İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ II - Deneme Sınavı - 15

Abbasîlerden ayrı olarak İdrîsîlerin Fas’ta (788), Ağlebîlerin Tunus’ta (800) birer denizci devlet olarak bağımsızlıklarını ilan etmelerinden sonra, İslâm donanması- nı Akdeniz’de temsil etmeye başlandı. Endülüs’ten sürülen 10.000 kadar denizci bir süre İskenderiye’de kaldıktan sonra 827’de reisleri Ebû Hafs el-Bellûtî kumandasında kırk parça gemiyle Girit’e gelerek adayı fethettiler. Kandiye şehrini kurarak bir tersane inşa ettiler. Ağlebîler de Sicilya’nın fethini tamamladılar (902). Stratejik bakımdan önemli bu iki adanın fethi Akdeniz’de Müslümanların üstünlüğü ele geçirmelerine yol açtı. Bundan sonra Müslümanlar yaklaşık bir buçuk asır boyunca Ege denizini kontrol altında tutarak Bizans deniz gücünü etkisiz hale getirdiler.

Müslümanlar Mısır ve Suriye’deki üslerden deniz seferleri düzenlemeye başladılar. Alınan tedbirler ve izlenen strateji kısa sürede sonuç verdi. Mısır Valisi Abdullah b. Sa’d’ın kumandası altında yaklaşık 300 gemilik İslâm donanması Antalya’nın Finike ilçesi açıklarında Herakleios’un oğlu II. Kostans’ın kumandasındaki 500 parçadan oluşan Bizans donanmasını büyük bir yenilgiye uğrattı. Gemilerin çokluğu sebebiyle gemi direkleri anlamında Zâtü’s-savârî adıyla anılan ve Bizans’ın Doğu Akdeniz’deki hâkimiyeti sona erdiren bu savaş Müslümanların ilk büyük deniz zaferidir. Böylece Bizans’a üstün gelecek donanmayı oluşturan Müslümanlara İstanbul yolu açıldı.

Hz. Peygamber İslâmiyet’in yayılmasını hızlandırmak, fetihleri teşvik etmek ve ölü arazilerin canlandırılmasını sağlamak başta olmak üzere çeşitli sebeplerle çok sayıda kişiye iktâ vermiştir. . Hz. Osman döneminde daha farklı bir yol izlenmiş ve benimsenen iktâ politikasıyla çok sayıda Arap kabilesinin Doğu Akdeniz sahil şeridi gibi fethedilen uç bölgelere iskânı sağlanmış, iç bölgelerde ise savaş ganimeti olarak ele geçirilen servetle ölü araziler canlandırılarak ülkenin tarıma uygun bölgelerini: ziraat alanında kalkındırmak hedeflenmiştir.

Râşid halifeler siyasi ve askerî mücadele sonunda iktidarı ele geçirmemişlerdir.

Hz. Ebû Bekir ile Hz. Ali Medine halkının seçimiyle, Hz. Ömer halef bırakma suretiyle, Hz. Osman da şûra yoluyla halife oldu.
Halifeliğe gelişi sahabenin büyük çoğunluğu tarafından benimsenen Hz. Ömer kendisinden sonraki halifeyi şahsen belirlemeyip seçimi altı kişilik bir şûra heyetine bıraktı. İkinci halifenin bu tercihi sonraki dönemlerde oluşacak olan hilâfet nazariyelerinde, devlet başkanını seçmek ve gerektiğinde azletmekle yetkili ‘ehlü’lhal ve’l-akd’ adlı bir heyetin olması gerektiği fikrine temel oldu.

Muâviye, Hz. Peygamber zamanında ilk
nüvesi oluşturulan berîd’i merkez teşkilatının bir parçası hâline getirdi. Posta
ve istihbarat işlerini yürüten Dîvânü’l-berîd Emevîler zamanında sürekli gelişti.

Doğru cevap D'dir.

İslâm tarihinde ilk defa hâcib denilebilecek görevliler
Râşid halifeler döneminde görülür. Hz. Ebû Bekir’in Şedîd, Hz. Ömer’in Yerfâ, Hz.
Osman’ın Humrân ve Hz. Ali’nin Kanber adında hâcib olarak adlandırılabilecek
hizmetlileri vardı.

Humus. Savaş yoluyla elde edilen menkul ganimetlerden beytülmâle intikal eden beşte bir oranındaki paydır.

Sözlükte ‘çekip almak’ anlamındaki müsadere, devlet tarafından hazineye gelir
kaydetmek veya bir süre koruma altına almak üzere ceza veya önlem amaçlı bir
mala el konulması demektir.

Hz. Ebû Bekir’in halife olunca, Hz. Ömer’in halifenin maaş almasının gerektiğini
söylemesine kadar şahsı için beytülmâlden harcama yapmamış ve devlet hazinesi
karşısında kendisini sadece bir kamu görevlisi olarak görmüştür.

Hulefâ-yi Râşidîn döneminde devlet teşkilatlanmasında önemli yapısal değişiklikler
oldu. Suçlular için ilk defa hapishane kuran Hz. Ömer başta yargılama usulleri
olmak üzere hukuk sahasında sonraki dönemlerde takip edilen çok sayıda kural
ve esası yürürlüğe koydu.

Hârûnürreşîd, adli işleri yürütebilmek ve görevlendirilecek kadıların seçiminde kendisine yardımcı olması için Hanefî mezhebinin
meşhur hukukçusu Ebû Yusuf ’u kâdılkudât olarak atadı.

İslâmiyet öncesi dönemden itibaren okuma yazma eğitiminin verildiği, bir çeşit sıbyan mektebi niteliği taşıyan kurumlara küttâb adı verilmiştir.

Hz. Peygamber zamanında, Mekke’de herhangi bir küttâbın varlığına rastlanmamakla beraber, Medine’de altı tane mecvut olduğu tespit edilmiştir.

Hz. Peygamber zamanında, Mekke’de herhangi bir küttâbın varlığına rastlanmamakla beraber, Medine’de altı tane mecvut olduğu tespit edilmiştir. Bunlar, Küttâbü’l-Urve, Küttâb-ı Benî Amr b. Osman, Küttâb-ı İshak el-A’rec, Küttâbü’n-Nasr, Küttâb-ı İbn Zeyân ve Küttâb-ı Rezin’dir.

Mescid-i Nebevi içerisinde eğitim ve öğretim faaliyetleri için ayrılan kısıma suffe adı verildi.

İyaz b. Ganem (ö. 641) tarafından yaptırılan Basra Cuma Camii ise, inşa edildiği dönemden itibaren önemli bir eğitim merkezi haline gelmiş, Abdullah b. el-Muğaffel el-Muzeni (ö. 679) ve İmran b. Huseyn el-Huzai’nin de aralarında bulunduğu on ilim adamı ders vermeleri için halife tarafından görevlendirilmişlerdi.

Makreme b. Nevfel’in evinde Kur’an öğretildiği için burası Dârü’l-Kurra olarak anılıyordu.

Saraylarda bizzat halifenin huzurunda gerçekleştirilen ilmi ve fikri tartışma toplantıları eğitim ve kültürün önemli bir parçasını teşkil ediyordu. Halifeler bu sohbet meclislerin düzenlenebilmesi için saraylarında özel mekânlar tahsis ettirmişlerdi. Emevîlerin ilk halifesi Muaviye b. Ebu Süfyan tarafından başlatılan bu gelenek, daha sonraki Emevî ve Abbasî halifeleri, devlet başkanları ve önde gelen siyaset adamları tarafından da benimsenmiştir.