İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ II - Deneme Sınavı - 13

Doğru cevap E'dir.

Doğru cevap A'dır.

Doğru cevap D'dir.

Abbasîlerin 750 yılında mevalinin de desteğini alarak iktidara gelmesi ile Emevî Devleti’nin siyasi varlığını sona erdirmişti.Doğru cevap D'dir.

10 Şubat 1258’de Abbasîlerin başkenti Moğolların eline geçti. Hülâgü Han’ın Bağdat’ı ele geçirerek Abbasî halifesini katletmesi yaklaşık 500 yıllık Abbasî siyasi varlığının sona ermesi anlamına geliyordu. Doğru cevap B'dir.

İran veya Türk kökenli olduğu ileri sürülen Sâmânîlerin kurucusu Belh hâkimi
Sâmânhudât’tır. Doğru cevap A'dır.

Uzunca bir süre, oldukça geniş bir sahada hüküm süren Büveyhîler Fars kültürüne önem vermişler, kültür ve sanat alanında oldukça ileri seviyeyi yakalamışlardı. Büveyhîler bilhassa yönetim ve devlet teşkilatı açısından sonraki Türk-İslâm devletlerini etkilemişlerdi. İran’ın milli şairi kabul edilen Şehnâme yazarı Firdevsî de Büveyhî hükümdarlarının iltifatına mazhar olmuşlardı. Doğru cevap C'dir.

Tolunoğulları Devleti 868 yılında Abbasîler’in Mısır valisi Türk asıllı Ahmed b. Tolun tarafından kurulmuştur. Hanedana adını veren Tolun aslen Buhara’lı olup Halife Me’mun döneminde Bağdat’a gelmişti. Kısa sürede halifenin sarayındaki itibarlı kumandanlardan birisi haline gelen Tolun, 835 yılında Bağdad’da doğan oğlu Ahmed’i bu sırada yeni kurulmuş olan Sâmerrâ’ya götürmüş, Ahmed’in çocukluğu bu şehirde geçmişti. Doğru cevap E'dir.

Hz. Hasan’ın soyundan gelen İdris tarafından Fas’ta kurulan bu devletin en önemli özelliği Mağrib (Fas) sahasında Şiî inancı hâkim kılmasıydı. İdris, Hz. Hasan’ın soyundan olması dolayısıyla kısa süre içerisinde bölgedeki Şiî ahaliyi kendisine bağlamayı başarmıştı. Doğru cevap A'dır.

Hz. Hasan’ın soyundan gelen şeriflerin faaliyet merkezi olarak büyük önem kazandı. Abbasî halifesi Harun Reşid, İdris’in faaliyetlerinden ve bölgede güç kazanmasından dolayı tedirgin olmaya başlamıştı. Halife, ileride kendisini siyasi bakımdan tehlikeye sokabilecek bu rakibine karşı harekete geçerek veziri Yahya elBermekî’nin de tavsiyesiyle bir suikast tertip edip İdris’i zehirletti. Doğru cevap C'dir.

827 yılında başlatılan ve 902 yılına kadar devam eden Ağlebîler’in akınları Bizans’ın Akdeniz ve Adriyatik’teki nüfuzunu oldukça sarstı.Doğru cevap A'dır.

Başkentleri Kayrevan’ı önemli bir kültür merkezi haline getiren Ağlebîler devrinde Hanefi ve Malikî mezhebleri Ifrikiyye bölgesinde yayılmış, çok sayıda bilim adamı önemli eserler vermişlerdi. Meselâ, Malikî fıkhının önemli kaynaklarından olan Müdevvenetü’l-Kübra’nın yazarı Sahnûn (ö. 854) bunlardan birisiydi.Doğru cevap E'dir.

Berberi Zenâte kabilesinin Miknase koluna mensup olan Midrarîler Emevî baskısından kaçarak Fas’ın kuzeyindeki ovalara yerleşmişlerdi.Kabilenin reisi Midrar lakabıyla tanınan Ebu’l-Kasım Semkû b. Vasûl 757 yılında Sicilmâse şehrini kurdu. Midrarîler Endülüs Emevîleri’nin, 976 yılında başkentleri Sicilmâse’yi ele geçirmelerinden sonra tarihe karıştılar. Doğru cevap D'dir.

Dört Halife döneminden itibaren, İslam’ın farklı coğrafyalara yayılması neticesinde Müslümanlar farklı medeniyetler ve kültürlerle yüz yüze gelmişlerdir. Özellikle Emevilerin son dönemi ile Abbasilerin ilk döneminde, Hind ve Yunan kültürlerinden felsefe ve bilimle ilgili eserlerin Arapçaya tercümesiyle felsefe ve doğa bilimleri İslam dünyasına aktarılmıştır.

İslam’ın temel ilk kaynağı Kur’an ve Sünnet’i anlamaya yönelik olarak ortaya çıkan dini ilimlerin öğretileri, VIII. yüzyıldan itibaren çeşitli hukukî ve kelamî mezheplere dönüşmüştür. Cebriye, Cehmiye, Mutezile, Hâriciye, Şiâ, Mürcie, Eşariye, Maturidiye temel, önemli kelamî mezheplerdendir. Kelâm ilmi, İslam inancını ve onun aklî savunmasını yapan, kaza kader, imamet gibi konuları inceleyen bir disiplindir.

İslam dünyasında felsefe ve bilim de özellikle IX. yüzyılın ortalarından itibaren büyük gelişmelere sahne oldu. Tabiat Felsefesi Ekolü, ilk oluşan felsefe akımıdır; bu ekol ünlü kimyacı ve doğa bilimcisi Cabir İbn Hayyan ile başlamıştır; Ebû Bekr Zekeriya er-Râzî, Bîrûnî, İbnu’l-Heysem bu ekolün önde gelen isimlerindendir. Diğer bir ekol ise Meşşâi Ekolüdür. Aristoculuk başta ve ağırlıklı olmak üzere Eflatunculuk ve Yeni-Eflatunculuğun çizgisinde felsefe yapan ekoldür. Kindî, Fârâbî, İbn Sînâ, İbn Bâcce ve İbn Rüşd bu ekolün en ünlü filozoflarıdır.

İbn Haldun (1332-1406) el-Mukaddime (Giriş) adlı eserinde “İlmu’l-Umrân” (Kültür İlmi) adı altında başta tarih, sosyoloji ve ekonomiyi kültür ilminin disiplinleri olarak vaz etmiş ve kurallaştırmıştır. İbn Haldun doğa ve aklî ilimler gibi, kültür ilimlerini de nedensellik ilkesi gibi kendisine has ilkeleri olduğunu, değişim kurallarının da birer kural olduğunu ortaya koymuştur. Böylece tarihî ve sosyal olayların doğru tahlillerinin ve değerlendirmelerinin yapılabileceğini göstermiştir. Böylece İbn Haldun kültürün de bir bilim olduğunu göstermiştir. Bunun için bugün İbn Haldun’a tarih felsefesinin, sosyolojinin ve ekonomi ilminin kurucusu olarak bakılmaktadır.

Müslüman sanatçılar, soyutlama ilkesiyle Allah’ın yaratıcılık ismini taklit etmemeyi ve ona ortak olmamayı amaçlamışlardır. Dolayısıyla sanatta sterilizasyon yöntemini seçmişlerdir. Özellikle minyatür, tezhip, ebru ve hat sanatında, hatta musikide bu ilke hâkimdir.

İslam dünyasında gerçek anlamıyla ilk kütüphane Emevi halifesi Şam’da kurulmuştur.

Kur’an’ın bazı ayetlerinde Müslümanlara “İyi olanı emretmek, kötü olandan sakındırmak” ilkesi emredilince, İslam toplumunda daha hicri ikinci yüzyılda “Hisbe” denen bir teşkilat kurumlaştırılmıştır. Bu kurumun çok yönlü amacı vardır: Üretici ve tüketici haklarını korumak, malların kalitesini ve fiyatlarını denetlemek, köle haklarını korumak, kişiler arasındaki ihtilafları çözüme kovuşturmak bunlardandır.