İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ II - Deneme Sınavı - 15

Abbâsî ihtilalinin meşhur kumandanı Ebû Müslim’in giderek itibar ve kuvvet kazanmasından rahatsız olan Mansûr, Abdullah b. Ali’nin isyanını bastırdıktan sonra bir suikast düzenleyerek Ebû Müslim’i öldürttü.

Halife Mansûr, Endülüs’e
geçerek orada 755 yılında Endülüs Emevî Devleti’ni kuran Abdurrahman b.
Muâviye’yi ortadan kaldırmak için çok uğraştıysa da başarılı olamadı ve sonunda
onunla anlaşma yoluna gitti.

Babasının ölümü üzerine veliaht Muhammed Mehdî herhangi bir muhalefetle
karşılaşmadan yeni başkent Bağdat’ta tahta çıktı (775). İyi bir eğitim görmüş olan
Mehdî, babasının sağlığında çeşitli isyanların bastırılması için gönderilmiş, böylece askerî sahada da tecrübe kazanmıştı. Onun döneminde devlet genel olarak
istikrar kazanmış ve iktisadi açıdan büyük gelişme göstermiştir. İsyanların büyük
ölçüde azaldığı bu dönemde halife siyasi tutuklulara af çıkarmıştır. Devlet tarafından elkonulan malları iade etmiş, fakirlere ve hastalara maaş bağlamıştır. İdari
düzenlemeler yapılarak, ilk defa memurların yargılanması için mahkemeler kurulmuştur.

Mehdî zındıklara (küfrü gerektiren davranışlarda bulunup Müslüman olarak
görünen kimse) karşı mücadeleye önem verdi. Zındık olarak bilinen birçok kimseyi sorgulayarak cezalandırdı. Çeşitli şekillerde zındıklıkla suçlananları hapse
attı veya ortadan kaldırdı, bazılarını da tövbe ettikleri için affetti.

Mehdî devlet kurumlarının organizasyonuna önem vermiş, devletin gelir
ve giderlerinin muhasebe ve denetlenmesini düzenlemek amacıyla 779 yılında
Dîvânü’z-zimâm’ı kurmuş, 784’de Dîvânü zimâmi’l-ezimme adıyla yeni bir divan
oluşturarak taşra eyaletlerindeki zimâm divanlarını buraya bağlamıştır.

Abbâsî Devletinin sınırlarının en geniş olduğu devrede tahta çıkan Harûn Reşid’in
dönemi huzur ve istikrar dönemi olarak anılır. Onun döneminde saray adeta bir
ilim ve kültür merkezi haline gelmiş Arap edebiyatındaki Binbir Gece Masallarına
ilham vermiştir. İktisadi açıdan da en parlak dönemini yaşayan Abbâsîler’in başkenti Bağdat uluslararası ticaretin kavşak noktalarından biri olmuştur.

Ebu Cafer Ahmed, Saffârî hükümdarlarındandır. Doğru cevap C şıkkıdır.

Tahirîler, Abbasîler Devleti içerisinde müstakil olarak kurulmuş ilk devlettir. Doğru cevap D şıkkıdır.

Bölgede çıkan  karışıklıklar üzerine Sistan’a yürüyen Sultan Mahmud, Saffârî hâkimiyetine son verdi. Doğru cevap A şıkkıdır.

Büveyhîler siyaset sahnesine çıktıkları ilk yıllarda önce Sâmânîlerin ardından da Ziyârîlerin himayesi altına girmişti.

940’ların başında Huzistan bölgesinde hâkimiyet kuran Büveyhoğulları 945’te Bağdat’a girerek Halife Müstekfi-Billah’ı tahttan indirerek yerine, Muti-Lillah’ı halife tayin ettiler. Büveyhîler’in Bağdat’ı işgali Abbasî hilafetinin çöküş içerisine girmesi anlamına geliyordu.

Tolunoğulları’nın siyasi tarihi Humareveyh’in henüz otuz iki yaşında olduğu halde öldürülmesi üzerine farklı bir dönemece girdi. Zira devlete en parlak devrini yaşatan Humareveyh’in ölümünden sonra başa geçen hükümdarlar aynı başarıyı gösteremedikleri gibi ülkeyi yıkılışa sürüklemişlerdi.

Abbasîlerin zayıfladığı dönemde Mısır, Suriye ve Filistin bölgelerinde hüküm süren İhşidîler Devleti Türk asıllı Muhammed b. Tuğc tarafından kuruldu.

Fâtımî kumandanı Cevher es-Sıkillî 969’da İhşidîlerin hâkimiyetine son verdi.

Ağlebîler döneminde başta Kayrevan Ulu Camii olmak üzere çok sayıda cami ve yolcuların konaklaması için ribatlar inşa edilmişti.

Hülâgü, ilk olarak Alamut bölgesindeki Bâtınîleri ortadan kaldırmış, ardından Abbasî Devleti’nin başkenti Bağdat’ı hedef olarak seçmişti. Abbasîler’in başında bu dönemde halife olarak Mustasım-Billâh bulunuyordu. Hülâgü, 1257 sonlarında Tebriz’i ele geçirdikten sonra Bağdat’ı kuşattı. Yaklaşık elli gün süren çetin bir kuşatma sonucunda 10 Şubat 1258’de Abbasîlerin başkenti Moğolların eline geçti. Saldırıda Abbasî ailesine mensup pek çok kişi katledilmiş, Halife Mustasım-Billah bir çuvala konularak Moğol askerlerinin atlarının ayakları altında feci bir şekilde katledilmişti.

Öncüllerden sadece II ve III söz konusu yıkımın kültürel boyutunu yansıtır.

Son derece başarılı bir devlet adamı olan Adüdüddevle’nin iktidarda bulunduğu dönem Büveyhîlerin en güçlü ve parlak devri olarak kabul edilir. Doğru cevap B şıkkıdır.

Hamdânî Devleti Fâtımîleri tarafından ortadan kaldırıldı. Doğru cevap E şıkkıdır.

Abbasîlerin zayıfladığı dönemde Mısır, Suriye ve Filistin bölgelerinde hüküm süren İhşidîler Devleti Türk asıllı Muhammed b. Tuğc tarafından kuruldu. Doğru cevap C şıkkıdır.