İSLAM TARİHİ VE MEDENİYETİ I

Genellikle kabul edilen Yesrib’e ilk olarak Amâlika’nın yerleştiğidir.

Türkler arasında nurlu şehir anlamında el-Medînetü’l-münevvere kullanımı yaygındır.

İlk olarak şehri dışarıdan gelecek tehditlere karşı güvence altına

almak ve gayri Müslim unsurların Medine dışında yaşayanlarla iş birliğini engellemek için harekete geçildi

Taraflar Medine’ye saldıranlara birlikte karşı koymakla yükümlüydüler. Vesikanın ilk maddesinde açıkça Yahudilerin Mekke müşriklerine veya onların işbirlikçilerine bir yardım yahut himaye hakkı vermeleri yasaklanıyordu. Bir düşman saldırısı hâlinde şehrin savunulması için Müslümanlarla Yahudiler ittifak yapacak, yapılan masraflar taraflarca karşılanacaktı. Fakat Medine dışında yapılacak bir savaşta hiçbir topluluk diğerine yardımda bulunma sorumluluğu taşımıyordu.

Günümüzdeki şekliyle beş vakit namaz hicretten önce Mi’râc gecesinde (27 Receb 621) farz kılınmıştır.

Mescid-i Nebevî’nin Hz. Peygamber’in kabriyle minberi arasında kalan yaklaşık 330 m2’lik alanını kapsayan bölümüne, ‘tertemiz bahçe’ anlamında Ravza-i Mutahhara denilir.

90İslâm Peygamberi, Muhammed, Ahmed, Mâhî, Haşir ve Âkıb olmak üzere kendine özgü beş adının bulunduğunu ve bunların daha önce kullanılmadığını söylemiştir. Hz. Peygamber’in Muhammed’den sonra en çok kullanılan ikinci ismi Ahmed’dir

Hazrec reislerinden Mâlik b. Aclân, Gassânîler ve müttefik Arap kabilelerinden aldığı destekle Yahudilere üstünlük sağladı ve şehirde hâkimiyet Evs ve Hazrec’in eline geçti (492). Bir süre sonra Yahudilerin kışkırtmasıyla bu iki kabile birbirine düşerek Buâs adıyla aralarında mücadele ettiler.

Memlûk Sultanı Kalavun zamanında Hz. Peygamber’in kabri üzerine ilk defa ahşap bir kubbe inşa edildi.

Başlangıçta Mescid-i Nebevî’nin bir mihrabı yoktu. Hz. Peygamber’in namaz kıldırdığı yer belliydi. Ömer b. Abdülaziz Mescid-i Nebevî’yi imar ederken ön duvara oyulmuş niş tarzında bir mihrap ilâve etti. Bu daha sonra Resûl-i Ekrem’in mihrabı olarak meşhur oldu.

Medine’nin bilinen en eski adı şehre ilk yerleşen kişi kabul edilen Yesrib b. Vâil’den
gelir. Bu isim önceleri kuzeyde ilk yerleşmenin gerçekleştiği tahmin edilen Curf
ile Kanât vadileri arasında kalan alan için kullanılırken daha sonra şehrin tamamını kapsadı. Yesrib, Kur’an-ı Kerim’de Medine’nin adı olarak bir yerde geçer. Medine ise on yerde geçmekte, bunların dördünde bizzat şehrin kendisi kastedilirken
diğerlerinde şehir anlamında cins isim olarak yer alır.

Muâhât, İslâm toplumunda bütünleşmeyi sağladığı gibi o günkü sosyo-kültürel ve ekonomik problemlerin çözümüne büyük katkı sağladı. Bütün varlıklarını Mekke’de bırakarak yurtlarından ayrı düşen muhacirlerin yalnızlık ve mahzunluğunu gidererek yeni vatanlarına intibaklarını ve Medinelilere ısınmalarını kolaylaştırdı. Her iki zümre ortak bir paydada buluşarak zihniyet beraberliği içinde müşrik, münafık ve Yahudi fitnelerine karşı birlik oldular. Geçici mal ortaklığını da içine alan bu uygulama muhacirler ile ensarı birbirine daha da yakınlaştırdı ve kardeşler bir süre birbirlerine mirasçı da oldular. Bedir Gazvesi’nin ardından bu uygulamaya son verilerek miras sadece nesep yönünden yakınlığı olanlara mahsus kılındı.

Hz. Peygamber hicreti esnasında bir süre konakladığı Kubâ’dan 24 Eylül 622 Cuma günü Medine’ye hareket etti. Yolunun üstündeki Rânûnâ vadisinde Salimoğulları’na misafir
oldu. Burada öğle vakti girince ilk Cuma Namazı’nı kıldırması ve ilk hutbesini
okumasıyla Cuma Namazı farz kılındı. Benî Salim yurdunda kılınan ilk namazın hatırasını yaşatmak için Ömer b. Abdülaziz Medine valiliği esnasında (706-712) namazgâhın yanına Mescid-i Cum’a, Mescid-i Benî Salim, Mescid-i Âtike, Mescid-i Vâdî gibi adlarla anılan ve günümüze kadar gelen bir mescit yaptırdı.

Hz. Peygamber’in Medine’ye gidişine kadar namaz vakitlerini bildirmek için
bir yol düşünülmemişti. Hicretten sonra Medine’de Müslümanlar bazen bir araya
toplanarak namaz vaktinin girmesini topluca bekliyorlar, bazen de namaz vakti
geldiğinde Bilâl-i Habeşî sokaklarda haydi namaza anlamında ‘es-salâh es-salâh’
diyerek insanları mescide davet ediyordu. Her iki uygulama yeterli olmadı ve
namaz vakitlerinin girdiğini belirten bir işarete olan ihtiyaç özellikle Mescid-i
Nebevî’nin inşasından sonra daha da arttı. Bu ihtiyacı gidermek için yapılan görüşmelerde nâküs çalınması, boru öttürülmesi, ateş yakılması, bayrak dikilmesi
gibi çeşitli teklifler yapıldı. Ancak bu teklifler nâküs Hıristiyanların, boru Yahudilerin, ateş de Mecusîlerin âdeti olduğu için Hz. Peygamber tarafından kabul görmedi. Bu sırada sahabeden Abdullah b. Zeyd b. Sa’lebe’ye rüyada ezan öğretilmiş,
o da ertesi gün Hz. Peygamber’e gelerek durumu haber vermişti. Bunun üzerine
Resûl-i Ekrem sesi güzel olan Bilâl’e ezan cümlelerini öğreterek ezanda ikişer, ikamette ise birer defa okumasını emretti.

Hicretin ikinci yılı Şaban ayında (Şubat 624) ramazan orucu farz kılındı. Aynı yılın Ramazan Bayramı’ndan bir iki gün önce (Mart 624) Hz. Peygamber fıtır sadakasıyla ilgili hükümleri açıkladı. 1 Şevval 2’de (27 Mart 624) ilk ramazan bayramı ve 10 Zilhicce 2’de (3 Haziran 624) ilk Kurban Bayramı kutlanmaya başlandı ve ilk bayram namazları kılındı. Hicretin ikinci yılında (624) zekât farz oldu.

İslâm medeniyet tarihi bakımından en önemli müesseselerin başında Medine’deki Hz. Peygamber’in mescidi gelir. Mescid-i Nebevî’nin inşası hicretten sonra Medine’de gerçekleştirilen en önemli faaliyetlerden olup şehirleşmenin dönüm noktası olmuştur. Bizzat Hz. Peygamber tarafından yaptırılan diğeri Kubâ olmak üzere iki mescitten biri olan Mescid-i Nebî Medine’deki bütün faaliyetlerinin merkezinde yer alarak fonksiyonları bakımından sonraki dönemde kurulan camilere örnek teşkil etti ve inşasıyla birlikte Mekke’deki Mescid-i Harâm gibi şehir hayatının merkezi oldu.

Temeline ilk harcı Hz. Peygamber’in koyduğu Mescid-i Nebevi yaklaşık 1022
m2’lik bir alanı kapsıyordu. Taş, kerpiç, hurma kütük ve dallarının malzeme olarak kullanıldığı inşaatta Hz. Peygamber ashapla birlikte çalışmış, bu faaliyet ensar ve muhacirin kaynaşması için iyi bir fırsat olmuştu. Nisan 623’te tamamlanan ilk bina, taş temel üzerine tek sıra kerpiçten, bir adam boyu kadar yükseklikteki çevre duvarı ile kuşatılarak üstü açık biçimde sade bir yapı olarak tasarlanmıştı. Kıblesi bizzat Hz. Peygamber tarafından Kudüs’e yönelik olarak yapılan ve üç kapısı bulunan mescidin doğu duvarının güney kısmına Resûl-i Ekrem’in eşleri Hz. Âişe ve Sevde için iki adet oda yapıldı.

Hz. Osman zamanında Hz. Peygamber’in minberinin üzerine kubbe yapıldı, kumaşla örtüldü ve basamakları abanoz ağacıyla kaplandı. Muâviye b. Ebû Süfyân devrinde minbere altı basamak daha eklendi. Mescid-i Nebevî’ye en son III. Murad’ın yolladığı mermer minber konuldu (1590).

Hz. Peygamber’e ilk inanan kadın olan ve İslâmiyet uğrunda bütün servetini ortaya koyarak eşini destekleyen Hz. Hatice ilk eşi ve İbrahim dışındaki bütün çocuklarının annesidir. Onun vefatından sonra Hz. Peygamber ilk Müslümanlardan beş çocuk annesi Sevde ile evlendi ve üç yıl boyunca yalnız onunla evli kaldı. Hz. Peygamber’in bakire olarak aldığı tek eşi 624 yılında evlendiği Hz. Aişe’dir.

Hz. Peygamber’in üçü (beş) erkek, dördü kız olmak üzere yedi (dokuz) çocuğu
vardı. Peygamberlikten önce doğan ve kendisinin Ebü’l-Kâsım künyesiyle anılmasına sebep olan ilk oğlu ve ilk vefat eden çocuğu Kâsım’ın ne kadar yaşadığı belli değildir. Kâsım’dan sonra sırasıyla Zeynep, Rukiyye, Ümmü Külsûm ve Fâtıma doğdu. Mekke döneminde en son doğan Abdullah ise hicretten önce vefat etti. Bu dönemde Hz. Peygamber’in Tayyib ve Tâhir adında iki oğlunun daha dünyaya geldiği, ancak
bunların iki ayrı çocuk olmayıp Kâsım ile Abdullah’ın lakapları olduğu da rivayet
edilmektedir. Resûl-i Ekrem’in Medine döneminde Cariyesi Mâriyetü’l-Kıbtiyye’den
doğan ve iki yaşına gelmeden vefat eden İbrahim haricindeki bütün çocukları Hz.
Hatice tarafından dünyaya getirilmiştir. Hz. Peygamber’in soyu kendisinden altı ay
sonra vefat eden küçük kızı Fâtıma’dan olma torunlarıyla sürmektedir.