İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ II - Deneme Sınavı - 5

Ailenin Herat kolu 863’te Saffârîler tarafından ortadan kaldırıldı. doğru cevap C dir.

Tahirîler (821-873) Abbasîler Devleti içerisinde müstakil olarak kurulmuş ilk devlettir. Adını İran asıllı Tahir b. el-Hüseyin’den alan hanedanın mensupları siyaset sahnesine Doğu Horasan’da valilik yaptıkları dönemde çıkmışlardır. doğru cevap A dır.

Saffârîler (861-1003) İran’ın doğusundaki Sistan bölgesinde hüküm süren Saffârî hanedanı Yakub b. Leys es-Saffâr tarafından kurulmuştur. Doğru cevap B dir.

İlim ve kültür sahasında önemli gelişmelere sahne olan Hamdânî topraklarından çok sayıda âlim yetişmişti. Meşhur Farabî, Kitabü’l-Egânî isimli eserin yazarı Ebü’l-Ferec el-İsfahanî, Kitabü’l-İrşad yazarı Şeyh Müfid ve ünlü mutasavvıf Hallac-ı Mansur, Hamdânî hükümdarlarının iltifatına mazhar olmuş şahsiyetlerden bazılarıydı. Doğru cevap D dir.

Midrarîler (758-976) Berberi Zenâte kabilesinin Miknase koluna mensup olan Midrarîler Emevî baskısından kaçarak Fas’ın kuzeyindeki ovalara yerleşmişlerdi. Doğru cevap C dir.

945 yılında Büveyhîler’in Bağdat’a girerek hâkimiyeti ele geçirmesi Abbasî Devleti açısından önemli bir kırılma noktası olarak kabul edilebilir. Büveyhîler’in gelişiyle birlikte hilafet merkezi Bağdat’ta yeni bir dönem başlamış, bu tarihten itibaren Şiî inanca mensup Büveyhî hanedan mensupları, her ne kadar siyasi nedenlerle Abbasî halifelerinin mevcudiyetine ses çıkarmamış olsalar da, devleti istedikleri gibi idare etmişler, halifeleri tayin veya hal’ yetkisine sahip olmuşlardı. Özetle, Abbasî halifelerinin yetkileri sadece sembolik hale gelmiş, siyasi hâkimiyet tamamen Büveyhîler’in eline geçmişti. Büveyhîler, halifeyi makamında bırakmak suretiyle sadece aynı mezhebe mensup oldukları Şiîlerin değil, aynı zamanda halifeye bağlı Sünnîlerin kontrolünü de ellerine geçirmiş oluyorlardı. Bu dönemde Bağdat İslâm dünyasının merkezi olmaktan çıkmıştı. Büveyhîler’in kurduğu bu baskı Selçukluların bölge üzerinde etkin rol oynamaya başladığı 1055 yılına kadar, yüz on yıl boyunca devam etti.

Endülüs Emevîleri’nin kuruluşundan iki yıl sonra, 758’de Sicilmâse’da Midrarîler, 761’de Tahert’te Rüstemîler, 788’de Fas’ta İdrisîler, 800’de Tunus’ta Ağlebîler ve 868’de Mısır’da Tolunoğulları bağımsız devletler kurdular.

Ahmed b. Tolun 878’de Suriye üzerine yürüyerek Remle, Dımaşk, Halep, Humus ve Hama’yı ele geçirdi. Ardından uzunca bir kuşatmadan sonra Antakya’yı zaptetti.Suriye seferi neticesinde Fırat’ın batısındaki bölgelerin tamamı Tolunoğulları hâkimiyeti altına girmişti. Ahmed’in Suriye’yi ele geçirip kendi adına para bastırdığını öğrenen Muvaffak ona karşı bir sefere girişmiş, buna karşın Ahmed de Dımaşk emirlerinin desteğiyle Muvaffak’ı veliahtlıktan azlettirmişti. Durumu daha da ileriye götüren Ahmed, Mekke’yi ele geçirmek amacıyla bir kuvvet gönderip, kendisi de Tarsus üzerine yürüdü. Ancak bu kez işler istediği gibi gitmedi. Muvaffak, Mekke’ye giden Tolunoğulları ordusunu mağlup ettiği gibi, Ahmed de 883’te Tarsus’ta ağır bir yenilgi aldı.

Devletin asıl kurucusu olarak kabul edilen Ali 949 yılında öldüğü zaman geride hiç erkek çocuk bırakmamıştı. Bu nedenle onun hâkim olduğu bölgeye Hasan’ın oğlu Adüdüddevle sahip oldu. İlerleyen yıllarda ailenin diğer büyükleri Hasan ve Ahmed de vefat edince bütün Büveyhî toprakları Adüdüddevle’nin kontrolüne girdi. Son derece başarılı bir devlet adamı olan Adüdüddevle’nin iktidarda bulunduğu dönem Büveyhîlerin en güçlü ve parlak devri olarak kabul edilir.

Uzunca bir süre, oldukça geniş bir sahada hüküm süren Büveyhîler Fars kültürüne önem vermişler, kültür ve sanat alanında oldukça ileri seviyeyi yakalamışlardı. Büveyhîler bilhassa yönetim ve devlet teşkilatı açısından sonraki Türk-İslâm devletlerini etkilemişlerdi.

Mezdek öğretisinden izler taşıyan ve İslâm tarihinde aşırı Şîa’nın etkisiyle gelişen İran kaynaklı Arap karşıtı çeşitli gruplara verilen ada Hürremmiye denirdi. Doğru cevap C'dir.

Günümüzde Afyon Karahisar yakınlarında bulunan ve Bizans’ın İstanbul’dan sonra ikinci önemli şehrinin adına Amorion'dur. Ammuriye olarak da bilinir. Doğru cevap A'dır.

Muktedir-Billâh (908)
Kâhir-Billâh (932)
Râzî-Billâh (934)
Müttaki-Lillâh (940)
Müstekfî-Billâh (944-946).

Doğru cevap B'dir.

Vâsık’ın hilâfetinin ilk günlerinde kabile isyanlarıyla karşılaştı. Kays Kabilesi isyan ederek Şam valisinin sarayını kuşattı. Vâsık döneminde, Hicaz ve Yemâme bölgelerinde çoğunluğu bedevî Arap kabilelerinin yağma ve çapulculuk hareketlerinden oluşan bir dizi isyan vuku buldu. Verilen üç seçenek de doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Vâsık’ın veliaht bırakmadan ölümü üzerine halifenin kim olacağı hususunda tereddütler belirdi. Bunun üzerine Abbâsî tarihinde ilk defa kimin halife olacağını belirlemek üzere devlet adamlarının katılımıyla bir toplantı düzenlendi.İlk olarak yolsuzluklara karşı idari düzenlemelerde bulunan Mütevekkil, kendinden önceki halifeler dönemindeki halku’l-Kur’ân’la ilgili dinî tartışmaları ve Mu’tezile’nin görüşünü benimsemeyenler üzerinde uygulanan baskıyı (mihne) sona erdirdi. Verilen üç seçenek de doğrudur. Doğru cevap E'dir.

İslâm devletlerinin gayri müslim devletlerle sınırını oluşturan uç bölgelerine verilen ad Suğur'dur. Doğru cevap A'dır.

Abbâsîler’de Muhafız alayını oluşturan daha ziyade Araplardan oluşturulan askerî birliğe Şakiriyye adı verilirdi. Doğru cevap C'dir.

Mühtedî kısa süren hâkimiyeti döneminde Türk kumandanlarının yanısıra eyaletlerdeki isyanlarla  uğraşmak zorunda kaldı. Onun döneminde Taberistan’da Hz. Ali’nin soyundan Hasan b. Zeyd’in isyanı Rey valisi tarafından 869’da sonlandırıldı. Verilen üç seçenek de doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Merkezi idarenin zayıfladığı bir dönemde işbaşına gelen Mutazıd, devletin dağılmasını önlemeye çalışmış ve bunda bir dereceye kadar da başarılı olmuştur. Diğer bir otonom yapı olan Saffârîler’den Amr b. Leys elçi göndererek Horasan valiliğini istemiş, halife de onun bu isteğini kabul etmek zorunda kalmıştı. Verilen üç seçenek de doğrudur. Doğru cevap E'dir.

Şîi İsmailiye mezhebine mensup olan bu grup Abbâsîler döneminde uzun yıllar devleti uğraştıran isyanlar çıkaran kişi Karmati'dir. Doğru cevap 'Dir.