İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ II - Deneme Sınavı - 13

Halifelerin şahıslarına ait mallara ‘beytülmâl-i hâssa’, devlete ait diğer mallara
da ‘beytülmâl-i âmme’ deniliyordu. Doğru cevap A'dır. 

Emîrü’l-ümerânın devlet hayatındaki yeri Müttaki-Lillâh zamanında yaşanan gelişmelerle iyice belirginleşti. Halifenin göreceli güçsüzlüğü, ayrıca vezirliğin giderek sembolik bir makam haline gelmesi, emîrülümerânın kâtibinin resmen değilse de fiilen vezirin yerini alması sonucunu doğurdu.

İslâmiyet öncesi dönemden itibaren okuma yazma eğitiminin verildiği, bir çeşit sıbyan mektebi niteliği taşıyan kurumlara küttâb adı verilmiştir.

Doğru cevap a'dır.

Küttâblar, küçük çocuklara eğitim veren kurumlar olarak mevcudiyetlerini İslâmiyet döneminde de sürdürmüşlerdir. Hz. Peygamber zamanında, Mekke’de herhangi bir küttâbın varlığına rastlanmamakla beraber, Medine’de altı tane mecvut olduğu tespit edilmiştir. Bunlar, Küttâbü’l-Urve, Küttâb-ı Benî Amr b. Osman, Küttâb-ı İshak el-A’rec, Küttâbü’n-Nasr, Küttâb-ı İbn Zeyân ve Küttâb-ı Rezin’dir.

Doğru cevap b'dir.

Mescid-i Nebevi içerisinde eğitim ve öğretim faaliyetleri için ayrılan kısıma suf- fe adı verildi. Doğru cevap c'dir.

İslâmiyet’in ilk devirlerinden itibaren eğitim ve öğretim faaliyetlerinin gerçek- leştirildiği bir diğer mekân da evlerdi. Bilhassa, Müslümanların büyük zorluklar çektiği ilk yıllarda, dinin temel esaslarının öğretilmesi işi bazı şahısların evlerinde yapılan toplantılar sayesinde gerçekleştiriliyordu. Mesela, Dârü’l-Erkâm adıyla yaygın olarak bilinen Erkam b. Ebi’l-Erkam’ın evi bu amaçla kullanılan bir mekândı. Mekkeli müşriklerin zulümleri yüzünden Müslümanlar Kâbe önünde ibadet edemez hale gelince, Erkam’ın evi Hz. Peygamber ve arkadaşları tarafından toplantı, ibadet ve yeni müslüman olanlara din esaslarını öğretmek amacıyla ders ve bilgi verilen merkez olarak seçilmişti.

Doğru cevap d'dir.

Saraylarda bizzat halifenin huzurunda gerçekleştirilen ilmi ve fikri tartışma top- lantıları eğitim ve kültürün önemli bir parçasını teşkil ediyordu. Halifeler bu sohbet meclislerin düzenlenebilmesi için saraylarında özel mekânlar tahsis ettir- mişlerdi. Emevîlerin ilk halifesi Muaviye b. Ebu Süfyan tarafından başlatılan bu gelenek, daha sonraki Emevî ve Abbasî halifeleri, devlet başkanları ve önde gelen siyaset adamları tarafından da benimsenmiştir. Doğru cevap e'dir.

VIII. Yüzyılın başlarında
Vâsıl b. Atâ tarafından kurulmuştur. Bu mezhebin mensupları Emevîlerin baskıcı politikalarına karşı Ehl-i Beyt’i desteklemişlerdir. Abbasîler döneminde daha da gelişen ve kısa sürede Bağdat ve Basra gibi şehirlerde çok sayıda taraftar bulan Mu’tezile, İslâm dininin asli hükümlerinin temellendirilmesi, sistematik hale getirilmesi, izah ve

ispat edilmesi, karşı fikirlerin cevaplandırılması gibi konularla meşgul olmuştur. Bu görüşlerini ispat amaçlı olarak felsefe ve tabii ilimlerle de ilgilenmişlerdir. Doğru cevap a'dır.

Bilgi ve hikmet evi anlamlarını taşıyan Beytü’l-Hikme, Abbasîler dönemine ait bir eğitim kurumu olup, 830 yılında, Halife Memun tarafından Bağdat’ta kurulmuştur. Beytü’l-Hikme, İslâm toplumunda bilhassa yüksek öğretim konusunda oldukça meşhurdur. Doğru cevap b'dir.

Dârü’l-İlim olarak da bilinen Dârü’l-Hikme, Fâtımî Halifesi Hakim Biemrillah ta- rafından 1004 yılında Kahire’de kurulmuştur. Bu kurum Fâtımî Devleti’nde eğitim faaliyetlerinin gerçekleştirildiği en önemli merkezlerden birisi olmuştur. Doğru cevap c'dir.

Kütüphaneler bilginin en fazla üretildiği ve yayıldığı yerlerdir. Hz. Peygamber ve Hulefâ-i Râşidîn devirlerinde kütüphanelerin mevcudiyetine rastlanmasa da, Emevîler döneminden itibaren camilerin belli bir bölümünde kütüphaneler oluşturulduğu bilinmektedir. Doğru cevap d'dir.

İslâm dünyasında ilk sahâflar Abbasîler devrinde ortaya çıkmışlardır. Doğru cevap e'dir.

Müstâin döneminde Hz. Ali’nin soyundan gelenlerin başlattığı isyanlar da önemli olaylar arasında yer alır. Nitekim Yahyâ b. Ömer el-Hüseynî 864 yılında Şiî isyanı başlatarak Kûfe’de Beytülmâl’i (hazine) ele geçirip mahkûmları serbest bıraktı

İslâmiyet öncesi dönemden itibaren okuma yazma eğitiminin verildiği, bir çeşit sıbyan mektebi niteliği taşıyan kurumlara küttâb adı verilmiştir.

Emevîler Devleti’nin kurucusu olan Muaviye b. Ebu Sufyan’ın eğitim ve öğretim faaliyetlerine verdiği destek dönemin kaynaklarına da yansımıştır. Onun halifeliği zamanında, emsar adı verilen büyük yerleşim yerlerinin hemen her mahallesinde bir küttâb bulunuyordu.

Hz. Peygamber zamanında, Mekke’de herhangi bir küttâbın varlığına rastlanmamakla beraber, Medine’de altı tane mecvut olduğu tespit edilmiştir. Bunlar, Küttâbü’l-Urve, Küttâb-ı Benî Amr b. Osman, Küttâb-ı İshak el-A’rec, Küttâbü’n-Nasr, Küttâb-ı İbn Zeyân ve Küttâb-ı Rezin’dir.