İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ I

Hz. Ömer 644 yılı haccını eda edip Medine’ye döndükten sonra, Mugire b. fiu’be’nin kölesi Ebû Lü’lü Fîrûz en-Nihavendî efendisinin kendisinden fazla ücret aldığını söyleyerek azaltılmasını istedi. Halife onun demircilik, marangozluk ve nakkaşlık yaptığını öğrenince, ödediği ücretin fazla olmadığını söyledi. Aldığı cevaptan memnun olmayan Ebû Lü’lü, ertesi gün Mescid-i Nebevî’deki sabah namazında elbisesinin altında sakladığı hançerle Hz. Ömer’e saldırarak altı yerinden yaraladı. Kaçmak istemesine rağmen kurtulamayacağını anlayınca çevredekilerden birkaç kişiyi daha yaralayıp intihar etti. Ağır yaralı iken kendisini yerine geçecek kimseyi aşere-i mübeşerreden hayatta olan altı kişilik şuraya havale eden Hz. Ömer, Resûl-i Ekrem’in ayakucuna defnedilmek için Hz. Âişe’den izin istedi. Hz. Aişe’nin kendisi için düşündüğü yeri vermesinden çok mutlu oldu ve yaralandıktan üç gün sonra 3 Kasım 644 Çarşamba günü vefat etti. Toplanan şura üç gün süren çalışmalardan sonra Hz. Osmanı Halife ilan edip biat etti.

Hz. Osman, sefere sadece gönüllülerin katılması şartıyla Kıbrıs fethine çıkılmasına izin verdi. Mısır valisini de sefere çağıran Muâviye, ashaptan birçok gönüllünün yanında Ubâde b. Sâmit ile hanımı Ümmü Harâm’ın da katıldığı bir sefer düzenledi. 649 yılı ilkbaharında 1700 gemiyle Akkâ’dan denize açıldı. Kıbrıs yöneticilerinin yıllık 7200 altın vergi ödemeyi kabul etmeleriyle Kıbrıs barış yoluyla fethedildi. Vergiyle ilgili yükümlülüklerin yerine getirilmemesi üzerine, 654 yılında İkinci Kıbrıs seferi gerçekleştirildi ve savaş yoluyla fethedilen adaya 12. 000 Müslüman asker yerleştirildi.

650’de Suriye sahillerine yakın Arvad (Cyzikus) adası alındı. 652’de Sicilya ve Rodos üzerine seferler düzenlendi. İskenderiye’ye çıkartma teşebbüsünde bulunan Bizans donanması püskürtüldü. Daha da önemlisi bu yıllarda 200 gemilik İslâm donanması, Finike (baz› rivayetlere göre İskenderiye) açıklarında, 500 parçalık Bizans donanmasına karşı büyük bir zafer kazandı. Yelken direklerinin çokluğu sebebiyle “Zâtü’s-savârî” adı verilen bu zaferle Bizans’ın Doğu Akdeniz’deki hâkimiyetine son verildi. Kaynaklarda 652 veya 655 yılında yapıldığına dair bilgilerin yer aldığı bu zafer Hulefâ-yi Râşidîn döneminin en büyük deniz savaşıdır.

Fethedilen bölgelerdeki Müslümanlar, Kur’an-ı Kerim’i kendi bölgelerinde meşhur olan sahabenin mushaf ve kıraatıyla öğrenip okuyorlardı. Onların okuyuşlarındaki farklılıklar, bu farklılığın sebebini bilmeyen askerler arasında tartışmalara yol açtı. Azerbaycan ve Ermenistan cephesinde birlikte savaşan Suriyeli ve Iraklı askerler, farklı okuyuş sebebiyle birbirlerini ağır bir şekilde itham ettiler. Bundan endişeye kapılan Huzeyfe b. Yemân, Hz. Osman’ın yanına Medine’ye gelerek konuya acil bir çözüm bulunmasını teklif etti. Hz. Osman, bu ihtilafları sona erdirmek için, Hz. Hafsa’nın evinde muhafaza edilen Ebû Bekir mushafını çoğaltarak büyük merkezlere göndermeye karar verdi. Zeyd b. Sâbit’in başkanlığında, dört kişilik heyeti Kur’an-ı Kerim’i istinsah ve çoğaltmakla görevlendirdi. Kıraat farklılıkları yüzünden yaşanan tartışmalara son vermek için, bir kelimenin yazılış şeklinde ihtilâfa düştüklerinde Kureyş lehçesini esas almalarını emretti. 646-651 yılları arasında gerçekleştirilen bu çalışma sonunda yazılan yedi Kur’an nüshasından biri Medine’de bırakıldı. Diğerleri, bu nüshaları okutmakla görevlendirilen birer okuyucu ile birlikte Mekke, Kûfe, Basra, Şam, Yemen ve Bahreyn’e gönderildi. Bundan sonra Kur’an öğretimi bu nüshalara göre yapıldı. Hz. Osman’ın bu faaliyeti büyük takdirle karşılandı ve bu işi onaylayanların başında Hz. Ali geliyordu.

Tenkit edilen konuların başında, Hz. Osman’ın önemli devlet görevlerini akrabalarına tahsis etmesi geliyordu. Şöyle ki, Hz. Osman, amcasının oğlu Mervan b. Hakem’i devlet kâtibi, yine Benî Ümeyye’den olan Muâviye’yi Suriye genel valise yapmıştı. Kûfe valiliğine önce anne bir kardeşi Velid b. Ukbe’yi, onun ardından yine akrabalarından Said b. Âs’ı getirmişti. Mısır valiliğine sütkardeşi Abdullah b. Sa’d b. Ebû Serh’i, Basra valili¤ine ise dayısının oğlu Abdullah b. Âmir’i tayin etmişti. Hz. Osman’ın idarede birlik ve beraberliği daha kolay sağlama arzusuyla başvurduğu anlaşılan bu uygulama, Hz. Ali ve diğer ileri gelen sahabeler tarafından da eleştiriliyordu. Hz. Osman kendisini, onlardan bazılarının daha önceden görevde bulunduğunu, diğerlerinin de göreve ehil olduklarını söyleyerek savunuyordu. Halifenin valilerine karşı hoşgörülü tutumu, şikâyetleri daha da artırdığı gibi kabilecilik hareketini de tahrik etti. Kureyş oymakları içinde Benî Ümeyye ile Benî Hâşim rekabeti yeniden gündeme geldi. Daha da önemlisi, Kureyş dışındaki kabilelerin liderleri yönetimi Kureyş’in kendilerine üstünlük ve tahakkümü olarak gösteremeye ve Kureyş’e karşı kabilecilik ateşini tutuşturmaya çalıştılar. Nitekim yönetime karşı ilk ciddi muhalefet, Bekir, Rebîa, Ezd, Kinde, Temim, Kudâa gibi fetihlerde büyük katkısı olan güçlü kabile mensuplarının bir arada yaşadığı Kûfe’de ortaya çıkmıştır.

Hz. Osman’ın bazı uygulamalrına karşı oluşan hoşnutsuzluk bazı grupların kışkırtmasıyla bir isyan hareketine dönüşmüş ve sayıları 1000 kadar olan bir isyancı grup Hac için geldikleri Medine’de Hz. Osman’ın evni kuşatarak evi muhasaraya almışlardır. Hz. Osman’ın uzlaşma ve ikna çabaları boşa çıkınca isyancılar 656 yılında Hz. Osman’ı Kur’an okurken şehit etmişlerdir.

Hz. Ali halife olduğunda ilk yaptığı icraat Hz. Osman döneminde oluşan karışıklıktan sorumlu tuttuğu valileri görevden alarak yerlerine yenilerini tayin etmek olmuştur.

Hz. Osman’ın şehadetine çok üzülen ve Medine olundayken Mekke’ye dönen Hz. Aişe Hz. Osman’ın katillerinin cezalandırılması için kamuoyu oluşturmaya başladıktan sonra Medine ve civardan grupların katılımıyla önemli bir güce ulaşır ve taleplerini elde etmek için Basra’ya doğru yola çıkar, Onu engellemek isteyen Hz. Ali 3000 kişilik bir kuvettle peşinden Basra’ya gider burada Tarafların istememesine ragmen her iki grubuda kışkırtan isyancılar büyük bir çatışma başlatırlar. Çatışmalar Hz. Aişe’nin devesinin civarında cereyan ettiği için olaya cemel vakası denir. Cemel vakası Hz. Ali’nin kesin üstünlüğü ile sonlanır.

Muaviye ve Hz. Ali’ye ait ordular haziran 657 tarihinde Suriye’deki Sıffin ovasında karşı karşıya geldiler, iki ordu arasındaki barış görüşmeleri başarısız olunca 19 Temmuz 657 tarihinde Sıffin savaşı başladı.

Hz. Ali Kufe’de harici suikastçiler tarafından katledildikten iki gün sonra vefat etmiştir. Hz. Hasan’ın Halifeliği ile ilgili bir soru sorulduğunda “bunu ne emreder ne karşı çıkarım” demiştir. Hz. Ali’nin ölümünden hemen sonra Kufe’de Hz. Hasan’a Biat edildi.

Hz. Osman, Medine’de içme suyu sıkıntısının yaşandığı bir sırada Rûme Kuyusu’nu satın alarak Müslümanların istifadesine sunmuştur.

Hz. Osman’a, Hz. Peygamber’in iki kızıyla evlendiği için iki nur sahibi anlamında ‘zü’n-nûreyn’dir.

Kur’an’ın çoğaltılması Hz. Osman zamanında gerçekleştirilmiştir.

Üsame ordusunun sefere gönderilmesi  şıkkındaki icraat Hz. Ebubekir zamanında;Suriye, Filistin, İran, Irak, Mısır, Azerbaycan fethedilmiştir , Hicretin 20. yılında daha çok mali problemleri çözümlemek için ilk divan örgütü kurulmuştur ve  İlk defa stratejik önemi olan yerlere daimi ordugahlar (cündler) kurulmuştur ,şıklarındaki icraatlar ise Hz. Ömer zamanında olmuştur. Ancak Kufe valisi Hz. Ömer'in vasiyeti gereği Muğire b. Şu'be'yi görevden alıp yerine Sa'd b. Ebi Vakkas'ı getirmek Hz. Osman'ın halife seçildikten sonraki ilk siyasi icraatıdır.

Medine’nin güneybatısında yer alan Akîk vadisinin aşağı kısmında yer alan bir kuyudur. Hicretten sonra Müslümanların su sıkıntısıyla karşılaşmaları üzerine Hz. Osman tarafından satın alınarak sebil haline getirilmiştir.

Hz. Osman, 576 yılında doğmuştur.

Hz. Osman, Taif’de doğmuştur.

Hz. Osman’ın babasının adı Affan’dır.

Hz. Osman’ın annesinin adı Ervâ binti Küreyz’dir.

Hz. Osman, dört büyük halifenin üçüncüsüdür.