İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ II - Deneme Sınavı - 20

Me’mûn devrinde Mu’tezile’nin resmî mezhep olarak kabul edilmesi ve Kur’an’ın mahlûk olduğu görüşünü benimsemeyen âlimlerin sorgulanıp cezalandırılmasına (mihne) denir. Mihne, Abbasi Halifesi Me’mun’un hilafetinin son dönemlerinde Bizans’a sefere çıktığı (833) bir zaman diliminde Bağdat’taki vekili İshak b. İbrahim’e gönderdiği mektuplarla fiili olarak başlamıştır.

Mütevekkil Türk kumandanlar tarafından tahta çıkarılmış olmakla birlikte onların nüfuzundan hayli rahatsız olmaktaydı. Bu nedenle Araplardan kendisine müttefik gruplar bulmaya çalıştı. Eşnas’ın 844’te ölümünün ardından Türk kumandanların lideri olan İnak et-Türkî de onun emriyle katledildi. Türk kumandanlarının nüfuzunu kırmak için Mütevekkil, başşehrini Arap unsurun ağırlıklı olarak bulunduğu Şam’a (Dımaşk) nakletmeyi kararlaştırdı. Bu maksatla aralarında yakın çalıştığı devlet adamlarının da bulunduğu kalabalık bir heyetle Sâmerrâ’dan ayrılıp 858’de Şam’a geldi. Başşehrin Şam’a nakledilmesi planı ordudaki Türk birliklerini rahatsız etti. Türk askerleri Irak’a dönmek için gösteri yapmaya başladılar. Diğer taraftan Mütevekkil Şam’ın iklimine uyum sağlayamadı, ordunun da yoğun baskısı üzerine iki ay sonra Sâmerrâ’ya dönmek zorunda kaldı.

Abbâsîler’de Muhafız alayını oluşturan, daha ziyade Araplardan oluşturulan askerî birlik Şâkiriyye’dir.

Me’mun döneminden beri Abbâsî ordusunda görev alan Türk Kumandanı Boğa el-Kebîr’dir. Vâsık-Billâh döneminde isyanların bastırılmasında önemli rol oynamıştır.

Emirülümerâ: Halifelerin Abbâsî ordusundaki Türk kumandanları karşısında otoritelerinin zayıflamasıyla birlikte bütün işlerde tek yetkili olarak tayin edilen kumandanlara verilen addır.

Mu’temid-Alellâh devirde merkezi otoriteyi sarsan önemli bir mesele, Abbâsî sınırları içerisinde bağımsız devletler kurulmasına yol açan Saffârîler olayıdır.

İlk İslâm filozofu Ya’kûb b. İshak el-Kindî  Abbasi Halifesi Mu’tasım-Billâh döneminde yaşamıştır.

Abbasî halifesi Me’mun’un Bağdat’ta 829 yılında kurduğu Beytü’l-Hikme’de (Hikmet Evi) Müslüman bilginler, özellikle Aristo, Eflatun, Ptolemy (Batlamyus), Öklid, Galen (Calinus) gibi filozof ve bilginlerin eserlerini Arapçaya tercüme ettirmişlerdir.

Fransız Kültürünü İslam milletlerinden birinin ürünü olarak alamayız.

İslam kültür ve medeniyeti, 610 yılında Hz. Muhammed’e Kur’an’ın vahyedilmesi ile doğmuştur denebilir

İslam dünyasında felsefe ve bilim de özellikle IX. yüzyılın ortalarından itibaren büyük gelişmelere sahne oldu. Tabiat Felsefesi Ekolü, ilk oluşan felsefe akımıdır; bu ekol ünlü kimyacı ve doğa bilimcisi Cabir İbn Hayyan ile başlamıştır; Ebû Bekr Zekeriya er-Râzî, Bîrûnî, İbnu’l-Heysem bu ekolün önde gelen isimlerindendir.

İbn Haldun (1332-1406) el-Mukaddime (Giriş) adlı eserinde “İlmu’l-Umrân” (Kültür İlmi) adı altında başta tarih, sosyoloji ve ekonomiyi kültür ilminin disiplinleri olarak vaz etmiş ve kurallaştırmıştır.

Selçuklular döneminde Diyarbakır Ulu Cami’nin kütüphanesinde 1.040 cilt kitap vardı.

Meşşâî, kelime anlamıyla “yürüyen” demektir.

Matematiğe Müslüman bilginlerin çok önemli katkıları olmuştur. En büyük katkı, Sıfır’ın (0), ilk defa sayı olarak kullanılmasıdır; bunu yapan ilk matematikçi ünlü Türk matematikçi Musa el-Harezmî (öl. 863)’dir.

Ünlü Fransız matematikçi Libri (1803-1869) şöyle demiştir: “Müslümanları tarihten silebilseydiniz, bilimsel Rönesans’ımız yüzyıllarca geri kalmış olacaktır”.

İslam kültür ve medeniyetinin iki tür kaynağından bahsedilebilir. Birinci tür kaynaklar İslam medeniyetinin ve kültürünün özünü ve genel ilkelerini oluştururken, ikinci tür kaynaklar İslam medeniyetinin ve kültürünün gelişmesine, zenginleşmesine ve kendi içinde farklılaşmasına katkı sağlamıştır. Bilindiği gibi, Abbasî halifesi Me’mun’un Bağdat’ta 829 yılında kurduğu Beytü’l-Hikme’de (Hikmet Evi) Müslüman bilginler, özellikle Aristo, Eflatun, Ptolemy (Batlamyus), Öklid, Galen (Calinus) gibi filozof ve bilginlerin eserlerini Arapçaya tercüme ettirmişlerdir.  Doğru cevap B’dir.

İslam kültür ve medeniyeti, 610 yılında Hz. Muhammed’e Kur’an’ın vahyedilmesi ile doğmuştur denebilir. Ruhunu ve temel özelliklerini de, Kur’an’ın nüzul süresi olan yirmi üç yılda kazanmıştır. Genelde, Hz. Peygamber’in 622 yılında Mekke’den Medine’ye hicretine kadar olan ilk on yıllık süreçte iman esası olan Tevhid’i ve ahlâkı anlatan ayetler vahyedilmiştir. 622’den 632 yılına kadarki ikinci süreçte daha çok hukuk, siyaset ve benzer konularla ilgili ayetler gelmiştir. Medine döneminde inen ayetlerdeki söz konusu konulara uygun olarak Hz. Peygamber’in önderliğinde Medine’de bir İslam toplumu ve devleti oluştu. Doğru cevap A’dır.

İslam dünyasında felsefe ve bilim de özellikle IX. yüzyılın ortalarından itibaren büyük gelişmelere sahne oldu. Tabiat Felsefesi Ekolü, ilk oluşan felsefe akımıdır. İkincisi Meşşâi Ekolüdür. Aristoculuk başta ve ağırlıklı olmak üzere Eflatunculuk ve Yeni-Eflatunculuğun çizgisinde felsefe yapan ekoldür. Üçüncü önemli felsefe ekolü İşrâkilik’tir. Bir çeşit “Aydınlanma” felsefesi olan bu ekolün kurucusu Şihâbeddin Yahya es-Suhreverdî’dir. Doğru cevap E’dir.

Zaman içinde İslam dünyasında farklı şekillerde zihniyet kırılmaları ve bozulmaları ortaya çıkmıştır. Müslümanlar böylece hemen her alanda bilgi ve bilim üretme yerine Batı’dan aktarılanları tüketme yoluna gitmiştir. Bu süreçte İslam dünyasında üç baskın zihni yet tipi oluşmuştur. Birincisi batıcılıktır. Buna göre İslam’ın ortaya çıkardığı kültür zihniyeti ve değerleri modern çağa uymadığı iddiasıyla bunların tarihte kalması gerekir. İkincisi, İslam-Batı uzlaştırmacılığıdır. Buna göre İslam kültürü ve Batı kültürü uzlaştırılabilir. Özellikle temel dini meselelerde yeni yorumlara gidilerek, bu uzlaşmanın zemini hazırlanıp İslam kültürel değerleriyle Batı kültürel değerleri uzlaştırılmalıdır. Bu görüşü ortaya atan Fransız Müslüman R. Guenon’dır. Üçüncüsü İslamcılıktır. Buna göre İslam kültürü kendi başına yeterlidir; bunu devam ettirmek gerekir. Zaman ve zeminin ihtiyacına göre İslam’daki içtihad yöntemiyle yeni sorunlar çözümlenebilir. Doğru cevap C’dir.