir. Resim 3.18 formun düğme tıklanmadan önceki ve tıklandıktan sonraki hâlini göstermektedir.

Private Sub (Alt Yordama Özel) yazılacak olun kodun başlığını, End Sub (Alt Yordamı Sonlandır) ise sonlandığı kısmını göstermektedir. Private Sub ikilisinin yanında nesnenin ismi olan CommandButton1 ve eylemi olan Click görüntülenmektedir. Kod olarak yazılacak her şey, Private Sub ve End Sub satırlarının arasındaki satırlara yazılacaktır. Örneğe devam edilecek olursa, çalışma zamanına geçildiğinde, buton tıklandığı zaman, formun arka plan rengi kırmızı olsun. Bunun için gerekli kod hatırlanacak olursa,
    Nesne İsmi . Özellik İsmi = Özelliğin Yeni Değeri
formülüne uygun şekilde yazılmalıdır. Bu örnekte rengi değiştirilmek istenen nesne ismi UserForm1, değiştirilmek istenen özellik ise Arkaplan Rengi (Backcolor) olarak belirlenebilir. Özelliğe atanacak yeni değer ise kırmızı renginin renk kodunu temsil eden vbRed olmalıdır. Yukarıdaki formüle göre Private Sub / End Sub arasına yazılması gereken kod:
    User Form1 . Backcolor = vbRed
olmalıdır. Kod yazılıp çalışma zamanına geçildiğinde program kullanıma hazırdır. Form üzerindeki buton tıklandığında form arka plan renginin kırmızıya dönüştüğü görülmektedir. Resim 3.18 formun düğme tıklanmadan önceki ve tıklandıktan sonraki hâlini göstermektedir.

Sub kelimesi, alt yordam (Subroutine) kelimesinin kısaltması olarak kullanılmaktadır ve Makro1 adlı alt programın başlangıcını işaret eder. Başında “ ‘ “ işareti bulunan ve kod penceresinde yeşil renk ile görüntülenen yazılar, kod parçacığı hakkında bilgi vermek amacıyla kullanılan yorum kısımlarıdır. Bu yazılar kod çalışırken devreye girmez, sadece programcıyı bilgilendirmek amacıyla kullanılır.

Alt satıra inildiğinde karşılaşılan Range().Select ifadesi, aktif olan hücreyi değiştirmek/seçmek için gerçekleştirilir.

Eğer kalıpları iç içe de kullanılabilir. Else ifadesine bitişik olarak oluşturulan yeni bir If yapısı ile sayısız If yapısı iç içe kullanılabilir. Bu durumda ilk sağlanan koşul için Then ile Else arasındaki işlemler yapılır, sağlanmıyorsa Else kısmına atlanarak diğer If yapısının koşulu araştırılır. Koşul sağlandığı durumda altında yazılan kodlar uygulanır, sağlanmadığı durumda ise bir alttaki Else kısmına atlanır ve kodun çalışması bu şekilde devam eder.

Bir değişkenin değişik durumlarının koşul olarak kullanıldığı If kalıplarında, koşulların sayısının arttığı durumlarda kullanım kolaylığı sağlayabilecek Select Case yapısı kullanılabilir. Case olarak ilgili değişkenin alacağı farklı değerler belirlenir ve bu farklı durumlarda yapılacaklar, yapı içerisinde tanımlanır.

Döngüsel yapılarda dikkat edilmesi gereken nokta, tekrar edilecek işlemlerin birbirinin aynısı olmasıdır. Farklı işlemleri tek bir döngüsel yapıda kullanmak mümkün değildir. For–Next döngüsel yapısı, programlama dillerinin hemen hepsinde bulunan For döngüsel yapısının MS Visual Basic programlama dili üzerindeki karşılığıdır.

İkinci kısımda ise Do komutundan sonra sayaç değişkeninin değerinin “1” sayı artırımı ve toplam değişkenine bu yeni sayaç değişken değerinin eklenmesi işlemleri yapıldıktan sonra koşula bağlı olarak döngü sağlanacaktır. Dikkat edilecek olursa Loop While sayac > 0 satırına gelindiğinde sayaç değişkeninin değeri “1” olacaktır. Bu sebeple döngüye devam edilir. Bu örnekteki sorun, döngünün ne zaman biteceği ile ilgili bir kısıt olmamasıdır. Bu sebeple sonsuz döngü olarak adlandırılan döngüden hiç çıkmama durumu oluşur ve değişken değeri kendine ait limiti aştığı an program hata ile çalışmasını durdurur.

Go To ifadesinden sonra gidilmesi istenilen satır numarası belirtilerek, o satıra ulaşmak amaçlanmaktadır. Bu sayede kod sayfasını satır satır yukarıdan aşağıya doğru okumak mecburiyeti ortadan kalkarak, istenilen sıçramalara imkân tanınmış olur. Ancak bu sıçramalar programın okunurluğunu azaltacak ve ne yapılmak istendiğini kavramayı zorlaştıracaktır.

For döngüsel yapısının k adlı başka bir değişken için çevrilmesi sebebiyle oluşmuş bir hata ve işaretlenmesi görülmektedir.

İkinci bir yöntem ise program kodlarının arasında belirli noktalara Kesme Noktası (Break Point) yerleştirmektir. Program çalışırken kodun Kesme Noktasına kadar olan kısmı çalıştırıldıktan sonra, tasarım zamanına geri dönülerek program kesilir ve o andaki program verileri incelenir. Kesme noktası farklı yerlerde oluşturularak program hatalarının yakalanması ve düzeltilmesi sağlanır.

Karşılaşılan Range().Select ifadesi, aktif olan hücreyi değiştirmek/seçmek için gerçekleştirilir.

ActiveCell.FormulaR1C1 ifadesi, çalışma kitabı içerisinde, belirlenen çalışma sayfasında aktif olan hücreye yazılacak değerin ataması işlemini gerçekleştirir.