İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ I

Emevî ileri gelenleri İslâm’a katılma hususunda geç kalmış olmakla birlikte idarî konularda tecrübeli oldukları için çeşitli mevkilere getirildiler. Bir süre Hz. Peygamber’in katipliğini yapan 602 veya 603 doğumlu olan Muâviye, Hz. Ebû Bekir zamanında Suriye üzerine gönderilen dört ordudan birinin başına getirilen ağabeyi Yezid b. Ebû Süfyan’a yardımcı olarak görevlendirilmişti. Ürdün sahil şehirlerinin fethinde büyük başarı sağlayınca Ürdün ve civarına idareci olarak tayin edildi (638). Bir yıl sonra Yezid’in vebadan ölümü üzerine Hz. Ömer tarafından onun yerine Dımaşk valiliğine getirildi. Hz. Osman zamanında 645 yılında Suriye genel valisi oldu. Hz. Osman’ın şehit edilmesine kadar (656) Suriye valiliğini yürüttü.

Doğru cevap E'dir.

669’da karadan ve denizden İslâmî dönemdeki ilk İstanbul kuşatması gerçekleştirildi.

Doğru cevap A'dır.

Halifeliği kabile asabiyeti temeline dayanan bir mücadeleyle ve kılıç zoruyla ele geçiren Muâviye’nin en kalıcı icraat› oğlu Yezid’i veliaht tayin etmesi, böylece devleti veraset kuralını esas alan bir hanedana dönüştürmesidir. Hilâfeti verasete dayalı mutlak bir saltanata dönüştüren Muâviye 60 yılının Receb ayında (Nisan 680) Dımaşk’ta vefat etti; aynı gün yerine oğlu Yezid geçti. 

Doğru cevap E'dir.

İslâm tarihinin en acı olaylarından biri olan Kerbela Vakası, Yezid’in nefretle anılmasında, İslâm dünyasının siyasi ve itikadî açıdan bölünmesinde, önceden nazarî bir siyasî görüş durumunda olan Şiiîliğin bir akide halini almasında etkili olmuş ve pek çok isyanın temel sebeplerinden birini teşkil etmiştir.

Doğru cevap D'dir.

Yezid döneminde iç savaşlar sebebiyle fetihler nerdeyse durmuştur. Sadece kuzey Afrika’da Muaviye tarafından azledildikten sonra göreve iade olunacağına dair teminat verilen ve Yezid’in emriyle tekrar bölgeye gönderilen Ukbe b. Nâfi’, Bizans ve Berberî kuvvetlerinden bazılarını mağlup etmiştir. Ancak bu galibiyet kalıcı olmamış, Ukbe’nin Berberî reisi Küseyle’nin toparlamaya muvaffak olduğu Bizans kuvvetlerine yenilip şehit düşmesiyle fethedilen yerler tekrar İslâm hâkimiyetinden çıkmıştır. Yezid döneminde Bizans üzerine Muaviye’nin iktidarı boyunca senede iki defa düzenlenen yaz ve kış seferlerine ara verildiği gibi fetihten sonra Kıbrıs ve Rodos adalarında iskân edilen Müslümanlar geri çekilmiştir. Yezid idari alanda fazla bir değişlik yapmamış, babası Muaviye’nin politikalarını devam ettirmiştir. Özellikle babası döneminde idarede yer alan ve başarılı bulunan kişileri görevde tutmuş, o da Muaviye gibi valilerine çok geniş yetkiler vermiştir. Ziraatla ilgilenip bilhassa fiam civarında kanallar açtırarak bölgede tarıma dayalı üretimin artırılmasına katkı sağlamıştır. Yezid 11 Kasım 683’te Dımaşk yakınlarındaki Huvvârîn’de ölmüş ve Bâbussağîr mezarlığına defnedilmiştir. Devlet işlerini çoğunlukla valilerine havale eden Yezid, eğlence ve sefahate düşkün olup zamanın büyük bir kısmını şair ve musikişinaslarla geçirmiştir. İçki içen ilk halife olarak bilinir. Döneminde gerçekleşen ve etkileri günümüze kadar gelen olaylar sebebiyle Müslümanların zihninde çok olumsuz bir yer edinmiştir. İslâm tarihinde hilafetin saltanata dönüşmesi onunla başlamış, Hz Hüseyin ve yakınlarının Kerbela’da feci şekilde katledilmesi, Medinelilerin isyanının çok kanlı bir şekilde bastırılıp şehrin yağmalanması, kutsal Mekke ve Kâbe’nin muhasara altına alınıp yakılıp yıkılması onun iktidarında gerçekleşmiştir.

Doğru cevap C'dir.

Emevîler döneminde çeşitli iç karışıklıklar yaşanmakla birlikte fetih harekâtına devam edilmiş ve önemli bölgeler İslâm topraklarına katılmıştır. Muâviye döneminde Suriye orduları Bizans hâkimiyetindeki Anadolu ve Ermenistan, Irak orduları Horasan. Mâverâünnehir ve Sind, Mısır orduları da Kuzey Afrika topraklarında savaştılar. Anadolu’ya yapılan seferler yaz ve kış aylarında olmak üzere yılda iki defa düzenleniyordu. Emevîler döneminde gerçekleşen üç İstanbul kuşatmasından ikisi Muâviye döneminde yapılmıştır. I. Yezid döneminde Ukbe b. Nâfi Kuzey Afrika’yı baştanbaşa geçmiş ve Atlas Okyanusu’na kadar ulaşmıştır. Abdülmelik b. Mervan döneminde Kuzey Afrika’da Bizans kuvvetleri ve Berberîlere karşı başarılı mücadeleler verilmiş bölgede İslâm ordusunun hâkimiyeti yeniden sağlanmıştır. Anadolu’da da Bizans’a karşı seferlere devam edilmiş, Irak valisi Haccâc b. Yûsuf es-Sekafî’nin Horasan valiliğine tayin ettiği Mühelleb b. Ebû Sufre bölgede itaatı yeniden sağlamıştır.

Doğru cevap A'dır.

Çocuğu olmayan II. Muâviye’nin vefatından sonra Emevî ileri gelenlerinin kararıyla Mervân b. Hakem halifeliğe getirildi. Böylece yönetim Emevîler’in Süfyânîler kolundan Mervânîler koluna geçmiş oldu.

Doğru cevap B'dir.

Haricîlerin bir kolu olup Nâfi’ b. Ezrak’a (ö. 685) nispetle Ezârika adıyla bilinmektedir. 698 yılına kadar İslâm dünyasında etkili olmuşlardır.

Doğru cevap E'dir.

Halife Abdülmelik zamanında teşebbüs edilen ve başarıya ulaştırılan önemli işlerden biri, ilk İslâmî sikkenin bastırılmasıdır. O tarihe kadar İslâm ülkelerinde Bizans ve Sâsânî paraları tedavülde idi. Ancak bu paraların kullanılması bazı mahzurlar doğuruyordu. Siyasî ve iktisadî sahalarda ortaya çıkan bu mahzurları gidermek için Abdülmelik altın (dinar) ve gümüş (dirhem) sikkeler bastırdı; böylece İran ve Bizans paralarını tedavülden kaldırmış oldu.

Doğru cevap B'dir.

Muâviye b. Ebû Süfyan’ın Hz. Ali ve Hz. Hasan’a karşı güç kullanarak halifeliğe gelmesi öteden beri İslâm toplumunda eleştirilen bir husus olmuştu. Muâviye’nin sağlığında oğlu Yezid’i veliaht tayin ederek hilâfetin saltanata dönüştürmesi de ciddi tepkilere sebep oldu. Muhaliflerin kuvvet kullanılarak susturulmaya çalışılması, kabile asabiyetine dayalı ırkçı politika izlenmesi, Ehl-i Beyt mensupları ve taraftarlarının baskı altında tutulması, hükümdarların takip ettiği şiddet politikası yüzünden Hucr b. Adiy, Hz. Hüseyin ve Abdullah b. Zübeyr gibi önemli şahsiyetlerin öldürülmesi, Harre Vakası, Kâbe’nin kuşatılıp tahrip edilmesi gibi olaylar İslâm toplumunun vicdanında derin yaralar açmış ve devletin ayakta kalış süresini azaltmıştır.

Doğru cevap E'dir.