İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ II - Deneme Sınavı - 8

Fatımîlerin en başarılı kumandanlarından olan Cevher es-Sıkıllî İhşîdîler’in son döneminde Mısır’da baş gösteren iç karışıklıklardan da faydalanmak suretiyle Mısır’ı ele geçirdi (969). Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Hâkim-Biemrillâh dönemi (996-1021) Fâtîmî tarihinin en ilginç devresidir. 1017 yılında ilâhlık iddiasında bulunan Hâkim-Biemrillâh 1021 yılında esrarengiz bir biçimde ortadan kayboldu. Onun takipçileri Dürzîler olarak anılırlar. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Fâtımîler Devleti Müstansır-Billâh’ın zamanında (1036-1094) en geniş sınırlarına ulaştı. Mısır, Güney Suriye bölgesi, Kuzey Afrika, Sicilya, Afrika’nın Kızıldeniz sahilleri, Hicaz ve Yemen hâkimiyetleri altındaydı. Doğru yanıt “E” şıkkıdır.

Fâtımîler’le Abbasîler arasındaki ilk çatışma Bağdat’ta hazırlanan ve Fâtımîler’in soyuna hakaret eden şecerelerle (soy ağacı çizelgesi) başladı. Fâtımîler’e karşı Selçuklulardan yardım isteyen Abbasîler, aynı zamanda Kuzey Afrika Valisi Muiz b. Bâdîs’i Fatımî hâkimiyetini tanımaması yönünde kışkırttılar. Muiz b. Bâdîs de 1051 yılında Fâtımîler’e isyan ederek Kuzey Afrika’da hutbeleri Abbasîler adına okutmaya başladı. Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

Adını Hz. Peygamberin kızı Hz. Fâtıma’dan alan hanedan sırasıyla Kuzey Afrika, Mısır ve Suriye’de hâkimiyet kurmuş ilk Şîi hilafetidir. Kuzey Afrika’da hüküm süren Ağlebîler’in başkenti Rakkâde’nin 909 yılında Ebû Abdullah eş-Şîi vasıtasıyla ele geçirilmesiyle Fâtımî Devleti kurulmuş oldu. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Halife yetkilerini Bedr el-Cemâlî’ye devretti. Böylece Fâtımîler tarihinde “Vezirler Dönemi” (1074-1125) başladı. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Mısır, Suriye, Yemen ve Hindistan’daki İsmâilîler’in büyük bir kısmı Müsta’lî’nin imamlığını tanıdı. İran İsmâilîleri ise Hasan Sabbâh’ın liderliğinde Nizâr’ın imamlığını tanıdılar ve Nizâriyye adıyla anıldılar. Doğru yanıt “D” şıkkıdır.

Şâver b. Mucir ve Dırgâm b. Âmir arasındaki mücadelede Şâver, Şam (Dımaşk) hâkimi Nûreddin Zengî’ye sığındı, ondan kendisine yardımcı olmasını ve vezirlik makamına iade edilmesini istedi. Nûreddin de Esedüddin Şîrkuh kumandasındaki orduyu Mısır’a gönderdi (1169). Mısır’ı ele geçiren ve Fâtımî veziri olarak atanan Şirkuh’un çok geçmeden ölümü üzerine yerine yeğeni Selahaddin Eyyûbî tayin edildi.Doğru yanıt “C” şıkkıdır.

İslam dünyasında felsefe ve bilim de özellikle IX. yüzyılın ortalarından itibaren
büyük gelişmelere sahne oldu. Tabiat Felsefesi Ekolü, ilk oluşan felsefe akımıdır;
bu ekol ünlü kimyacı ve doğa bilimcisi Cabir İbn Hayyan ile başlamıştır

Tasavvuf düşüncesi de önemli gelişmeler kat etmiştir. Tasavvuf başta sûfilik
olarak Halife Osman döneminde bir zühd ve takva hareketi olarak başlamıştır.
Bu hareketin ilk temsilcisi meşhur sahabe Ebû Zerr el-Gıfarî’dir.

İkinci önemli tasavvuf düşünce ekolü Vahdet-i Şühûd akımıdır.
Bunun kurucusu Ahmet Sirhindî'dir.

Görme kuramını ilk defa doğru açıklayan bilgin İbnü’l-Heysem (965-1051)’dir. Modern optiğin kurucusu kabul edilen bu bilgin Kepler’den önce ışık yansımaları ve kırılma kurallarını tesbit etmiştir.

Newton’dan çok önce yerçekiminin varlığını ilk tesbit eden Bîrûnî’dir

Üçüncü önemli felsefe ekolü İşrâkilik’tir. Bir çeşit “Aydınlanma” felsefesi olan
bu ekolün kurucusu Şihâbeddin Yahya es-Suhreverdî’dir.

İbn Haldun (1332-1406) el-Mukaddime (Giriş) adlı eserinde “İlmu’l-Umrân” (Kültür
İlmi) adı altında başta tarih, sosyoloji ve ekonomiyi kültür ilminin disiplinleri olarak vaz etmiş ve kurallaştırmıştır.

İslam dünyasında gerçek anlamıyla ilk kütüphane Emevi halifesi Şam’da kurulmuştur. Müdür olarak Halid b. Yezid atanmıştır. Halid bin Yezid’in kendi evinde
özel bir kütüphanesi de olduğu bilinmektedir. Kütüphanecilikte ikinci önemli gelişme Me’mun’un Bağdad’ta 829 yılında açtığı Beytü’l-Hikme’dir