İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ II

İbn Haldun (1332-1406) el-Mukaddime (Giriş) adlı eserinde “İlmu’l-Umrân” (Kültür İlmi) adı altında başta tarih, sosyoloji ve ekonomiyi kültür ilminin disiplinleri olarak vaz etmiş ve kurallaştırmıştır.

Osmanlılarda XVI. yüzyıla kadar atlı posta teşkilatı vardı; postacılara “koşucular” deniyordu. Bunlar ulak, tatar ve çapar olmak üzere üç sınıftan oluşuyordu. XVII. yüzyılda “Menzil Teşkilatı” adıyla postacılıkta yeni gelişmeler oldu. Büyük şehirlerde “Menzilhâne” denilen özel posta evleri açıldı

Matematiğe Müslüman bilginlerin çok önemli katkıları olmuştur. En büyük katkı, Sıfır’ın (0), ilk defa sayı olarak kullanılmasıdır; bunu yapan ilk matematikçi ünlü Türk matematikçi Musa el-Harezmî (öl. 863)’dir.

Sibernetik ilkeleri kullanarak otomatik ve robot türü aletler icat etmekle meşhur
olmuş bilgin, Cezerî (1136-1206)’dır. Ebû’lİzz el-Cezerî, Artukoğulları’nın başkenti Âmid (Diyarbakır)’teki sarayında yetişmiş ve orada otuz altı yıl mühendislik yapmış bir teknisyendir. Artukoğlu Karaaslan’ın isteği üzerine Kitabü’l-Câmi beyne’l-İlm ve’l-Amel fi Sınaati’l-Hiyel (Teknik Sanatında İlim ve Ameli Birleştiren Kitap) adlı meşhur eserini yazmıştır. Bu eserde kendi yapmış olduğu elli otomatik ve robot türü aletin yapımlarını ve çizimlerini anlatır.

“Semerkant Rasathanesi”ni kuran bilim insanı Uluğ Beydir.

İslam devletlerinde İslam kardeşliğini kurumsal hale getirmek ve ekonomik hayatı canlandırmak için kurulan teşkilata Ahilik Teşkilatı denir.

Bilindiği gibi, Abbasî halifesi Me’mun’un Bağdat’ta 829 yılında kurduğu
Beytü’l-Hikme’de (Hikmet Evi) Müslüman bilginler, özellikle Aristo, Eflatun, Ptolemy (Batlamyus), Öklid, Galen (Calinus) gibi filozof ve bilginlerin eserlerini Arapçaya tercüme ettirmişlerdir.

Tasavvuf düşüncesi de önemli gelişmeler kat etmiştir. Tasavvuf başta sûfilik olarak Halife Osman döneminde bir zühd ve takva hareketi olarak başlamıştır. Bu hareketin ilk temsilcisi meşhur sahabe Ebû Zerr el-Gıfarî’dir.

Yükseköğretim için örnek, Me’mun’un 829 yılında açtığı Beyt’ül-Hikme sayılabilir. Sonra Fatimiler’in Kahire’de açtıkları Ezher ve Selçukluların Bağdad’ta açtıkları Nizâmiye medreseleri, ilk önemli yükseköğretim kurumlarıdır.

İslam dünyasında gerçek anlamıyla ilk kütüphane Emevi halifesi Şam’da kurulmuştur.

Matematiğe Müslüman bilginlerin çok önemli katkıları olmuştur. En büyük katkı, Sıfır’ın (0), ilk defa sayı olarak kullanılmasıdır; bunu yapan ilk matematikçi ünlü Türk matematikçi Musa el-Harezmî (öl. 863)’dir

Ebû’lİzz el-Cezerî, Artukoğulları’nın başkenti Âmid (Diyarbakır)’teki sarayında yetişmiş ve orada otuz altı yıl mühendislik yapmış
bir teknisyendir. Artukoğlu Karaaslan’ın isteği üzerine Kitabü’l-Câmi beyne’l-İlm ve’l-Amel fi Sınaati’l-Hiyel (Teknik Sanatında İlim ve Ameli Birleştiren Kitap) adlı meşhur eserini yazmıştır.

Tıp alanında da Müslüman bilginlerin sayısız katkısı vardır. Bunların bazıları şöyledir; küçük kan dolaşımı, bunu tesbit eden ilk bilgin Arap asıllı tabip İbn Nefs (1210-1288)’tir.

İlk ahi teşkilatının Abbasi Halifesi en-Nasır li’dinillah (1180-1225) zamanında kurulduğu kabul edilir.

İngiliz tabip ve arkeolog Briffoult da “Making the Humanity” adlı eserinde şöyle demektedir: “İslam medeniyetinin modern dünyaya en büyük hediyesi ve yardımı bilimdir...... Fakat Avrupa’yı yeniden hayata kavuşturan şey, sadece bilim değildir.....Avrupa’nın ilerlemesinde İslam kültürünün kesinlikle etkisini görmeyeceğimiz bir kesit yoktur. Bu etkinin, bütün açıklığı, büyük ve devam eden gücüyle kendini gösterdiği, en büyük zaferlerim kazanılışına neden olduğu alan, doğa bilimleri ile bilim zihniyeti olmuştur”.

Öklid’in beşinci postulatını yanlışlayıp bugün Anti-Öklidçi geometri olarak
anılan geometrinin ilk öncüsü bir Türk bilgini Nasrüddin Tûsî (öl.1274)’dir.

Abbasi halifesi Me'mun'un Bağdat'ta 829 yılında kurduğu Beytü'l-Hikme'de Mülüman bilginler, özellikle Aristo, Eflatun, Ptolemy(Batlamyus), Öklid, Galen (Calinus) gibi filozof ve bilginlerin eserlerini Arapçaya tercüme ettirmişlerdir. Doğru cevap B'dir.

Hz. Muhammed 632 yılında vefat etmiştir. Doğru cevap C'dir.

İslam dünyasında felsefe ve bilim de özellikle IX. yüzyılın ortalarından itibaren büyük gelişmelere sahne oldu. Tabiat Felsefesi Ekolü, ilk oluşan felsefe akımıdır; bu ekol ünlü kimyacı ve doğa bilimcisi Cebir İbn Hayyan ile başlamıştır. Doğru cevap A'dır.

Tarihten sosyolojiye birçok alanı içerisine alan beşeri bilimler, Aristo'nun ilim anlayışına göre ilim veya bilim sayılmıyordu; bu gelenek büyük ölçüde İbn Haldun'a kadar devam etmiştir. İbn Haldun (1332-1406) el-Mukaddime adlı eserinde "İlmu'l -Umran" (Kültür İlmi) adı altında başta tarih, sosyoloji ve ekonomiyi kültür ilminin disiplinleri olarak vaz etmiş ve kurallaştırmıştır. Doğru cevap D'dir.