İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ II - Deneme Sınavı - 4

Adını Hz. Peygamberin kızı Hz. Fâtıma’dan alan hanedan sırasıyla Kuzey Afrika, Mısır ve Suriye’de hâkimiyet kurmuş ilk Şîi hilafetidir. Kuzey Afrika’da ortaya çıkan Fatımî Devleti’nin esası Şîa’nın İsmâilî koluna dayanır. Bölgede hüküm süren Ağlebîler’in başkenti Rakkâde’nin 909 yılında Ebû Abdullah eş-Şîi vasıtasıyla ele geçirilmesiyle Fâtımî Devleti kurulmuş oldu. İlk halifesi Ubeydullah el-Mehdî’dir. Doğru cevap C dir.

Fâtımîler’in Mısır’ı ele geçirmeleri bölgede dinî, siyasî ve sosyal açılardan büyük değişikliklere sebep oldu. îslam tarihinde ilk defa Bağdat’a bağlı olmayan bir hükümet Mısır’a hâkim oluyordu. Fâtımîler’in Mısır’a girmesiyle birlikte îslam âleminde oynadıkları rol de esaslı bir şekilde değişti. Bundan böyle Fâtımîler dinî, felsefi ve sosyal hareketlere liderlik ettiler. Doğru cevap E dir.

1017 yılında ilâhlık iddiasında bulunan Hâkim-Biemrillâh 1021 yılında esrarengiz bir biçimde ortadan kayboldu. Onun takipçileri Dürzîler olarak anılırlar. Doğru cevap A dır.

1074 yılında Mısır’a gelen Bedr el-Cemâlî anarşiyi kontrol altına almaya, huzur, emniyet ve istikrarı yeniden tesis etmeye muvaffak oldu. Buna karşılık halife yetkilerini Bedr el-Cemâlî’ye devretti. Böylece Fâtımîler tarihinde “Vezirler Dönemi” (1074-1125) başladı. doğru cevap B dir.

Eyyûbîler Âdil’in zamanında Ahlât, Erciş ve Van’ı da alarak Ahlatşahlar’a son verdiler. Bütün bu gelişmeler olurken büyük sultan olarak Âdil’e tâbi olan bazı Eyyûbî melikleri devletten ayrılmaya başladı. Doğru cevap D dir.

1232’de Güneydoğu Anadolu’da idarî düzenlemelere girişen Melik Kâmil Artuklular’ın Hısnıkeyfâ koluna son verdi. Artuklu beylerinin Anadolu Selçukluları’nı yardıma çağırması üzerine Güneydoğu Anadolu bölgesine giren I. Alâeddin Keykubad karşısında yenildi (1234). Anadolu Selçukluları Harput ve Ahlat’ı aldılar. Doğru cevap A dır.

Memlükler Osmanlılardan önce bölgenin en büyük devleti olarak Îslam Dünyası için büyük tehlike arzeden Haçlılar ve Moğollar’a karşı Müslümanları korumuşlar ve bu iki tehlikeyi de bertaraf etmişlerdir. Moğol ve Haçlı hâkimiyetine girmeyen tek bölge olan Mısır, Müslüman âlimlerin de sığınağı olmuştur. Doğru cevap D dir.

Seyfeddin Kutuz, Moğollar’la savaş hazırlığına başladı. 1260 yılında Aynicâlût mevkiinde Ketboğa kumandasındaki Moğol kuvvetlerini yenilgiye uğrattı. Bu savaş Moğollar’ın bölgede ilk yenilgilerini aldıkları savaştır ve Moğolların bölgeden atılmasının ilk adımıdır. Doğru cevap B dir.

Osmanlı Sultanı Yıldırım Bayezid’ın Elbistan, Malatya ve Darende gibi Memlûk hâkimiyetindeki bazı şehirleri ele geçirmesi karşısında savaşa cesaret edemeyen Ferec bu oldu-bittiyi kabullenmek zorunda kaldı. Doğru cevap E dir.

Ağlebiler Bizans şehirlerinden birisi olan Kasryane ele geçirerek yaptıkları fetihler sayesinde ganimet ve gelir elde etmişler ve İslâm hâkimiyetinin bölgede büyük bir ilerleme göstermesine yol açmışlardır. Ağlebilerin siyasi olarak varlıklarının sona ermesi Bizanslılar tarafından değil Fâtımî Devleti’ni kurmak amacıyla faaliyetlere girişen Ebu Abdullah eş-Şiî tarafından gerçekleştirilmiştir. Yapılan savaşı kaybeden III. Ziyadetullah Mısır’a kaçınca herhangi bir direnişle karşılaşmaksızın Kayrevan’a giren Ebu Abdullah Ağlebîler’in siyasi varlığına son vermiştir.

I. Muhammed devrinde Messina ele geçirildi. Şehri ele geçiren Ağlebî ordusu İmparatoriçe Theodora’nın gönderdiği Bizans ordusunu mağlup etti. Bu galibiyet bölgedeki fetihleri daha da hızlandırmıştı. Sırasıyla Leontini, Raguza ve Kuzey Afrika’daki en önemli Bizans şehirlerinden birisi olan Kasryane ele geçirildi. Yapılan bu fetihler sayesinde çok sayıda ganimet ve gelir elde edilmiş, İslâm hâkimiyeti bölgede büyük bir ilerleme göstermişti. Fetihlerini sürdüren Ağlebîler 869’da Malta’yı; 878’de Sirakusa’yı, 902’de de Taormina, Rametta ve Elyac’ı ele geçirdiler.

Mu’tasım döneminin en önemli başarılarından biri, Me’mun zamanından beri bastırılamayan ve devletin varlığını tehdit eden Hürremiye hareketi
ile meşhur lideri Bâbek’in ortadan kaldırılmasıdır.

Hilafetini garanti altına almak isteyen Mu’tasım, kendinden önceki halife
Me’mûn gibi Türklerin yaşadıkları bölgelerden askerler getirerek ordusunun büyük kısmını Türklerden oluşturmaya gayret etmiştir.

Mu’tasım-Billâh'ın döneminde yaşamış ilk İslâm filozofu Ya’kûb b. İshak el-Kindî'dir.

Vâsık, hilâfetinin üçüncü yılında bölgelere mektuplar göndererek ilim adamlarının halku’l-Kur’an konusunda imtihan edilmelerini emretti. İmam Şâfiî’nin talebesi Ebû Ya’kûb Yusuf el-Büveytî, Nuaym b. Hammâd, Ali b. el-Medînî ve Ahmed b. Nasr el-Huzâî bu dönemde sorgulanan kişilerin öne çıkanlarıdır.

Vâsık’ın veliaht bırakmadan ölümü üzerine halifenin kim olacağı hususunda tereddütler belirdi. Toplantıda Vâsık’ın oğlu Muhammed üzerinde karar kılındıysa da yaşının küçük olması ve Türk kumandanların karşı çıkması nedeniyle Mu’tasım’ın oğlu Câfer MütevekkilAlellâh unvanıyla halife oldu. Devlet adamları da bu oldu-bittiyi kabul etmek zorunda kaldılar. Böylece Abbâsîler döneminde Türk nüfuzu halife tayin edebilecek düzeye ulaştı.

Doğru cevap E'dir.

Doğru cevap A'dır.

Doğru cevap B'dir.

Doğru cevap C'dir.