İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ I

Afganistan’daki Türk hükümdarı Rutbil (Zunbil) karşısındaki mağlûbiyetin intikamını almak isteyen halifenin iznini aldıktan sonra Kûfe ve Basra ordugâhlarından 20.000 kişilik bir ordu kurmuş, ordunun teçhizi için hiçbir fedakârlıktan çekinmemiş, hatta askerlerin maaşlarını bile peşin ödemiştir. Son derece iyi donatılmış olan bu orduya İslâm tarihinde ‘’Tâvus Ordusu’’ denmektedir. Ordunun kumandanlığına Kûfe ileri gelenlerinden İbnü’l-Eş’as tayin edilmiştir.

Hz. Osman zamanında Suriye genel valiliğine getirilen Muaviye Hz. Ali’nin şehid edilmesinden sonra Emir-ül mümiminun sıfatıyla Suriyelilerden biat aldı, Aynı tarihte Hz. Hasan Kufe’de Biat alarak halife ilan edildi, Hz. Hasan Muaviye ile olacak bir savaşta Irak ordusuna güvenemediğinden ve daha fazla kan dökülmesini istemediğinden halifelikten vazgeçti böylece Muaviye İslam dünyasının tamamını hakimiyet altına aldı ve Emevi devleti kuruluş oldu. 29 Temmuz 661.

İç karışıklıkları çözdükten sonra Muaviye, yaklaşık on senedir durmuş olan fetih hareketine yeniden başlamıştır. Hz. Ali ile mücadelesi sırasında vergi ödemek zorunda kaldığı Bizansa 662 yılından itibaren yeniden seferler düzenlemeye başladı ve 669 yılında İslam tarihindeki ilk İstanbul kuşatmasını yaptı.

Muaviye sağlığında oğlu Yezid’i veliaht tayin etmiştir. Nisan 680 tarihinde Muaviye vefat edince aynı gün yerine oğlu Yezid Halife sıfatıyla başa geçti. Medine’de bir kaç önde gelen kişinin itirazları dışında itirazla karşılaşmayan Muaviye Hilafeti Verasete dayalı bir saltanata dönüştürmüş erken dönem islam tarihçileri tarafından bu nedenle şiddetle eleştirilmiştir.

Muaviyenin ölümünün ardından başa geçen Yezid muhallefetin biatını almak için çalışmalara başlar, fakat bir bahaneyle Medine’den Mekkeye giden Hz. Hüseyin biat etmezler. Bunu fırsat bilen Irak’lı muhallifler Hz. Hüseyin’i Kufa’ya davet ederler Eğer Kufa’ya gelirse O’na biat edeceklerini ve Onunla birlikte Yezide karşı savaşacaklarını vaadederler. Yezid durumu öğrenerek Basra valisini Kufa’ya yollar ve isyanı bastırmasını ister. Hz.Hüseyin yoldayken Kufa’da şartların eğiştiğini öğrenir ama yine de yoluna devam eder. Emevi valinin sayıca üstün kuvvetleri Hz. Hüseyini Kerbela mevkiinde kuşatır ve 10 ekim 680 tarihinde Hz. Hüseyin’I ve beraberindeki 71 kişiyi katlederler.

Yezid, Kerbela vakasından sonra hicazda aleyhine yoğunlaşan muhallefeti yumuşatmak için Medine ileri gelenlerinden bir heyeti Şam’a davet etti . bu davete katılan Medine’liler Medine’ye dönünce Yezid’in eğlence ve sefahate daldığını haramlarla meşgul olduğunu anlatarak isyanın farz olduğunu ileri sürdüler. Halk Yezide olan biatını bozarak Hanzala’ya biat etti. Bu gelişmeler karşısında Yezid 12000 kişilik bir orduyu Medine’ye göndererek isyanı bastırdı. İsyancı Medine kuvvetleriyle Yezidin ordusu arasında 26 ağustos 683 te gerçekleşen Savaş Harre savaşı olarak bilinir.

Harre savaşından sonra Medine’deki muhallefeti bastıran Yezid, Asıl hedefi olan Mekke’deki Abdullah b. Zübeyr üzerine bir ordu yolladı. Ordunun başındaki Numeyr Eylül 683 te Mekke’yi kuşattı. Şehrin çevresine yerleştirdiği mancınıklardan atılan taşlar ve yanan paçavralar Kabe’nin büyük oranda yıkılmasına neden oldu, iki ay devam eden kuşatma Yezid’in ölüm haberi gelmesi üzerine kaldırıldı.

Yezid sağlığında oğlu Muaviye’yi veliaht tayin etmişti. Yezid 11 KAsım 683 te ölünce yerine oğlu II. Muaviye tahta çıktı.

II. Muaviye erken yaşlarda ve bir veliaht tayin etmeden ölünce halifelik Emevi devleti için tekrar sorun haline geldi. Emevi ileri gelen kabillelerinin uzlaşması sonucunda Mervan b. Hakem halife ilan edildi. Tarafların anlaşmazlığa düşmeleri sonucu yapılan savaşta Mervan b. Hakem galip gelerek halifeliğin emevilerde ve Mervani kolunda kalmasını sağladı.

Hz. Hüseyin’in intikamını almak amacıyla ayaklanan Muhtar es-Sefkani, Hz. Ali’nin ünlü kumandanı Eşter’in oğlu İbrahimî de yanına alarak 19 Ekim 685 tarihinde ayaklandı. Abdullan b. Zübeyr kendisi için ciddi bir tehtit oluşturan ve bazı başarılar kazanarak güçlenen Muhtar es-Sefkani ile mücadele etmek için kardeşini kufe’ye yolladı ve dört aylık bir kuşatmadan sonra ;Kufe şehrini ala geçirerek Muhtar es-Sefkani’yi öldürdü Nisan 687.

Abdülmelik, Kufe de Abdullah b. Zübeyr’e bağlı birlikleri yenerek halktan biat aldıktan sonra Haccac kumandasında bir birliği Mekke deki Abdullah b. Zübeyr’in üzerine yolladı. 692 yılının başında Taif’te üst kurmuş olan Haccac Halifeden kesin emir alır almaz Mekkeyi 6 ay kadar kuşattı, daha fazla dayanamayan Abdullah b. Zübeyr 1 ekim 692 de kuşatmayı yarmak isterken öldürüldü. Böylece Abdülmelik İslam devletindeki I karışıklıkları sonandırmış ve birliği sağlamış oldu.

Hulefâ-yi Râflidîn döneminden (632-661) sonra Suriye’nin merkezi Dımaşk’ta kurulan Emevîler Devleti, adını kurucusu Muâviye b. Ebû Süfyân’ın mensup olduğu Benî Ümeyye kabilesinden almıştır.

Emevî ileri gelenleri islâm’a katılma hususunda geç kalmış olmakla birlikte idarî konularda tecrübeli oldukları için çeşitli mevkilere getirildiler.

Kûfe’de Hz. Ali’nin yerine halife seçilen Hz. Hasan Irak ordusuna güvenememesi ve İslâm toplumunda daha fazla kan dökülmemesi gibi sebeplerle mücadeleden vazgeçerek halifelikten çekildi ve Muâviye’ye biat etti (29 Temmuz 661). Böylece Muâviye islâm dünyasının tamamını hâkimiyeti altına aldı ve yaklaşık doksan yıl sürecek olan Emevî Devleti’ni kurdu.

Hz. Hasan’ın ve Kûfelilerin Muâviye’ye halife olarak biat etmesiyle Hz. Ali döneminden itibaren farklı iki siyasi ve idari yapıya bölünen İslâm dünyası yeniden birleşmiş oldu. Bu sebeple İslâm tarihinde 661 yılına ‘Birlik Yılı’ denilir.

669’da karadan ve denizden İslâmî dönemdeki ilk İstanbul kuşatması gerçekleştirildi.

Ukbe b. Nâfi’ de Mağrib fetihleri için üs olarak kullanmak amacıyla Kayrevan karargâh şehrini kurdu (670) ve harekâtını Atlas Okyanusu’na doğru genişletirken başarılı politikasıyla bölge halkı Berberilerin İslâm’a girmesini hızlandırdı.

Hilâfeti verasete dayalı mutlak bir saltanata dönüştüren Muâviye 60 yılının Receb ayında (Nisan 680) Dımaşk’ta vefat etti; aynı gün yerine oğlu Yezid geçti.

İslâm tarihinin en acı olaylarından biri olan Kerbela Vakası, Yezid’in nefretle anılmasında, İslâm dünyasının siyasi ve itikadî açıdan bölünmesinde, önceden nazarî bir siyasî görüş durumunda olan fiiîliğin bir akide halini almasında etkili olmuş ve pek çok isyanın temel sebeplerinden birini teşkil etmiştir.

Yezid 10 Kasım 683 yılında vefat etmiştir.