İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ II - Deneme Sınavı - 10

İbn Haldun (1332-1406) el-Mukaddime (Giriş) adlı eserinde “İlmu’l-Umrân” (Kültür İlmi) adı altında başta tarih, sosyoloji ve ekonomiyi kültür ilminin disiplinleri olarak vaz etmiş ve kurallaştırmıştır.

Kahire’de 970 yılında Fatimiler döneminde açılan Ezher ve Selçuklar döneminde vezir Nizamülmülk’ün Bağdad’ta 1064 yılında Nizamiye medreseleri gibi önemli eğitim kurumlarında kurum kütüphaneleri açılmıştır.

23 Ekim 1840 tarihinde bugünkü PTT’nin temeli olan “Posta Genel Müdürlüğü” kuruldu.

Bugün dünyanın kullandığı 1.2.3.4.5... şeklindeki rakamları Kuzey Afrikalı matematikçi İbnü’l-Benna icat etmiştir.

İlk uçuş denemesini yapan Endülüslü Arap veya Berberî asıllı bilgin Abbas İbn Firnas (öl. 888)’tir.

Abbasîlerin 750 yılında mevalinin de desteğini alarak iktidara gelmesi ile Emevî Devleti’nin siyasi varlığını sona erdirmişti.

Hülâgü, 1257 sonlarında Tebriz’i ele geçirdikten sonra Bağdat’ı kuşattı. Yaklaşık elli gün süren çetin bir kuşatma sonucunda 10 Şubat 1258’de Abbasîlerin başkenti Moğolların eline geçti.

Maveraünnehir’de Karahanlılar’la yaptığı mücadeleyi kaybeden İsmail 1005’te Merv civarında Arap kabileleri tarafından öldürülünce Sâmânîler Devleti’nin siyasi varlığı sona ermiş oldu.

Tahirîler (821-873): Abbasîler Devleti içerisinde müstakil olarak kurulmuş ilk devlettir.

Tuğrul Bey, 1055’te Bağdat’a girdi ve buradaki 110 yıllık Büveyhî hâkimiyetine son verdi. İlerleyen yıllarda bölgedeki baskısını iyice artıran Tuğrul Bey 1062’de Büveyhîler’in diğer şubelerini de ortadan kaldırarak bütün Büveyhî topraklarını ele geçirdi.

Abbasî Devleti’nin kurulmasından sadece beş yıl sonra, katliamdan kurtulmayı başaran Emevî ailesine mensup Abdurrahman b. Muaviye 756 yılında Endülüs’te bağımsız bir devlet kurmuştu. Abdurrahman’ın bu tavrı Kuzey Afrika’daki bazı kabile reislerini cesaretlendirmiş, müstakil devletler kurma gayretlerini üst seviyeye çıkarmıştı. Nitekim Endülüs Emevîleri’nin kuruluşundan iki yıl sonra, 758’de Sicilmâse’da Midrarîler, 761’de Tahert’te Rüstemîler, 788’de Fas’ta İdrisîler, 800’de Tunus’ta Ağlebîler ve 868’de Mısır’da Tolunoğulları bağımsız devletler kurdular. Söz konusu bu devletler Abbasîler’in nispeten parlak devirlerinde kurulmuşlardı.

İran veya Türk kökenli olduğu ileri sürülen Sâmânîlerin kurucusu Belh hâkimi
Sâmânhudât’tır. Sâmânîler isimlerini ilk defa, Abbasîler’e karşı Horasan’da ayaklanan
Râfî b. Leys’in isyanının bastırılması sırasında duyurmuşlardı. Halife Me’mun isyanın
bastırılmasındaki yardımlarından dolayı Esed b. Sâmânhudat’ın torunlarından Nuh’a
Semerkand, Ahmed’e Fergana, Yahya’ya Şâş ve Ebu’l-Fazl İlyas’a da Herat valiliklerini
vermişti.

Abbasîler Devleti içerisinde müstakil olarak kurulmuş ilk devlettir. Adını İran
asıllı Tahir b. el-Hüseyin’den alan hanedanın mensupları siyaset sahnesine Doğu
Horasan’da valilik yaptıkları dönemde çıkmışlardır.