Grafiklerle Çalışmak

Excel’de grafik araçlarının kullanımı oldukça kolaydır. Ekle menüsü altında yer alan Grafikler ve Mini Grafikler bölümleri verilerin sunumunda ve görselleştirilmesinde yararlanılabilecek bütün araçları içermektedir.

Excel’de grafik araçlarının kullanımı oldukça kolaydır. Ekle menüsü altında yer alan Grafikler ve Mini Grafikler bölümleri verilerin sunumunda ve görselleştirilmesinde yararlanılabilecek bütün araçları içermektedir. Bunun yanında grafik ekleme işlemi sonrasında ya da mini grafik ekleme işlemi sonrasında ilgili grafik aktif durumdayken yani tıklanmış durumdayken yeni bir menü belirecektir. Grafik Araçları veya Mini Grafik Araçları olarak isimlendirilmiş olan bu menü üzerinden ise ilgili grafiğin tasarımı ve biçimi özelleştirilebilir.

Grafik ekleme işlemi sonrası ilgili grafiğin aktif hâle getirilmesinin ardından yeni bir araç kutusu görünecektir. Grafik Araçları olarak üst menüye yerleşen bu yapıda tasarım ve biçim olmak üzere iki ayrı alt menü oluşur.

Tasarım menüsü altında, Veri bölmesi aracılığıyla satır ve sütun yerleri değiştirilebileceği gibi, grafik eklerken seçilen veri aralığı bu bölme aracılığıyla tekrar değiştirilebilir.

Grafik ekleme işlemi sonrası ilgili grafiğin aktif hâle getirilmesinin ardından yeni bir araç kutusu görünecektir. Grafik Araçları olarak üst menüye yerleşen bu yapıda tasarım ve biçim olmak üzere iki ayrı alt menü oluşur. Biçim menüsü altında, grafikte yer alan farklı katmanların ve eklenen şekillerin önde, arkada, arada olma durumları yerleştir bölümünden kontrol edilir. 

Eklenen grafik incelendiğinde iki eksenin yer aldığı görülmektedir. Dikey (y ekseni) ve yatay (x ekseni) eksenler tablodan gelen verilerin yerleştiği eksenlerdir. Örneğimizde y ekseni ders notlarının yerleştiği bölüm, x ekseni ise ders adlarının yerleştiği bölüm olmuştur.

Grafik oluştururken bütün bir tabloyu ekledikten sonra ilgili grafik üzerinde verilerin görünüp görünmemesine de müdahale edilebilmektedir. Bu işlem için grafik üzerindeyken sağ tıklanır ve “Veri Seç…” seçeneğine ulaşılır. İlgili seçenek tıklandığında veri kaynağını seç penceresi açılacaktır. 

Veri kaynağını seç penceresinin ilk bölümü grafik verileri aralığıdır. İlgili satır incelendiğinde kullanıcıya birçok bilgi verecektir. Sonraki seçenekte Satır/Sütun Değiştir butonu görülmektedir.

Sütun, çizgi, pasta, çubuk, alan, dağılım, yüzey grafikleri ve ayrıca radar ve hisse senedi grafikleri de bulunur.

Yatayda birçok kategorinin olmasına izin veren ve dikeyde sayısal ifadelerle kategorilerin değişimini gösteren grafik türüdür. Çalışma sayfasında yalnızca sütunlar veya satırlar hâlinde yerleştirilmiş veriler sütun grafikte çizilebilir. Sütun grafikler bir zaman diliminde veri değişikliklerini göstermek veya ögeler arasındaki karşılaştırmaları göstermek için kullanışlıdır. Değişimi sütunlar hâlinde ve farklı renklerle ya da aynı rengin farklı tonlarıyla göstermek mümkündür. Aynı zamanda üç boyutlu görünümler de eklenebilmektedir. Kullanıcının amacına göre farklılaştırılmış sütun grafiklerinden de yararlanabilir.

Excelde çalışma kitabı altında sayfalar içerisine yerleştirilen veriler çizgi grafikler aracılığıyla da sunulabilir. Çizgi grafiklerin kullanımı için verilerin sürekli veri olması gerekir. Eşit aralıklı sürekli verilerin zaman içerisindeki değişimi ve dağılımı çizgi grafiklerle rahatlıkla gösterilebilir. Genel olarak dikey eksende değer veriler ve yatay eksende kategoriler yer alacak şekilde organize edilirler. Kategorik veriler metinsel veri ise, zaman aralıklarıysa ya da mali dönemleri işaret ediyorsa çizgi grafiklerin kullanılması uygundur. 

Excelde tek bir veri ve birçok kategorinin olduğu durumlarda pasta grafiklerinin kullanımı oldukça uygundur. Değişken tek bir verinin farklı kategorilere göre aldığı değerlerin gösteriminde kullanılır. Pasta grafikler, veri stili ögesinin yani herhangi bir kategorinin aldığı değerinin toplam değere göre orantılı olarak gösterilmesiyle oluşur. Veri noktaları tüm pastanın yüzdesi şeklinde ifade edilir.
Pasta grafik oluşturken dikkat edilmesi gereken bazı durumlar vardır;
• Kategorilerin tek bir değere sahip olması gerekir. Yani tek bir veri serisi olmalıdır.
• Verilerin hiçbiri negatif veri olmamalıdır.
• Hiçbir değer sıfır olmamalıdır.
• Kategorilerin bir bütünü temsil ediyor olması gerekir.

Excel’de çubuk grafikler neredeyse bütün özellikleri ve türleriyle birlikte sütun grafiklerle aynıdır. Tek farkı yatayda seri değerlerin gösterilmesi gerektiğinde tercih edilmeleridir. Bunun dışında yine sütun grafikte olduğu gibi kümelenmiş çubuk, 3-B kümelenmiş çubuk, yığılmış 2-B ve 3-B çuvuk, %100 yığılmış çubuk ve 3-B %100 yığılmış çubuk grafikler, çubuk grafiklerin farklı türleridir. Bunun yanında çubuk şekli değiştirilerek yine sütun grafikte olduğu gibi yatay silindir, koni ve piramit şeklinde grafiklere de dönüştürülebilir. Sütun yerine çubuk grafik tercih etmenin sebepleri arasında eksen etiketlerinin uzun olması sayılabilir. 

Alan grafikleri zaman içindeki değişimin boyutlarını vurgularken ve bir eğilimdeki toplam değere dikkat çekmek istendiğinde tercih edilen grafiklerdir. 2-B ve 3-B görünümünde çizilebilen alan grafikleri değerlerin toplamını görüntüleyerek parçaların bütünle ilişkisini gösterir.

Önceki anlatımlarda genel olarak değerleri niteleyen kategorilerle birlikte iki eksen üzerinden anlatımlar yapılmıştır. Eksenlerden biri kategorik verileri içerirken diğer eksen değerleri barındırmaktadır. Ancak dağılım grafiklerinde durum değişkenlik göstermektedir. Dağılım grafiklerinde iki eksen de sayısal verileri içermektedir. Dikey eksen Y, yatay eksen ise X ekseni olarak isimlendirilir ve koordinat düzlemi görünümünde olur. Değerler veri noktalarında birleştirir ve düzensiz aralıklar veya kümeler halinde görüntülenir. Dağılım grafikleri çoğunlukla bilimsel ve istatistiksel verilerle mühendislik verileri gibi sayısal değerleri görüntülemek ve karşılaştırmak için kullanılır.

Yüzey grafiği bir dizi veri noktaları arasında bağlantı kuran üç boyutlu bir yüzey oluşturmak için kullanılır. Yüzey grafiği, iki veri kümesi arasında en uygun kombinasyonu belirlemek için tercih edilebilir. Bir topografya haritasında olduğu gibi, yüzey grafiğinde de aynı değer aralığındaki alanlar renk ve desenlerle gösterilir. Diğer grafik türlerinden farklı olarak, yüzey grafiğinde renkler birbirinden farklı veri setlerini ayırmak için değil, değerleri ayırt etmek için kullanılır.

Pasta grafiğiyle benzerliğinden dolayı ayrıntılı olarak ele alınmayacak olan halka grafiği bunlardan biridir. Ancak halka grafiğini pasta grafikten ayıran önemli bir özellik mevcuttur. Pasta grafiği sadece bir veri serisini görselleştirirken, halka grafiği içiçe halkalar halinde birden çok veri serisini aynı halka grafik üzerinde görselleştirebilir.

hisse senedi grafikleri en yüksek-en düşük-kapanış, açılış-en yüksek-en düşük-kapanış, işlem hacmi-en yüksek- en düşük- kapanış, işlem hacmi-açılış, en yüksek- en düşük- kapanış gibi alt türleriyle oldukça zengin bir grafik çeşitliliğine sahiptir ve bu yönüyle hise senedi fiyatlarındaki dalgalanmaları göstermek için, günlük ve yıllık sıcaklık dalgalanmalarını göstermek için tercih edilmektedir.

Excel’de eklenmiş olan bir grafik seçili hale getirildiğinde üst menülere yeni bir menü eklenir. Grafik Araçları olarak isimlendirilen menü altında tasarım ve biçim adıyla yeni iki alt menü yer alır. Eklenmiş bir grafik normal şartlar altında verilerin yer aldığı sayfanın ortasına yerleşir. Ancak bu durum çok fazla verinin yer aldığı sayfalarda yönetimi zor bir yapıya dönüşür.

Veriler üzerinde işlemler devam ederken ilgili grafiğin değişime uğraması ve bütüncül yapıyı da bozmaması adına aynı çalışma kitabı içerisinde yeni bir sayfaya taşınması genel olarak profesyonel düzeyde kullanım için önerilmektedir. Bu işlem için Grafik Araçları menüsü altında yer alan Tasarım menüsünde Grafiği Taşı seçeneği kullanılmalıdır. 

Yeni sayfa seçeneğinin tıklanması sonrasında sayfa isimlendirmesi yapılıp kapatıldığında Excel veri sayfasının önüne sadece grafiği barındıran yeni bir sayfa eklemiş olur. Bu sayfada yer alan grafik verilerin geldiği sayfaya bağlımlıdır ve veriler üzerindeki değişim grafiğe anında yansıyacaktır.

Excel’de grafik eklendikten sonra ilgili grafiğin şeklini, özelliklerini, barındırdığı veriyi, renklendirmesini, boyunu ve etiketleme yönetimini değiştirmek mümkündür. İstenildiği takdirde eklenmiş olan bir grafik farklı bir grafiğe de dönüştürülebilir. Bütün bu işlemler Grafik Araçları altında yer alan tasarım ve biçim menüleri aracılığıyla yapılmaktadır.

Yığılmış alan grafikleri, zaman içinde veya başka kategori verilerinde her değerin katkısının eğilimini gösterir. Benzer şekilde %100 yığılmış alan grafikleri ise verilerin yüzde üzerinden toplama katkı oranlarını göstermek için kullanılır. İki tür grafik yapısı 2-B ve 3-B olarak hazırlanabilir.

Zaman içerisindeki eğilimleri ve sıralanmış kategorileri göstermek için işaretli olan ya da işaretli olmayan çizgi grafik türü kullanılabilir. Ancak çok fazla kategori varsa veya değerler birbirine yakınsa işaretli olmayan çizgi grafik kullanılması daha uygun olur. İşaretler noktalara koyulduğunda kategori sayısı fazla olduğunda grafik karmaşık ve anlaşılmaz bir hâle gelebilir.

Değerlerin zaman içerisinde yüzdeye katkı eğilimlerini göstermek için işaretli olan ya da olmayan %100 yığılmış çizgi grafiği kullanılabilir. Çok fazla kategorinin olması durumunda işaretlerin gösterilmesi uygun olmayacağından işaretli olmayan %100 yığılmış çizgi grafiğinin tercih edilmesi daha uygun olacaktır. Ancak yığılmış çizgi grafiğinde olduğu gibi katkı eğilimlerini göstermek için çizgi grafiği yerine alan grafiklerine yönelmenin daha doğru olduğu ve yüzde katkısına bakılması planlanan veri eğilimleri için %100 yığılmış alan grafiğinin kullanılmasının daha uygun olduğu düşünülmektedir.