İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ I

Endülüs’te valiler dönemi 714-756 yılları arasındaki dönemdir. Toplam 42 yıl sürmüştür.

Semh b. Malik döneminde fetih hareketi Pireneler’in ötesine Fransa’ya kadar ilerlemiş, ancak sonraki savaşta şehit düşmüştür.

Valiler döneminde Müslümanlar birbirleriyle gereksiz kavga ve mücadele ederek zayıf düşmüşler ve Hristiyanların güçlenmesi için ortam hazırlamışlardır.

I.Abdurrahman Endülüs valisi Yusuf ile girdiği Musarra savaşını kazandıktan sonra 756 yılında Endülüs Emevi Devleti de başlamış oldu.

Endülüs hükümdarlarına emir denilmektedir.

Endülüs’te hilafet dönemi 929’da başlayıp 1031 yılında sona ermiştir.

III.Abdurrahmana kadar Endülüs hükümdarlarına emir denilmekteydi. Kuzey Afrika’dan bastıran Fatımilerin halifelik iddiaları Endülüs’ü zorlayunca 929’da III.Abdurrahman kendisini halife ilan etti.

Başkent Kutuba’nın dünyanın sayılı başkentlerinden ve Endülüs’ün önemli bir devlet olarak saygı gördüğü dönem II. Hakem’in hükümdarlığı döneminde olmuştur.

Mağrip valisi Musa b. Nusayr Halife Abdülmelik’e mektup yazarak İspanya’nın fethi için izin istedi. Abdülmelik müslümanların hayatlarını tehlikeye atmamasını küçük seferler yaparak durumu anlaması ve sonra karar vermesini söyleyince Tarif b. Malik komutasında 500 kişlik bir kuvveti İspanya’ya yolladı. 710 yılında Yeşil adaya çıkan birlik durumun fetih için uygun olduğunu görerek geri döndüler.

Bölgenin hakimi Rodrigo, Tarık b. Ziyad komutasındaki Emevi kuvvetlerinin İspanya’ya girdiğini haber alınca hemen büyük bir ordu toplayarak başkent Toledo’ya gitti. İki ordu Lekke vadisinde karşılaştılar ve19 Temmuz 711 tarihinde savaştılar. Rodrigonun ordusunda kumandan olan eski kıral Witiza’nın oğullarının savaş meydanından çekilmeleri sonucu Vizigot ordusu tamamen yok edildi ve İspanya Emevi fethine açılmış oldu.

714 yılında Musa b. Nusayr’ın Endülüs’ten ayrılırken yerine bıraktığı oğlu Abdülaziz ile başlayan ve 756 yılına kadar süren dönemde Endülüs’te 20 den fazla vali göreve gelmiştir. Bu nedenle Valiler dönemi olarak adlandırılır.

Toulouse civarında 721yılında yapılan savaşta Semh şehit edilmişti. Fetih hareketi Abdurrahman el-Gafiki tarafından devam ettirilmiştir. Fakat 732 yılında Poitiers civarında yapılan savaşta el-Gafiki yenilgiye uğrayarak ordunun büyük bir kısmı ve kendisi şehit olmuş ve harekat büyük darbe almıştır.

Valiler dönemi Endülüs’te yerleşme ve kökleşmenin gerçekleştiği bir zaman dilimiydi, fakat Müslümanlar arasındaki mücadele ve anlaşmazlıklar Hristiyanlara toplanma ve güçlenme imkanı sağladı İspanya’nın kuzey tarafında bulunan Asturias ve Galicia bölgesindeki Hristiyanlar güçlerini birleştirerek Reconqusita hareketinin öncüsü sayılan I. Alfonso yönetiminde Asturias krallığını kurarak Müslümanlara yönelik akınlara başladılar.

Endülüs 756 yılında Abdurrahman’ın Endülüs Emevi Devletini kurmasıyla siyasi bir teşekkül oldu ve 929 yılına kadar Emir adı verilen idareciler tarafından yönetildi.

III. Abdurrahman’a kadar Endülüs hükümdarları Emir unvanını kullanmışlardı. Fakat Şii Fatımilerin halifelik iddiasıyla ortaya çıkmaları ve Abbasi halifesinin Fatımilere karşı bir şey yapamamasını göz önünde bulunduran Abdurrahman 16 Ocak 929 da kendini halife ilan etti. 1031 yılında II. Hişam tahttan indirilerek halifeliğin ülkeye zarar verdiği gerekçesiyle ülkenin şura ile yönetilmesine karar verildi böylece Endülüs Emevi Devleti yıkılmış oldu.

Endülüs’te müslüman varlığı 1492 tarihine kadar devam etmiştir.

II. Hakem döneminde, Kuzey Afrika’da Fatımi yanlısı Idrisiler, Hasan b. Gannun idaresinde Endülüs’e karşı faaliyet gösteriyorlardı. Art arda yapılan iki seferle Gannun yenilgiye uğratıldı.

Gitgide artan iç karışıklıklar sırasında Muhammed b. Abdurrahman el-müstekfi unvanıyla tahta çıktı ama kısa sürede yaptığı yanlış uygulamalar sonucu kendi sonunu hazırladı Muhammed’in öldürülmesiyle Emevi Devleti altı yada yedi ay başsız kaldı ve bir danışmanlar meclisince yönetildi. Halkın halife seçilmesi yönündeki istekleri karşısında IV. Abdurrahman’ın ağabeyi III. Hişam’ın halife olmasına karar verildi.